Αναζήτηση
Ο ΟΗΕ αντιπροσωπεύει τις ψευδαισθήσεις αυτών που θέλουν να ξεφύγουν από τον
ιστορικό κύκλο του πολέμου και της πολιτικής τής ισχύος. Οι πρόσφατοι
προληπτικοί πόλεμοι αποτελούν την απόδειξη…
Το μόνο που φαίνεται αλήθεια είναι η προσπάθεια συσχετισμού ηθικής φύσης
ενδιαφερόντων με στρατηγικά συμφέροντα, ώστε η κοινή γνώμη να μειώνει τις
αντιστάσεις της και να ανέχεται αιματοχυσίες και επεμβάσεις.
Για την αιτιολόγηση του πρόσφατου «προληπτικού πολέμου» στο Ιράκ έγινε ακόμη
και επίκληση θεϊκής εντολής: ο πρόεδρος των ΗΠΑ εκμυστηρεύτηκε ότι οδηγείται
από το χέρι του Θεού! Ο McGovern με άρθρο «The reason why» στο «The Nation»
δικαιολογημένα αναρωτήθηκε: «… Αν ο Θεός τον οδήγησε στην εισβολή στο Ιράκ,
ο Θεός τότε έστειλε διαφορετικό μήνυμα στον Πάπα, … σε διακεκριμένους
Ραβίνους, … γιατί όλοι τους πιστεύουν ότι η εισβολή και οι βομβαρδισμοί στο
Ιράκ είναι ενάντια στη θέληση του Θεού».
Σε αυτό το περιβάλλον, το δόγμα των προληπτικών πολέμων, το δόγμα Powell, και
τα MME, δημιούργησαν το νέο πλανητικό περιβάλλον: της ανησυχίας, της
αβεβαιότητας, της έξαρσης της τρομοκρατίας, της καχυποψίας, του ηγεμονισμού,
της αυθαιρεσίας, της ενσωμάτωσης στην καθημερινότητα της απειλής!
Ο Σαντάμ έπεσε… τα αγάλματα γκρεμίστηκαν από οργισμένους πολίτες, τα πτώματα
θάφτηκαν, τα χαμένα μέλη μαρτυρούν την αγριότητα τής επέμβασης, η αταξία
κυριαρχεί… Όπως τονίζει και ο R. Kaplan στο βιβλίο του «H επερχόμενη
αναρχία»: «H αταξία είναι χειρότερη από την αδικία. H αδικία απλά σημαίνει ότι
ο κόσμος είναι ατελής, αλλά η αταξία υπονοεί ότι δεν υπάρχει δικαιοσύνη για
κανέναν…». Αυτή την έκφραση του χάους την πλήρωσε πανάκριβα η παγκόσμια
πολιτισμική κληρονομιά.
Οι ανεπιβεβαίωτες αιτιάσεις για δικαιολόγηση της εισβολής, π.χ. τα όπλα
μαζικής καταστροφής, η απειλή από το καθεστώς του Σαντάμ και οι σχέσεις του με
την Αλ Κάιντα, ενίσχυσαν την άποψη των ισχυρών, σύμφωνα με την οποία ο νόμος
ακολουθεί την ισχύ! Ο πλανήτης βιώνει μια χωρίς προηγούμενο ανασφάλεια και
έχει γίνει πια κοινή συνείδηση ότι το μέλλον καλείται «αβεβαιότητα».
Το φάσμα της τρομοκρατίας κυριαρχεί παντού και το πρόβλημά της δεν είναι
περιφερειακό, αλλά διεθνές. Το φαινόμενο αυτό είναι αποτέλεσμα της φτώχειας,
του χαμηλού επιπέδου εκπαίδευσης, της κοινωνικής ανελευθερίας… και έχει
οδηγήσει στο μίσος, τον εξτρεμισμό, την απειλή… H ειρήνη δεν μπορεί να
επιβιώσει χωρίς ανθρώπινα δικαιώματα και η εξάλειψη της τρομοκρατίας απαιτεί
ελευθερία και καταπολέμηση της φτώχειας.
Με την εγκαθίδρυση της νέας κατάστασης στο Ιράκ αναδύθηκε ένας αριθμός
προβλημάτων: α) αδυναμία οικοδόμησης της χώρας (ο Φουκουγιάμα λέει
χαρακτηριστικά: «…πατάμε γρήγορα τη σκανδάλη όταν πρόκειται για στρατιωτική
επέμβαση, αλλά αργούμε πολύ να προσηλωθούμε στην τάξη και στην οικοδόμηση»),
β) το θύμα Αμερική με δική του ευθύνη μεταμορφώθηκε σε θύτη, γ) ο ΟΗΕ
απειλείται με παραγκώνιση από τις ΗΠΑ, δ) διογκώνεται το κλίμα του
αντιαμερικανισμού, ε) υιοθετείται ο άξονας του κακού, στ) τορπιλίζεται η
αναπτυξιακή πολιτική της Ευρώπης με την υποτίμηση του δολαρίου, ζ) ενισχύεται
ο φονταμενταλισμός…, η) ενισχύεται η μη προβλεψιμότητα της συμπεριφοράς τής
Τουρκίας μετά τη μείωση της γεωπολιτικής της σημασίας, θ) ενισχύεται η
αναξιοπιστία προς τις διεθνείς συμβάσεις, ι) υποβαθμίζεται το περιβάλλον και η
ζωή κάθε έμβιου όντος…, ια) αναβιώνει το κλίμα του Μακαρθισμού…
Πρέπει να σημειωθεί ότι ο ΟΗΕ δεν έχει υποστεί μείωση του κύρους του.
Οι αντιδράσεις που εκδηλώνονται στις ΗΠΑ για τη στάση χωρών κατά τη διάρκεια
της κρίσης, π.χ. της Γαλλίας, δεν ευνοούν εκείνο το περιβάλλον που ενισχύει
την αλληλοκατανόηση και την προοπτική οικοδόμησης ενός ειρηνικού κόσμου. Για
παράδειγμα, η μετονομασία των french fries σε freedom fries (στο μενού στο
εστιατόριο της Βουλής των Αντιπροσώπων) δεν συνιστά πράξη που ενισχύει την
αλληλοκατανόηση. Πώς θα μπορούσε άραγε να ερμηνευθεί η επιστροφή του αγάλματος
της ελευθερίας στη δωρήτρια χώρα; …Ο Thomas Jefferson εκφράζει με
χαρακτηριστικό τρόπο ανάλογες καταστάσεις: «Ι tremble for my country when Ι
reflect that God is just».
Είναι καιρός να αναλογιστούμε όλοι τις ευθύνες μας για την αποφυγή της
τραγωδίας και της επερχόμενης αναρχίας και προπαντός εκείνοι που οδηγούν την
ιστορία. H αποφυγή της τραγωδίας απαιτεί μια αίσθηση της τραγωδίας, η οποία με
τη σειρά της απαιτεί μια αίσθηση της ιστορίας. H πρόταση του E. Morin για ένα
πολιτισμικό new deal είναι ίσως η λύση.
Ο καθηγητής Χρήστος B. Μασσαλάς είναι πρύτανης του Πανεπιστημίου
Ιωαννίνων.
