Πεθαίνουν περιμένοντας να μπουν σε προγράμματα απεξάρτησης

Πεθαίνουν περιμένοντας να χτυπήσει το τηλέφωνο για να ειδοποιηθούν πως μια

θέση στο πρόγραμμα μεθαδόνης ελευθερώθηκε. Στα «στεγνά» προγράμματα, δηλαδή

αυτά που δεν επιτρέπουν τη χρήση καμιάς ουσίας, η αναμονή μπορεί να διαρκέσει

και περισσότερο από 10 ολόκληρους μήνες.

Με λίστες θανάτου μοιάζουν οι λίστες αναμονής για τα προγράμματα απεξάρτησης.

Περισσότεροι από 3.000 άνθρωποι είναι στην αναμονή τόσο για χορήγηση μεθαδόνης

όσο και για τα διάφορα άλλα προγράμματα που λειτουργούν σε όλη τη χώρα.

Και όλα αυτά την ώρα που διεθνείς και ελληνικές στατιστικές διαπιστώνουν με

αισιοδοξία ότι αυξάνεται συνεχώς ο αριθμός των χρηστών που καταφεύγουν στα

προγράμματα θεραπείας.

Για τη μεθαδόνη

Οι μεγαλύτερες λίστες αναμονής υπάρχουν σήμερα στις τέσσερις συνολικά μονάδες

υποκατάστασης του Οργανισμού Κατά των Ναρκωτικών (ΟΚΑΝΑ) που λειτουργούν σε

Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Περισσότεροι από 1.400 χρήστες περιμένουν για να μπουν

στη μεθαδόνη σε μια από τις μονάδες που λειτουργούν στην Αθήνα, ενώ για τη

Θεσσαλονίκη η «ουρά» σχηματίζεται από 1.200 άτομα. Χαρακτηριστικό είναι το

γεγονός ότι φέτος μπαίνουν στη μεθαδόνη χρήστες που είχαν υποβάλει την σχετική

αίτηση τον Μάιο του 1997! Με υπεράνθρωπες προσπάθειες των ειδικών που

στελεχώνουν τις μονάδες (15 ασθενείς αναλογούν σε καθέναν από τους θεραπευτές)

καλύπτονται μόλις 500 θέσεις στις δύο μονάδες μεθαδόνης της Αθήνας και 250 στη

Θεσσαλονίκη.

«Οι θέσεις είναι πολύ περιορισμένες και η ζήτηση συνεχώς αυξάνεται. Και είναι

γεγονός ότι στον δρόμο προς τη μεθαδόνη υπάρχουν σημαντικές απώλειες. Αρκεί να

λάβει κανείς υπόψη το γεγονός πως όταν έρθει η στιγμή να καλέσουμε όσους έχουν

κάνει αίτηση, βρίσκουμε μόνο το ένα τρίτο από τα άτομα αυτά. Αυτό μπορεί να

σημαίνει ότι οι χρήστες έχουν ξεκινήσει κάποιο άλλο πρόγραμμα ή ότι δεν έχουν

πλέον ανάγκη του προγράμματος. Όμως κάποιοι από αυτούς πεθαίνουν. Τους

παίρνουμε τηλέφωνο και δεν απαντούν ή απαντούν οι συγγενείς τους και μας λένε

πως δεν τους προλάβαμε. Είναι πολύ δύσκολο να προσδιορίσουμε τον αριθμό αυτών

των ανθρώπων. Μπορεί να είναι ένας στους δέκα, μπορεί όμως να είναι και ένας

στους επτά», αναφέρει ο κ. Αιμίλιος Κατσουλάκος, ψυχίατρος και αναπληρωτής

υπεύθυνος της Β’ Μονάδας Υποκατάστασης του ΟΚΑΝΑ. Και συμπληρώνει πως πολλοί

είναι και οι χρήστες που δεν μπαίνουν καν στον κόπο να κάνουν αίτηση, αφού

ξέρουν από πριν ότι θα περιμένουν πολύ.

«Ο Οργανισμός μας έχει ανακοινώσει ­ και ελπίζουμε να πραγματοποιηθεί ­ πως

μέχρι το τέλος του χρόνου θα λειτουργήσουν άλλες δύο ή τρεις μονάδες. Αυτές

είναι άμεσα αναγκαίες μόνο για την Αττική, ώστε η αναμονή να μειωθεί στους

τρεις μήνες, χρονικό διάστημα που είναι σχετικά ικανοποιητικό», λέει η

υπεύθυνη της πρώτης μονάδας υποκατάστασης του ΟΚΑΝΑ στην Αθήνα κ. Δόμνα

Τσακλακίδου. Η ίδια συμπληρώνει ότι «σε πόλεις της περιφέρειας, κυρίως

Θεσσαλονίκη και Ιωάννινα, το ίδιο πρόβλημα είναι πολύ πιο έντονο».

Στη Θεσσαλονίκη

Την εικόνα της συμπρωτεύουσας περιγράφουν οι άνθρωποι που στελεχώνουν τα εκεί

προγράμματα μεθαδόνης. «Με βάση τα μέχρι σήμερα δεδομένα οι χρήστες που είναι

στη λίστα θα περιμένουν πολύ, μπορεί και περισσότερο από τρία χρόνια»,

σημειώνει η κ. Ελένη Χριστιά, γενική γραμματέας του Πανελληνίου Συλλόγου

Εργαζομένων του ΟΚΑΝΑ, η οποία εργάζεται στην πρώτη μονάδα υποκατάστασης της

Θεσσαλονίκης. Η ίδια προσθέτει ότι είναι αρκετοί αυτοί που δεν προλαβαίνουν να

μπουν στη μεθαδόνη: «Σε αρκετές περιπτώσεις τηλεφωνούμε σε χρήστες και

διαπιστώνουμε ότι έχουν πεθάνει. Το πρόβλημα γίνεται ακόμα πιο έντονο καθώς οι

δύο μονάδες της Θεσσαλονίκης καλούνται να εξυπηρετήσουν τον πληθυσμό ολόκληρης

της Βόρειας Ελλάδας. Καταλαβαίνει κανείς ότι εκτός από την αναμονή οι χρήστες

που κάνουν αίτηση για τη μεθαδόνη έχουν να αντιμετωπίσουν και άλλα προβλήματα.

Δεν υπάρχει καμιά πρόβλεψη για την καθημερινή μετακίνηση και διαμονή ενός

χρήστη που έρχεται από την Ξάνθη, τη Χαλκιδική ή κάποια άλλη πόλη της Β.

Ελλάδας».

Οι εξαγγελίες που έχουν γίνει κατά καιρούς για δημιουργία νέων δομών φαίνεται

ότι μένουν στα χαρτιά. Σύμφωνα με την κ. Χριστιά, «από τον Οργανισμό είχαν

εξαγγελθεί πέντε νέα προγράμματα (ένα στεγνό πρόγραμμα, κέντρο βοήθειας,

μονάδα επανένταξης, πρόγραμμα εφήβων και μονάδα συντήρησης) για τη

Θεσσαλονίκη, τα οποία έπρεπε να έχουν υλοποιηθεί μέσα στο 2000. Υπήρχαν ακόμα

και τα κονδύλια από το υπουργείο Υγείας, όμως δεν έχει γίνει τίποτα. Και όλα

αυτά τη στιγμή που οι ανάγκες αυξάνονται με ραγδαίους ρυθμούς. Τα προγράμματα

που ήδη λειτουργούν δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να καλύψουν τις ανάγκες.

Αρκεί να σκεφθεί κανείς ότι ασθενείς του προγράμματος απεξάρτησης και ασθενείς

που βρίσκονται ση συντήρηση είναι όλοι μαζί. Αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχει

δυνατότητα για εξειδικευμένη δουλειά που θα ήταν και η πλέον αποτελεσματική».

109 έφηβοι στην… ουρά για τη μεγάλη στροφή

Η θεραπευτική κοινότητα «Στροφή» του Κέντρου Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων

(ΚΕΘΕΑ), το μοναδικό στη χώρα μας πρόγραμμα που απευθύνεται σε έφηβους

χρήστες, αντιμετωπίζει σήμερα το πιο σοβαρό πρόβλημα με τις λίστες αναμονής.

Εκατόν εννέα παιδιά, 109 οικογένειες, περιμένουν αυτήν τη στιγμή για να μπουν

στην κύρια φάση του προγράμματος. Και ίσως χρειαστεί να περάσουν ακόμη και 10

μήνες για να καταφέρουν να μπουν. «Δεν μπορούμε να αφήσουμε κανέναν απ’ έξω.

Για έναν έφηβο που αποφασίζει να ζητήσει βοήθεια είναι σημαντικό να την έχει

από την πρώτη στιγμή. Χρειάζεται ισχυρό κίνητρο για να συνεχίσει. Κάνουμε κάθε

προσπάθεια να τους βοηθήσουμε, από το πρώτο κιόλας τηλεφώνημα, και

παρατείνουμε τον χρόνο παραμονής τους στην αρχική φάση του προγράμματος. Όμως

το να δουλεύεις με έναν έφηβο 6-7 ώρες την εβδομάδα και μετά να τον αφήνεις να

πηγαίνει στο σπίτι του, είναι εξαιρετικά επικίνδυνο. Δεν είναι τυχαίο το

γεγονός ότι η αναμονή είναι σε πολλές περιπτώσεις η αιτία της εγκατάλειψης του

προγράμματος από τους εφήβους», ανέφερε στα «ΝΕΑ» ο κ. Γιώργος Καλαρρύτης,

υπεύθυνος της «Στροφής».

Ούτε από τη «Στροφή» λείπουν οι περιπτώσεις παιδιών που πεθαίνουν

περιμένοντας. Όπως λέει ο κ. Καλαρρύτης, «δεν είναι εύκολο να υπολογίσουμε τον

αριθμό των παιδιών που δεν προλαβαίνουν να μπουν στο πρόγραμμα. Αυτό που

εύκολα μπορούμε να πούμε είναι ότι για να καλυφθούν οι ανάγκες χρειάζονται

άλλες δύο κοινότητες εφήβων τουλάχιστον».

Εδώ και ενάμιση μήνα, περίπου, ξεκίνησε πιλοτικά στη Θεσσαλονίκη η λειτουργία

του Συμβουλευτικού Σταθμού για εφήβους από το ΚΕΘΕΑ, ενώ σύμφωνα με τον

προγραμματισμό σε λίγους μήνες θα ξεκινήσει και ολοκληρωμένο πρόγραμμα εφήβων.

Όμως αυτό δεν είναι αρκετό για να καλύψει τις ανάγκες της συμπρωτεύουσας και

της ευρύτερης περιοχής της Βόρειας Ελλάδας.

Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι πολλοί έφηβοι χτυπούν την πόρτα της

κοινότητας «Ιθάκη», που απευθύνεται σε ενηλίκους. «Η πίεση που δεχόμαστε είναι

πλέον αφόρητη.

Ξεκινήσαμε πριν από έναν χρόνο να βλέπουμε γονείς εφήβων. Ο Συμβουλευτικός

Σταθμός εξυπηρετεί καθημερινά 30 παιδιά, που παρακολουθούν το ημερήσιο

πρόγραμμα. Όμως αυτό δεν αρκεί για να γίνει αποτελεσματική δουλειά με τα

παιδιά. Δεν έχουμε τη δυνατότητα να βοηθήσουμε με τη συχνότητα που πρέπει»,

αναφέρει ο κ. Φαίδων Καλοτεράκης, υπεύθυνος του θεραπευτικού προγράμματος

«Ιθάκη».

Αλλά και για το πρόγραμμα των ενηλίκων τα πράγματα δεν είναι καλύτερα. Το

πρόγραμμα εξυπηρετεί αυτήν τη στιγμή 75 άτομα, ενώ σε καθημερινή μόνο βάση

περιμένουν ακόμη περίπου 60 χρήστες. Παρόμοια είναι η εικόνα και στο Κέντρο

Στήριξης φυλακισμένων και αποφυλακισμένων χρηστών της «Ιθάκης». «Τουλάχιστον

άλλες δύο μονάδες είναι άμεσα απαραίτητες για την κάλυψη των αναγκών. Κι αυτό

γιατί γίνεται εύκολα κατανοητό πως τα προγράμματα δεν είναι μόνο για τη

Θεσσαλονίκη, αλλά για ολόκληρη τη Βόρεια Ελλάδα», λέει ο κ. Καλοτεράκης.

Πενήντα πέντε άτομα περιμένουν για την πρώτη συνάντηση με κάποιον από τους

θεραπευτές του προγράμματος «18 ΑΝΩ», που λειτουργεί από το ΕΣΥ στο Ψυχιατρικό

Νοσοκομείο Αττικής. Και δεν είναι αμελητέος ο αριθμός των περιπτώσεων που,

όταν έρθει η σειρά τους, οι χρήστες έχουν πεθάνει ή βρίσκονται στη φυλακή. «Θα

πρέπει να περιμένουν τουλάχιστον έναν μήνα και αυτό το διάστημα είναι πολύ. Το

αίτημα ενός χρήστη για θεραπεία είναι πάντα κατεπείγον και δεν μπορεί να

περιμένει», αναφέρει η επιστημονικά υπεύθυνη του προγράμματος, κ. Κατερίνα

Μάτσα. Και προσθέτει: «Τα εξαρτημένα άτομα μπορούν να γίνουν καλά. Αρκεί να

υπάρχουν αρκετοί άνθρωποι που θα διαθέσουν όσο χρόνο χρειάζεται για να τα

κάνουν να πιστέψουν πως μπορούν να το κάνουν».

Επτά ειδικοί θεραπευτές στελεχώνουν αυτήν τη στιγμή το «18». Αυτοί

αναλαμβάνουν τον συμβουλευτικό σταθμό, το κλειστό πρόγραμμα, καθώς και τον

τομέα της επανένταξης. Δουλεύουν με 80-100 άτομα κάθε εβδομάδα.«Δουλεύουμε από

το πρωί μέχρι το βράδυ και δεν προλαβαίνουμε να προσφέρουμε αυτά που πρέπει.

Επιπλέον, σε σύντομο διάστημα παραδίδεται και η κινητή μονάδα πρόληψης του «18

ΑΝΩ», η οποία δεν μπορεί να στελεχωθεί! Η διαδικασία προσλήψεων έχει

μπλοκαριστεί και θα επιτραπεί, στο πλαίσιο του νομοσχεδίου που έχει προτείνει

η υπουργός Εσωτερικών, μόνο ύστερα από σχετικές υπουργικές αποφάσεις, οι

οποίες φαίνεται να αργούν. Για την κάλυψη των άμεσων αναγκών χρειάζονται

επειγόντως ακόμη 20 άτομα. Αυτά δεν θα λύσουν βέβαια το γενικότερο πρόβλημα,

τουλάχιστον όμως θα καταφέρουν να καταργηθεί η λίστα αναμονής», υπογραμμίζει η

κ. Μάτσα.

«Νιώθεις οργή όταν σε προλαβαίνει ο θάνατος»

«Κρίμα που δεν τον προλάβατε». Είναι απάντηση που αρκετές φορές παίρνουν τα

στελέχη των θεραπευτικών προγραμμάτων, όταν τηλεφωνούν σε κάποιον χρήστη για

να τον ειδοποιήσουν πως η αναμονή τελείωσε και ήρθε η στιγμή να μπει στο

πρόγραμμα. Θεραπευτές καταθέτουν την εμπειρία τού να μαθαίνεις πως κάποιος

πέθανε περιμένοντας. Για όλους, η λέξη «τραγικό» είναι αυτή που φτάνει πρώτη.

«Εκείνη τη στιγμή νιώθεις ανήμπορος. Μπορείς να βοηθήσεις, όμως κανείς δεν σου

έχει δώσει τα εργαλεία για να το κάνεις. Ενώ ξέρεις ότι στη δουλειά σου θα

έχεις και απώλειες και μαθαίνεις να ζεις με αυτό, κάθε φορά που συμβαίνει

νιώθεις τον ίδιο θυμό, το ίδιο έντονα.

Αμέσως μετά έρχεται βέβαια και η λύπη, που γίνεται πόνος αν έχεις ήδη έρθει σε

προσωπική επαφή με τον χρήστη», λέει ο κ. Φαίδων Καλοτεράκης από την «Ιθάκη».

Και τονίζει πως «νιώθεις δίπλα σου την αδικία, όταν μαθαίνεις ότι ένα παιδί,

ένας έφηβος, έφυγε γιατί δεν πρόλαβε να υλοποιήσει την απόφασή του να

επιστρέψει στη ζωή».

Συγκίνηση

Ανάλογα είναι και τα συναισθήματα του κ. Αιμίλιου Κατσουλάκου, αναπληρωτή

υπευθύνου της Β’ Μονάδας Υποκατάστασης του ΟΚΑΝΑ στην Αθήνα. «Δεν

εξοικειώνεσαι ποτέ με αυτή την ιδέα. Κάθε φορά που συμβαίνει αυτό, σε κυριεύει

η λύπη. Ένας άνθρωπος δεν πρόλαβε τη θεραπεία, ενώ βρήκε τη θέληση να το

κάνει». Εντυπωσιακή είναι για τον κ. Κατσουλάκο και η στάση των γονέων –

συγγενών. «Οι περισσότεροι κρατούν αξιοπρεπέστατη στάση απέναντί μας.

Ο πόνος τους είναι μεγάλος, όμως βρίσκουν τη δύναμη να κατανοήσουν και τη δική

μας θέση. Γνωρίζουν, άλλωστε, πως ο άνθρωπός τους παίζει καθημερινά με τον

θάνατο», λέει και θυμάται με συγκίνηση περιπτώσεις γονιών που έλεγαν: «Κρίμα,

παιδάκι μου, δεν τον προλάβατε»…

«Ξέρεις ότι μπορείς και πρέπει να στηρίξεις κάποιον σε μια απόφαση ζωής και οι

λίστες σε εμποδίζουν να το κάνεις. Σου δένουν τα χέρια, τη στιγμή που ένας

άνθρωπος σε έχει ανάγκη για να σταθεί στα πόδια του και να ξαναζήσει.

Τι άλλο μπορεί να είναι αυτό από τραγικό;», αναφέρει η υπεύθυνη της Α’ Μονάδας

Υποκατάστασης της Αθήνας, κ. Δόμνα Τσακλακίδου. Η ίδια σημειώνει και ένα

θετικό σημείο: «Σου δίνει, από την άλλη μεριά, αισιοδοξία το να διαπιστώνεις

πως κάποιοι από τους χρήστες κατάφεραν να καθαρίσουν πριν από τη μεθαδόνη και

είναι καλά».