Αναζήτηση
Το «Merkur»…
… ένα γερμανικό περιοδικό που είναι αφιερωμένο στην ευρωπαϊκή σκέψη, ερευνά
στο τελευταίο τεύχος του το ζήτημα του χιούμορ. Σε μία περίοδο που βρίσκεται
σε εξέλιξη ένας παγκόσμιος αντιτρομοκρατικός πόλεμος, ο καθηγητής Γιόχεν Χόρις
εξετάζει τη σύγκρουση των πολιτισμών από την πλευρά του χιούμορ. «Παραείναι
σοβαροί οι μουσουλμάνοι σε όλον τον κόσμο», λέει και αντιδιαστέλλει αυτή την
κατήφεια με το δυτικό – και κυρίως το εβραϊκό – χιούμορ. Ο δημοσιογράφος
Χάραλντ Μάρτινσεν στηλιτεύει τη συνήθεια της γερμανικής διανόησης να
χρησιμοποιεί τους όρους «φασισμό» και «πολιτιστικό ιμπεριαλισμό» όποτε
αναφέρεται στον δυτικό πολιτισμό.
Οι Γερμανοί…
… όμως, δεν διακρίθηκαν ποτέ για το χιούμορ τους. Σαν να τους προκαλούσε ένα
ιστορικό άγχος. Με ένα σύμπλεγμα κατωτερότητας απέναντι στα ισχυρά και
πολιτικά ενοποιημένα έθνη της Γαλλίας και της Αγγλίας, ο γερμανικός εθνικισμός
συνταυτιζόταν με μια σκυθρωπή κουλτούρα, που απέρριπτε το χιούμορ σαν ένα χώρο
επιφανειακής, βλάσφημης και παρασιτικής υποκουλτούρας. Προσωποποίησή της ήταν
ο ποιητής Χάινριχ Χάινε, που έγραφε για τους Πρώσους στρατιώτες πως στέκονταν
προσοχή σαν να είχαν καταπιεί τα μπαστούνια με τα οποία κάποτε τους είχαν
ξυλοφορτώσει. Τα τελευταία του λόγια πριν ξεψυχήσει ήταν: «Ο Θεός θα με
συγχωρέσει. Άλλωστε, αυτή είναι η δουλειά του».
Το χιούμορ…
|
|
… χρησιμεύει για πολλούς σκοπούς, όχι πάντα καλοπροαίρετους, λέει ο
συγγραφέας Τζέφερσον Τσέις στην εφημερίδα «Μπόστον Γκλόουμπ». Ενισχύει τη
συλλογική συνείδηση, αλλά και τις προκαταλήψεις. Το περιοδικό «Merkur»
υπογραμμίζει ένα ακόμη βασικό χαρακτηριστικό του χιούμορ: ενθαρρύνει και
εκφράζει τη διαφωνία, την αυτοκριτική και την ειρωνεία. Με αυτή τη σκέψη κατά
νου, ο Γιόχεν Χόρις καταλογίζει στον ισλαμικό κόσμο πως «στερείται ακόμη και
της πιο στοιχειώδους μορφής θεσμικού χιούμορ» και διαπιστώνει πως «δεν
υπάρχουν στην ισλαμική κουλτούρα αστεία που παραβιάζουν τα ταμπού». Όχι πως οι
μουσουλμάνοι δεν γελάνε, λέει ο καθηγητής. Όμως, στον ισλαμικό κόσμο, το
επικριτικό χιούμορ δεν βολεύεται άνετα.
Το εβραϊκό…
… χιούμορ είναι παροιμιώδες. Έξυπνοι άνθρωποι αυτοί οι Εβραίοι. Γι’ αυτό, οι
ανόητοι ξεχωρίζουν ανάμεσά τους σαν τις μύγες μέσα στο γάλα. Στη φετινή έκθεσή
του για τον αντισημιτισμό στην Ελλάδα, το Ελληνικό Παρατηρητήριο των Συμφωνιών
του Ελσίνκι κατηγορεί για αντισημιτισμό συλλήβδην θεσμούς και πρόσωπα στην
Ελλάδα, από την κυβέρνηση, την Εκκλησία και τον Τύπο, μέχρι τον Πάγκαλο, τον
Θεοδωράκη και τον Γλέζο. Την προώθηση της έκθεσης, που περιλαμβάνει «μαύρη
λίστα» με δημοσιογράφους, στη βάση της γνωστής ολοκληρωτικής λογικής «όποιος
είναι εναντίον της ισραηλινής πολιτικής είναι αντιεβραίος», ανέλαβε η
ισραηλινή πρεσβεία στην Αθήνα. Θα μπορούσαμε να το θεωρήσουμε μια απόπειρα
επηρεασμού. Θα μπορούσαμε να θυμίσουμε πως ο Χάινριχ Χάινε είχε πει και το
άλλο: «Όταν οι άνθρωποι αρχίζουν να καίνε βιβλία, καταλήγουν να καίνε
ανθρώπους». Αλλά έχουμε χιούμορ.
