Πολλοί πιστεύουν ότι οι πόλεμοι συνδέονται με την οικονομική ευημερία. Σύμφωνα

με κάποιες θεωρίες ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος οδήγησε τον κόσμο μακριά από τη

Μεγάλη Ύφεση. Από τότε, μάλιστα, πλήθυναν οι θεωρίες, σύμφωνα με τις οποίες

ένας πόλεμος μπορεί να ενισχύσει την οικονομική ανάπτυξη. Μερικοί, βέβαια,

πήγαν ακόμη παραπέρα υποστηρίζοντας ότι ο καπιταλισμός χρειάζεται τους

πολέμους, επειδή χωρίς αυτούς θα υπάρχει πάντοτε ο κίνδυνος να εκδηλωθεί

ύφεση.

Σήμερα, ξέρουμε όλοι ότι όλες οι θεωρίες αυτές είναι παράλογες. Η οικονομική

ανάπτυξη της δεκαετίας του ’90 έδειξε ότι η ειρήνη, από οικονομικής απόψεως,

είναι πολύ καλύτερη από έναν πόλεμο. Ο πόλεμος στον Περσικό, το 1991, έδειξε

ότι οι πόλεμοι – στην πραγματικότητα – μπορεί να έχουν αρνητικές επιπτώσεις

στην οικονομία. Η σύγκρουση αυτή στον Περσικό συνέβαλε δραστικά στη δημιουργία

της ύφεσης που ξεκίνησε το 1991 και η οποία – θα πρέπει να θυμόμαστε – ήταν,

πιθανότατα, ο παράγοντας-κλειδί που δεν επέτρεψε την επανεκλογή του (πατέρα)

προέδρου Μπους στον Λευκό Οίκο.

Η σημερινή κατάσταση μοιάζει πολύ περισσότερο με την κατάσταση που επικρατούσε

το 1991, παρά με την κατάσταση που επικράτησε έπειτα από διάφορους άλλους

πολέμους, οι οποίοι μπορεί και να συνεισέφεραν στην οικονομική ανάπτυξη.

Πράγματι, οι επιπτώσεις στην οικονομία από έναν δεύτερο πόλεμο εναντίον του

Ιράκ, πιθανότατα, δεν θα είναι καλές. Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος απαιτούσε την

πλήρη κινητοποίηση όλων των πόρων και του ανθρώπινου δυναμικού, με αποτέλεσμα,

μεταξύ των άλλων, να εξαλειφθεί παντελώς η ανεργία. Ολοκληρωτικός πόλεμος

σημαίνει ολοκληρωτική απασχόληση.

Η προσήλωση της σημερινής κυβέρνησης Μπους στη δημιουργία οικονομικής

σταθερότητας (αν και πολλοί δεν έχουν πειστεί ότι υπάρχει τέτοια προσήλωση)

σημαίνει πως για να καλυφθεί το κόστος του πολέμου θα πρέπει να γίνουν

περικοπές αλλού. Έτσι, αναμένεται να επηρεαστούν οι επενδύσεις και η

χρηματοδότηση στους τομείς της εκπαίδευσης, της υγείας, της έρευνας και της

προστασίας του περιβάλλοντος. Και βέβαια, το σπουδαιότερο όλων: ο πόλεμος θα

αποδειχθεί καταστροφικός όσον αφορά το επίπεδο διαβίωσης των ανθρώπων.

Έτσι, η Αμερική θα είναι φτωχότερη – όχι μόνον τώρα, αλλά και στο μέλλον.

Προφανώς, αν αυτή η στρατιωτική περιπέτεια ήταν πραγματικά απαραίτητη για να

διαφυλαχθεί η ασφάλεια και να εδραιωθεί η ελευθερία, το κόστος ίσως και να

ήταν αναγκαίο. Όμως, αυτό είναι ένα άλλο θέμα. Εδώ, εγώ επιθυμώ να καταρρίψω

τη θεωρία ότι είναι δυνατό και να επιτευχθούν οι αντικειμενικοί στόχοι του

πολέμου, αλλά και να επωφεληθεί η οικονομία.

Το κόστος του πολέμου

Ο Joseph Stiglitz είναι κάτοχος του βραβείου Νόμπελ Οικονομίας 2001,

καθηγητής Οικονομικών στο αμερικανικό Πανεπιστήμιο Κολούμπια και συγγραφέας

του βιβλίου «Globalization and its Discontents»

Το κόστος του πολέμου δεν μπορεί να υπολογιστεί μόνο σε οικονομικά μεγέθη.

Ένας πόλεμος οδηγεί στην απώλεια αθώων ανθρώπινων ζωών, πιθανότατα

περισσότερων από όσες χάθηκαν στις 11 Σεπτεμβρίου 2001. Όμως, το ενδεχόμενο

ενός πολέμου αυξάνει σημαντικά την αβεβαιότητα σε διάφορους τομείς:

* Αβεβαιότητα ότι θα μεγαλώσει το έλλειμμα στις ΗΠΑ.

* Αβεβαιότητα από τον «πόλεμο κατά της τρομοκρατίας» που δεν έχει ακόμη

ολοκληρωθεί.

* Αβεβαιότητα από τα εταιρικά σκάνδαλα.

* Αβεβαιότητα από το εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ, που βρίσκεται σε

επίπεδα ρεκόρ.

* Αβεβαιότητα η οποία σχετίζεται με το ευρωπαϊκό Σύμφωνο Σταθερότητας.

Θα επιβιώσει; Και αν ναι, θα ωφελήσει την Ευρώπη;

* Και τέλος, αβεβαιότητα για την οικονομική κατάσταση στην Ιαπωνία.

Η ρουλέτα του πετρελαίου

Κάποιοι πιστεύουν ότι οι ΗΠΑ πάνε σε πόλεμο για να διατηρήσουν σταθερά τα

αποθέματα πετρελαίου. Όμως, ακόμη και από αυτή την οπτική γωνία, ο πόλεμος

εναντίον του Ιράκ είναι μια πολύ επικίνδυνη υπόθεση. Θα υπάρξουν επακόλουθα

στις τιμές του πετρελαίου, στη διαμόρφωση των οποίων θα έχουν ισχυρό λόγο και

άλλα κράτη όπως η Ρωσία, αλλά και οι ευρωπαϊκές χώρες.

Αν οι ΗΠΑ προχωρήσουν σε πόλεμο, κανείς δεν μπορεί να προβλέψει πού θα πάνε οι

τιμές. Μπορεί να υποχωρήσουν, επειδή μια νέα κυβέρνηση στο Ιράκ θα ρίξει τις

τιμές για να κερδίσει κεφάλαια για την αναδιάρθρωση της χώρας, δημιουργώντας

προβλήματα σε άλλες πετρελαιοπαραγωγές χώρες. Μπορεί όμως και να αυξηθούν,

επειδή η αναστάτωση ανάμεσα στους μουσουλμάνους όλου του κόσμου θα

δημιουργήσει προβλήματα στην παραγωγή. Σε αυτή την περίπτωση, δεν αποκλείεται

ακόμη και να έχουμε μια ενεργειακή κρίση σαν αυτή του 1973.

Όπως και να το δει κανείς, τα οικονομικά αποτελέσματα ενός πολέμου με το Ιράκ

δεν θα είναι καλά. Οι αγορές απεχθάνονται την αβεβαιότητα και τη

μεταβλητότητα. Ο πόλεμος, αλλά και η αναμονή του πολέμου τα προκαλούν και τα

δύο. Θα πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι για όλα.

© Project Syndicate, Ιανουάριος 2003

Επιμέλεια διεθνών οικονομικών θεμάτων: Γ. Κανελλόπουλος