Αναζήτηση
Είναι ένας γρίφος: πώς είναι δυνατόν οι εκλογές που έμελλε να αποφασίσουν το
μέλλον της Βρετανίας ως ανεξάρτητης χώρας να αποδειχθούν τόσο πληκτικές;
Η απάντηση είναι απλή: ο λαός απλώς δεν πίστεψε τους υπερβολικούς ισχυρισμούς
του Συντηρητικού ηγέτη Ουίλιαμ Χέιγκ πως η ψήφος στους Εργατικούς θα
ισοδυναμούσε με το τέλος της στερλίνας και της βρετανικής ανεξαρτησίας. Και ο
λαός είχε δίκιο, φυσικά. Το ευρώ δεν σήμανε το τέλος ούτε της Γαλλίας ούτε της
Γερμανίας. Άλλωστε, όλοι γνωρίζουν ότι στη Βρετανία θα γίνει σχετικό
δημοψήφισμα.
Από μια άποψη, δίκιο είχε και ο Χέιγκ. Αν υπήρχε ένα μεγάλο ζήτημα σε αυτές
τις εκλογές, αυτό δεν είχε να κάνει με διαφορετικές απόψεις για την κοινωνία ή
την οικονομία, όπως όταν η Θάτσερ είχε αντιμετωπίσει ένα ακόμη σοσιαλιστικό
Εργατικό Κόμμα, στη δεκαετία του 1980. Ποτέ άλλοτε τα μεγάλα κόμματα δεν ήταν
τόσο κοντά σε ζητήματα που παραδοσιακά διέκριναν τη Δεξιά από την Αριστερά.
Σήμερα το μεγάλο ζήτημα είναι: ποιοι στο καλό νομίζουν πως είναι οι Βρετανοί;
Όταν η Ναζίμ Αχτάρ, από το Μπίρμιγχαμ, λέει, «είμαι Πακιστανή, είμαι Βρετανή,
αλλά δεν είμαι Αγγλίδα», καταλαβαίνουμε αμέσως τι εννοεί. Αυτή η μυστηριώδης,
συγκεχυμένη, αντιφατική βρετανοσύνη είναι κάτι θαυμάσιο, επειδή ακριβώς χωράει
μέσα της τόσο βολικά ένα σωρό ταυτότητες. Η ειρωνεία είναι πως οι Βρετανοί
και κυρίως οι Άγγλοι άρχισαν να αγωνιούν για το ποιοι είναι πραγματικά, τη
στιγμή ακριβώς που οι Γερμανοί κουράστηκαν πια να ζουν με αυτή την αγωνία. Ο
Σκωτοβρετανός ηγέτης των Φιλελεύθερων Δημοκρατών Τσαρλς Κένεντι μιλάει για
Βρετανία των εθνών. Η μεταβίβαση εξουσιών στη Σκωτία και την Ουαλία είναι
γεγονός. Από αυτόν τον δρόμο δεν μπορεί κανείς να γυρίσει πίσω.
Υπάρχει όμως ένας δρόμος που οδηγεί μπροστά. Και λέγεται Ευρώπη. Οι
Συντηρητικοί ευρωσκεπτικιστές υποστηρίζουν ότι ο ευρωπαϊκός φεντεραλισμός θα
σημάνει το τέλος της Βρετανίας. Στην πραγματικότητα, μπορεί να αποδειχθεί η
σωτηρία της Βρετανίας. Ο φεντεραλισμός, καλώς εννοούμενος, επιτρέπει την
αρμονική κατανομή των εξουσιών και των ταυτοτήτων σε πολλά επίπεδα. Είναι
κομμένος και ραμμένος γι’ αυτό το έθνος των τεσσάρων εθνών όμως, οι πρώτοι
που θα πρέπει να πειστούν γι’ αυτό είναι οι Άγγλοι.
Σε κάθε επιχείρημα για εξευρωπαϊσμό της Βρετανίας, μπορεί κανείς να αντιτάξει
ένα άλλο για τον εξαμερικανισμό της. Ασφαλώς, υπάρχουν και άλλες χώρες στην
Ευρώπη που εξαμερικανίζονται ολοένα και περισσότερο. Όμως οι δεσμοί της
Βρετανίας είναι ποιοτικά και ποσοτικά διαφορετικοί. Μόνον οι Βρετανοί μιλούν
για την Αμερική σαν να είναι στην άλλη άκρη της «λίμνης» και σαν να είναι η
Βρετανία και η Αμερική τα μοναδικά «χωριά» αντικρυστά στον Ατλαντικό. Σε μια
έρευνα, οι Βρετανοί ρωτήθηκαν σε ποια ξένη χώρα θα προτιμούσαν να ζουν. Πάνω
από τους μισούς απάντησαν στις ΗΠΑ, τον Καναδά, την Αυστραλία και τη Νέα
Ζηλανδία. Η Γαλλία, η Γερμανία και η Ισπανία δεν ξεπέρασαν το 3%.
Ένας σύγχρονος βρετανικός πατριωτισμός πρέπει λοιπόν να συγκεράσει πολλές
εσωτερικές και εξωτερικές ταυτότητες. Και γι’ αυτό δεν φτάνει μόνο το ευρώ.
Το άρθρο του ιστορικού και συγγραφέα Timothy Garton Ash δημοσιεύθηκε
στην εφημερίδα «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς».
