Θυσία στο Σύμφωνο Σταθερότητας οι εργαζόμενοι

Η Γαλλία, η Πορτογαλία και η Γερμανία «καμαρώνουν» για το Σύμφωνο Σταθερότητας

και Ανάπτυξης, τη συμφωνία που έχουν κάνει τα μέλη της ευρωζώνης, προκειμένου

να διατηρούν τα ελλείμματα των προϋπολογισμών τους κάτω από το 3% του ΑΕΠ (και

πιο χαμηλά, αργότερα).

Ο πρωθυπουργός της Γαλλίας, Πιέρ Ραφαρέν, υπερασπίζεται τη θέση της κυβέρνησής

του, λέγοντας ότι η Γαλλία δεν είναι προετοιμασμένη να επιβάλει αυστηρή

δημοσιονομική πολιτική (λιτότητα) στους πολίτες της. Όμως, αν δεν το κάνει

αυτό η Γαλλία, οι άλλοι Ευρωπαίοι ηγέτες αναρωτιούνται γιατί θα πρέπει να το

κάνουν εκείνοι.

Ο κ. Ραφαρέν είχε δίκιο που έλεγε ότι, αν η Γαλλία υπάκουε στις προσταγές του

Συμφώνου, θα υπήρχε πολιτική λιτότητας, αλλά, όταν υπάρχει διαφωνία για την

οικονομική πολιτική, η αλήθεια σπάνια εκτιμάται. Πριν από λίγα μόλις χρόνια ο

Άλαν Μπλάιντερ, που ήταν τότε αντιπρόεδρος της Κεντρικής Τράπεζας των ΗΠΑ,

βρήκε τον μπελά του επειδή είπε το προφανές: ότι η νομισματική πολιτική δεν θα

πρέπει να έχει στόχο μόνο τον πληθωρισμό, αλλά και την ανεργία και ότι

τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα ίσως θα πρέπει να γίνονται κάποιες παραχωρήσεις

μεταξύ αυτών των δύο.

Τα «πιστεύω» και η αλήθεια

Υπάρχει ολόκληρη λίστα από «πιστεύω» κεντρικών τραπεζιτών, τα οποία υποτίθεται

ότι δεν πρέπει καν να αμφισβητούνται. Όποιος αμφισβητεί τα «πιστεύω» αυτά

αυτομάτως βγαίνει από τον μικρό κύκλο εκείνων που υποτίθεται ότι γνωρίζουν πώς

έχουν τα πράγματα. Ορίστε τρία παραδείγματα:

– «Μία ανεξάρτητη κεντρική τράπεζα είναι απαραίτητη, για να υπάρχει σωστή

μακρο-οικονομική πολιτική». H αλήθεια είναι διαφορετική: Χώρες που δεν έχουν

ανεξάρτητη κεντρική τράπεζα, όπως η Ινδία, καταφέρνουν να αντιμετωπίζουν τον

πληθωρισμό το ίδιο καλά με τις χώρες που έχουν κεντρική τράπεζα.

– «Αν αρχίσει να δημιουργείται πληθωρισμός, αυξάνεται με όλο και πιο γρήγορους

ρυθμούς και το κόστος για να ανατραπεί η τάση αυτή είναι μεγάλο». H αλήθεια

είναι διαφορετική: Δεν υπάρχουν στοιχεία για καταστροφικό πληθωρισμό ή για το

ότι το κόστος για να αναστραφεί ο πληθωρισμός είναι μεγαλύτερο από το όφελος

του πληθωρισμού.

– «Ο πληθωρισμός είναι κακός για την ανάπτυξη και την παραγωγικότητα». H

αλήθεια είναι διαφορετική: Κάτω από ένα σημείο – το οποίο βρίσκεται πολύ πιο

μακριά από τα επίπεδα πληθωρισμού που υπάρχουν σήμερα στην Ευρώπη και τη

Βόρεια Αμερική – δεν υπάρχουν στοιχεία που να δείχνουν ότι ο πληθωρισμός έχει

ιδιαίτερα αρνητικές επιπτώσεις. Αντίθετα, πρόσφατη έρευνα του νομπελίστα

οικονομολόγου Τζορτζ Άκερλοφ και συναδέλφων του δείχνει πως, αν μειωθεί πάρα

πολύ ο πληθωρισμός, εμποδίζεται η ανάπτυξη.

Ακόμη χειρότερα

Όταν η οικονομία αντιμετωπίζει το φαινόμενο της επιβράδυνσης, πρέπει κανείς να

καταφύγει σε επεκτατικές δημοσιονομικές πολιτικές. Όμως, όταν υπάρχει

επιβράδυνση, τα έσοδα από φόρους μειώνονται. Επομένως, το χρέος πρέπει να

αυξηθεί. Αλλά το Σύμφωνο Σταθερότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης απαιτεί είτε να

αυξηθούν οι φόροι (πράγμα πάντα δύσκολο, ιδιαίτερα όταν υπάρχει ύφεση), είτε

να περικοπούν οι δαπάνες. Ό,τι και αν επιλεγεί από τα δύο, η επιβράδυνση θα

επιδεινωθεί.

Το Σύμφωνο Σταθερότητας δημιούργησε έναν αυτόματο οικονομικό

«αποσταθεροποιητή». Αλλά η E.E. – και κάθε χώρα μέλος της – θα έπρεπε να

αποζητά πολιτικές που αυτομάτως οδηγούν σε ανάκαμψη της οικονομίας, κατά τη

διάρκεια μιας επιβράδυνσης. Παρόμοιο πρόβλημα, σε μικρότερο βαθμό,

αντιμετωπίζουν και οι ΗΠΑ.

Ξεκάθαρο το μάθημα

Το μάθημα για την Ευρώπη είναι ξεκάθαρο: H E.E. θα πρέπει να επανεξετάσει το

Σύμφωνο Σταθερότητας, με βάση το δομικό έλλειμμα ή με βάση την ανεργία. Κάθε

διαφορετική αντιμετώπιση θα ήταν ανεύθυνη. Πρέπει, πράγματι, να υπάρξει

δημοσιονομική πειθαρχία και μακροπρόθεσμα οι κυβερνήσεις πρέπει να έχουν

ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς, αλλά το να επιμένουμε σε μια αυστηρή

προσήλωση που αφορά τα όρια του ελλείμματος του προϋπολογισμού, κατά τη

διάρκεια μιας οικονομικής επιβράδυνσης, είναι σαν να αγνοούμε όλα όσα έχουμε

μάθει για την οικονομία τα τελευταία εβδομήντα χρόνια, ρισκάροντας την

ευημερία εκατομμυρίων εργαζομένων που χάνουν τη δουλειά τους.

Συνταγή αποτυχίας

Το Σύμφωνο Σταθερότητας μας δίνει ένα ακόμη σημαντικό μάθημα: Το να

ακολουθούμε κατά γράμμα πολιτικές που έχουν εκπονηθεί για να αντιμετωπίζουν

προβλήματα του παρελθόντος είναι συνταγή αποτυχίας για το μέλλον. Στην Αμερική

της δεκαετίας του ’90, η κυβέρνηση Κλίντον έδωσε μάχη ενάντια στο αίτημα

ρεπουμπλικανών να γίνει τροποποίηση στο Σύνταγμα των ΗΠΑ, ώστε να επιβάλλεται

η ύπαρξη ισοσκελισμένου προϋπολογισμού. Οι Αμερικανοί δημοκρατικοί υποστήριξαν

ότι, αν οι ΗΠΑ αντιμετώπιζαν τον κίνδυνο της ύφεσης, η κυβέρνηση θα έπρεπε να

έχει την ευχέρεια να έχει έλλειμμα. Μήπως υπάρχει λόγος να πιστεύουμε ότι η

πολιτική τής μη ελαστικότητας έχει καλύτερα αποτελέσματα στην Ευρώπη;

©Project Syndicate, Μάιος 2003

Επιμέλεια διεθνών οικονομικών θεμάτων: Γ. Κανελλόπουλος