Δεν λέει «αντίο»

Ο κόσμος έχει ήδη αρχίσει να νοσταλγεί τον Μπιλ Κλίντον. Κυρίως οι στενοί του

φίλοι και οι ορκισμένοι εχθροί του, αυτοί που τον αγαπούν και αυτοί που

«αγαπούν να τον μισούν».

Την ώρα που ο διάδοχός του ετοιμάζεται να αναλάβει τα καθήκοντά του, με ένα

πέπλο παρατυπίας να πλανάται γύρω του, ο αναχωρών πρόεδρος ­ που τόσο εύκολα

θα μπορούσε να είχε βουλιάξει στην ταπείνωση ­ παραμένει η κυρίαρχη

προσωπικότητα, όχι μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες αλλά σε όλο τον κόσμο. Τα

τελευταία νέα, ότι έπειτα από όλα αυτά πρόκειται να κατοικοεδρεύσει στην

Ουάσιγκτον και όχι στη Νέα Υόρκη, σημαίνουν μόνο ένα πράγμα: ότι η λήξη της

τελευταίας του θητείας είναι το προμήνυμα της δημιουργίας μιας «εξόριστης

προεδρίας» και ότι στην ουσία πρόκειται για έναν αποχαιρετισμό, όχι όμως και

για το «αντίο».

Υπάρχει μια ιστορία για το ίνδαλμα του Κλίντον, τον Φρανκλίνο Ρούσβελτ:

ταξίδευε συνήθως με συμβούλους που μπορούσαν να θυμούνται όλους όσους

συναντούσε και που, όταν χρειαζόταν, θα του ψιθύριζαν: «Όνομα Τζακ. Σύζυγος

Σάλι. Παίξατε σκάκι μια φορά μαζί του». «Γεια σου Τζακ», θα ‘λεγε ο Ρούσβελτ.

«Πώς είναι η Σάλι; Θα ‘θελα να ξαναπαίξουμε σκάκι». Η διαφορά ανάμεσα στον

Ρούσβελτ και στον Κλίντον είναι ακριβώς αυτή. Ο Κλίντον δεν χρειάζεται τη

σκιά. Έχει την ικανότητα να θυμάται ο ίδιος από μνήμης τον Τζακ και τη Σάλι.

Όποιος τον γνωρίζει νομίζει ότι ο Κλίντον είναι ένας ξεχωριστός φίλος.

«Εκείνο το λεπτό που σε κοιτά στα μάτια, ο Μπιλ Κλίντον σε αγαπά πραγματικά…

για εκείνο το κλάσμα του δευτερολέπτου», λέει ο πρώην σύμβουλός του Πολ

Μπεγκάλα. «Και έχει έναν τρόπο αριστοκρατικό, αλλά αυτή είναι η στόφα των

μεγάλων ηγετών ανά τους αιώνες». Ο Τζορτζ Μπους «εμπιστεύεται τους ανθρώπους».

Ο Κλίντον τους λατρεύει. Είναι ένας αδιόρθωτος τζέντλεμαν, όχι μόνο με τις

γυναίκες αλλά με ολόκληρη την Αμερική. Ήταν και παραμένει ένας μάστορας της

αφής, αυτής της πανάρχαιας τέχνης στην πολιτική. Το πάθος του για τους

ανθρώπους, κυρίως στο τέλος, φάνηκε να αγγίζει τα όρια της μελαγχολίας.

Όσοι εργάστηκαν δίπλα του έχουν να προσθέσουν κάτι διαφορετικό. Ο Τζορτζ

Στεφανόπουλος βλέπει ότι δύο χρόνια επιθέσεων συνέχισαν με έξι στην άμυνα.

Άλλοι, αφοσιωμένοι, όπως ο Ραμ Εμανουέλ, που αντικατέστησε τον Στεφανόπουλο,

τον θεωρεί… νεκρανάσταση του κληροδοτήματος από τους καλύτερους που γνώρισε

αυτή η χώρα ­ Άντριου Τζάκσον και Ρούσβελτ ­ με πρόσθετο γνώρισμα έναν

διαφορετικό πολιτικό τόνο σε όλο τον δημοκρατικό κόσμο. Ο Ντέιβιντ Γκέργκεν

συμφωνεί με τη διπλή προεδρία του συζύγου και της συζύγου, «ένα ζευγάρι που

ήρθε στην Ουάσιγκτον για να πράξει ορθά», αλλά «εύχομαι να είχαν εξελιχθεί

διαφορετικά τα πράγματα». Ο Ντικ Μόρις, που χρεώθηκε τον χαρακτηρισμό «ο

Ρασπούτιν του προέδρου», τον μοιράζει σε χειμαρρώδη προσωπικότητα και

μυστήριο, μοναχικό άνθρωπο, που ορατά έχει πληγωθεί από τον αποκλεισμό του

κατά την προεκλογική εκστρατεία του Αλ Γκορ.

Εκπρόσωπος της εποχής του

Είναι γενικά αποδεκτό πάντως ότι επαγγελματίες της πολιτικής, της

διπλωματίας και της οικονομίας εμφανίστηκαν πολλές φορές εξουθενωμένοι από την

ανάγκη του να ερευνά τα πάντα, να ακούει κάθε άποψη, πριν διαμορφώσει και

εκφράσει τη δική του. Πάνω απ’ όλα ήταν πολύ καλός ακροατής, κυριευμένος από

το πάθος να δίνει ακριβή τον τόνο και το ύφος της πολιτικής του.

Παραδίδει στον Τζορτζ Ουόκερ Μπους ένα ικανό έθνος που απολαμβάνει τη

θαλπωρή τής πλέον ευημερούσας εποχής που έζησε ποτέ. Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν

είναι η ίδια χώρα με αυτήν του 1992. Ο Μπιλ Κλίντον διαδέχτηκε τον πατέρα του

Μπους «κληρονομώντας» μια χώρα που «έχαιρε» μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας,

ανασφαλή πολιτικά και οικονομικά.

Διεθνώς, ο Μπιλ Κλίντον έγινε συνώνυμο της νέας παγκόσμιας τάξης εμπορίου,

ο πρόεδρός του και μαζί το περιδέραιο μιας νέας, αμφισβητούμενης ενδεχομένως,

πολιτικής ταυτότητας, αυτής του Τρίτου Δρόμου. Το αρχείο του, γεμάτο

επεμβάσεις και παρεμβάσεις στον κόσμο και τις κρίσεις του. «Πρωτεϊκός» στη

Βοσνία, «ακούραστος» στη Βόρεια Ιρλανδία και τη Μέση Ανατολή ­ για την

τελευταία δίκαια απογοητευμένος. Για το Κοσσυφοπέδιο οι… «ανθρωπιστικοί

λόγοι», επίσης δίκαια, και ίσως τώρα περισσότερο από ποτέ, αμφισβητούνται. Τις

τελευταίες του ημέρες έστησε γέφυρες με το Ανόι και την Πιονγκ Γιανγκ… Ίσως

περισσότερο από κάθε άλλη, μια εικόνα του δεν θα σβήσει ποτέ, και ήταν τότε

που επί ώρες εξηγούσε από τηλεοράσεως τα της επαφής του με τη Μόνικα

Λιουίνσκι…

Σε μια εβδομάδα ο Μπιλ Κλίντον θα γίνει ο νεώτερος πρώην πρόεδρος των

Ηνωμένων Πολιτειών. Είναι όμως ένας άνθρωπος πολύ ανήσυχος για να αποσυρθεί.

Κυρίαρχη αίσθηση, υπήρξε ισχυρός εκπρόσωπος της εποχής του. Μιας εποχής που

έζησε το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, μιας δεκαετίας που έδειξε την έξοδο

διαφυγής στο παλιό καθεστώς: ο Μπλερ στη Θάτσερ στη Βρετανία, ο Ζοσπέν στον

Σιράκ στη Γαλλία, ο Σρέντερ και ο Φίσερ στον Κολ στη Γερμανία, ο Ντ΄Αλέμα στον

Αντρεότι στην Ιταλία, ο Πούτιν στον Γιέλτσιν στη Ρωσία, ο Μπαράκ στον

Νετανιάχου στο Ισραήλ…