Αναζήτηση
Η παράδοση θέλει λαμπερό άστρο να οδηγεί τους τρεις μάγους στη φάτνη του Θείου
Βρέφους. Τα δώρα για τον Θεάνθρωπο, τον δάσκαλο της αγάπης και της
αλληλεγγύης, τον επί γης ειρήνη και εν ανθρώποις ευδοκία, ήσαν ταπεινά:
λίβανος, σμύρνα και χρυσός. Αντίθετα, η σημερινή πραγματικότητα μπαίνοντας στο
2001 μάς δείχνει ότι το άστρο της δημοκρατίας είναι θαμπό για τους πολλούς.
Φέγγει λαμπρά μονάχα για τους λίγους. Παρακολουθώντας κανείς το σίριαλ της
εκλογής του προέδρου των ΗΠΑ, του νέου αυτοκράτορα της γης, οδηγείται στο
συμπέρασμα ότι έχουμε περάσει σε μια περίοδο ολιγαρχικής δημοκρατίας. Και αφού
οι ΗΠΑ φαίνεται να αποτελούν τον «λίκνο» αυτής της ιδιότυπης φιλελεύθερης
δημοκρατίας στο σύγχρονο πλανητικό χωριό, μας αφορούν, μας επηρεάζουν οι εκεί
εξελίξεις όλους.
Πρώτο συμπέρασμα. Η πολιτική έχει μετατραπεί σ’ ένα φαντασμαγορικό
σόου. «Άρτο και θέαμα» θέλει ο λαός, έλεγαν οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες. Τα
κόμματα και οι πολιτικές τους κρίνονται περισσότερο από το περιτύλιγμα του
προεκλογικού πακέτου και ελάχιστα από το περιεχόμενο. Οι ιδεολογίες έχουν
υποχωρήσει και κυριαρχούν τα υλικά αγαθά. Οι συλλογικές αξίες της ισότητας,
της δικαιοσύνης, τα ανθρώπινα δικαιώματα, η ειρήνη, είναι αγαθά που μετρώνται
στην «προκρούστεια κλίνη» των αμερικανικών συμφερόντων. Οι πολίτες δεν
χρειάζεται να ασχολούνται με αυτά. Οι πολίτες αποφασίζουν συναισθηματικά
ανάλογα με το ποιος υποψήφιος προσφέρει καλύτερο θέαμα. Χαμογελάει καλά σαν
χαζοχαρούμενος. Ακολουθείται από λιγότερο ή περισσότερο διάσημους ηθοποιούς,
θαρρείς και η πολιτική είναι θέατρο. Αν έσφιξε χέρια άπλυτα, κρατώντας τη
μύτη. Αν χάιδεψε παιδιά ξεχασμένα και μετά ούτε καν να θυμάται την εικόνα. Αν
αγκάλιασε τρυφερά τη γυναίκα του κι άλλα τέτοια μικρά και καθημερινά
περιστατικά.
Δεύτερο συμπέρασμα. Όποιος δεν έχει χρήμα ή χρηματοδότες, ο δρόμος για
το Καπιτώλιο είναι κλειστός. Λένε ότι οι τελευταίες εκλογές στις ΗΠΑ για τους
υποψηφίους στοίχισε 3-4 δισ. δολάρια. Πακτωλός χρημάτων και όχι ταπεινά δώρα
που πήγαν οι μάγοι στον Θεάνθρωπο. Τα πράγματα είναι απλά και νομιμοποιημένα.
Εξαγοράζεις άμεσα επιρροή στον μέλλοντα αρχηγό μιας παντοδύναμης εκτελεστικής
εξουσίας και ταυτόχρονα προωθείς και τους μέλλοντες νομοθέτες. Στις ΗΠΑ
φαίνεται να είναι νομιμοποιημένη η διαφθορά του πολιτικού χρήματος. Η πολιτική
είναι μια μορφή μπίζνες.
Τρίτο συμπέρασμα. Το πολιτικό προσωπικό δεν περιβάλλεται από τα μέλη
του κόμματος, τους οπαδούς, τους φίλους, τους ψηφοφόρους. Περιβάλλεται και
έχει ανάγκη από ίματζ μέικερς, από επικοινωνιολόγους, μάνατζερ, διαφημιστές,
κομπάρσους, ειδικούς κ.ά., όχι όμως από πολίτες με ιδέες και οράματα.
Τέταρτο συμπέρασμα. Στην εποχή της ηλεκτρονικής δημοκρατίας που ζούμε
στα κόμματα έχουν έρθει τα πάνω – κάτω. Τα ΜΜΕ έχουν υποκαταστήσει τις πιο
σημαντικές λειτουργίες:
* α. Την ενημέρωση και προπαγάνδιση θέσεων και απόψεων.
* β. Τη διαπαιδαγώγηση των πολιτών σε συγκεκριμένες κοινωνικές και
πολιτικές συμπεριφορές. Η παλιά στράτευση των πολιτών στη βάση της ιδεολογίας
και του μακροπρόθεσμου συλλογικού οφέλους, της αλληλεγγύης των γενεών, έχω την
αίσθηση ότι έχουν υποχωρήσει και έχει περάσει μπροστά το ατομικό, άμεσο και
συγκεκριμένο συμφέρον.
* γ. Η παντοδυναμία της εικόνας, που μετατρέπει την πολιτική σε θέαμα,
τον πολίτη σε παθητικό θεατή. Επιβάλλει το άμεσο και αναδεικνύει το τυχαίο.
Κάνει την πολιτική μια υπόθεση fast food.
* δ. Οι πολιτικές ηγεσίες σαγηνεύονται από τους επικοινωνιολόγους, τους
δημοσκοπούντες και λιγότερο από τις δημοκρατικές, συμμαχικές λειτουργίες των
κομμάτων.
Δεν είναι τυχαίο ότι η απαξία των κομμάτων καταγράφεται στις δημοσκοπήσεις με
τα πιο χαμηλά ποσοστά. Δεν είναι τυχαίο ότι μόλις το 50% των πολιτών
συμμετέχουν στις εκλογικές διαδικασίες.
Θα μπορούσα να αναφέρω και άλλα γενικά χαρακτηριστικά μιας φιλελεύθερης
δημοκρατίας, που αναδεικνύεται από τους λίγους (τους ειδικούς, τους έχοντες
και κατέχοντες) και το άστρο της φέγγει για τους λίγους, ενώ είναι θαμπό το
άστρο για τους πολλούς. Και όμως θα μου αντιτείνει κανείς ότι αυτή η
δημοκρατία που περιγράφεις με μελανά χρώματα κυριαρχεί στον πλανήτη,
υπερασπίζεται τα ανθρώπινα δικαιώματα, την ειρήνη και δίνει «άρτο και θέαμα»
στους Αμερικανούς. Είναι μια ισχυρή δημοκρατία που δίνει ασφάλεια στον πολίτη
κ.ά. Επιμένω πέρα από τη βιτρίνα και την ισχύ των λίγων να πάμε στην κοινωνική
πραγματικότητα. Εκεί που το 1/3 της κοινωνίας δεν έχει πρόσβαση στα αγαθά της
σύγχρονης δημοκρατίας. Να προβληματιστούμε γιατί στις εκλογικές αναμετρήσεις
θεωρείται επιτυχία στις ΗΠΑ, όταν συμμετέχει πάνω από το 50% των πολιτών, ενώ
οι άλλοι έχουν γυρίσει την πλάτη. Να διερωτηθούμε τι είδους δημοκρατία είναι
αυτή χωρίς τη συμμετοχή των πολιτών; Μήπως η κοινωνία και η δημοκρατία
παραβιάζονται από τα φαινόμενα της εμπορευματοποίησης των πάντων; Μήπως
υπάρχει κάτι το εύθραυστο για το μέλλον της δημοκρατίας και της κοινωνίας την
εποχή της παντοδυναμίας της οικονομίας και της αγοράς;
Επειδή στο πλανητικό χωριό τα γεγονότα και οι ειδήσεις τρέχουν παντού σε
κλάσματα δευτερολέπτου και κάποιοι μέθυσαν από το άρωμα της αμερικανικής
δημοκρατίας. Επειδή οι ευρωπαϊκές δημοκρατίες ήδη ρέπουν σ’ αυτή την
κατεύθυνση. Επειδή η Ευρωπαϊκή Ένωση τείνει να διαμορφώσει μια νέα πολιτική,
οικονομική, πολιτισμική και κοινωνική περιφέρεια και οντότητα, θεωρώ χρήσιμο:
1. Σ’ ευρωπαϊκό επίπεδο, στα 15 κράτη-μέλη, να υπάρξει ένα θεσμικό
πλαίσιο που να θωρακίζει τη δημοκρατία και το πολιτικό προσωπικό από τις
δυνάμεις της αγοράς και της οικονομίας.
2. Να υπάρξει ένα νέο πλαίσιο στις σχέσεις ΜΜΕ, της δημοκρατίας και του
πολιτικού κόσμου έτσι που η πολιτική να μη γίνεται εμπόρευμα προς διαφήμιση
και θέαμα, καθώς επίσης τα ΜΜΕ να μη γίνονται οι «πολιορκητικοί κριοί» για την
άλωση της δημοκρατίας.
3. Να ενισχυθούν οι μη κυβερνητικές οργανώσεις και τα κοινωνικά
κινήματα, διότι έτσι μονάχα θα καλυφθεί το κοινωνικό έλλειμμα της δημοκρατίας
και θα περάσουμε από την περίοδο της ιδιότυπης ολιγαρχικής δημοκρατίας στη
συμμετοχική δημοκρατία.
4. Να ενδυναμωθεί ο τομέας της κοινωνικής οικονομίας και της οικονομίας
της αλληλεγγύης, που εκ των πραγμάτων καλλιεργούν την ατομική και συλλογική
ευθύνη και τις αξίες της συνεργασίας, της αλληλεγγύης και της κοινωνικής
συνοχής. Η συμμετοχή των πολιτών σ’ αυτές τις νέες μορφές κοινωνικής και
οικονομικής συνεργασίας, ενισχύει τον κοινωνικό έλεγχο της πολιτικής και
οικονομικής εξουσίας και ισχυροποιεί την κοινωνία και τη δημοκρατία.
Είναι ανάγκη στην αυγή του 21ου αιώνα να περάσουμε από την αντιπροσωπευτική
φιλελεύθερη (αλλά ολιγαρχική) δημοκρατία, στη συμμετοχική δημοκρατία (όλων των
πολιτών). Απέναντι στα SOS του περιβάλλοντος που εκπέμπει ο πλανήτης. Απέναντι
στα κοινωνικά ελλείμματα, την πείνα, το AIDS, τη φτώχεια, τον κοινωνικό
αποκλεισμό. Απέναντι στους κινδύνους για τη διατροφή (με τις τρελές αγελάδες
και όλα τα μεταλλαγμένα προϊόντα).
Μονάχα μια συμμετοχική δημοκρατία των πολιτών μπορεί να ευαισθητοποιηθεί, να
δράσει και να φέρει αποτέλεσμα. Ας μην περιμένουμε το άστρο το λαμπερό που θα
μας οδηγήσει στον δάσκαλο της αγάπης, της αλληλεγγύης, της ειρήνης και εν
ανθρώποις ευδοκία. «Συν Αθηνά και χείρα κίνει» έλεγαν οι αρχαίοι μας πρόγονοι.
Ο Λουκάς Θ. Αποστολίδης είναι βουλευτής Βοιωτίας και μέλος της
Εκτελεστικής Γραμματείας του ΠΑΣΟΚ.
