Η διεθνής διάσκεψη στο Βερολίνο στο διήμερο που έρχεται, με θέμα την

προοδευτική διακυβέρνηση για τον 21ο αιώνα, αποτελεί, κατά τη γνώμη μου, ένα

πρώτο εγχείρημα συσπείρωσης μιας ενήμερης, αλλά, και γι’ αυτό, ανήσυχης γενιάς

πολιτικών με στόχο την ανάκτηση της πρωτοβουλίας της πολιτικής σε μια

οικουμένη που αναδιατάσσεται. Πράγματι, αν κάτι είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακό

για τον παρατηρητή των παγκόσμιων εξελίξεων, είναι η αρχικά ανεπαίσθητη, αλλά

τώρα πια εμφανής αλλοίωση της λειτουργίας στην οργάνωση της ζωής σε παγκόσμια

κλίμακα. Από ένα σύστημα σχετικά κλειστό και κρατικοκεντρικό, που είχε

χαρακτηρίσει τον κόσμο μας σε μεγάλο μέρος του 20ού αιώνα, έχουμε μεταπηδήσει,

στα τελευταία χρόνια, σε ένα σχήμα ανεξέλεγκτων εξουσιών που προσδιορίζουν την

καθημερινότητά μας: η ανάπτυξη της τεχνολογίας, τα νέα μέσα επικοινωνίας, η

παγκοσμιοποίηση της οικονομίας, ακόμα και αυτή η αναμόρφωση στο γεωπολιτκό

κέλυφος στο οποίο είχαμε εθιστεί, δεν ανταποκρίνεται στις παραδοσιακές και

πάγιες εικόνες που είχαμε για το πώς σχηματίζονται οι αποφάσεις που κρίνουν τη

ζωή μας.

Όχι μόνο έχουμε μια μετατόπιση της ισχύος σε άλλα κέντρα απόφασης, αλλά έχουμε

και μια διασπορά των κέντρων πολύ πέρα από τα κρατικά όρια και τις δυνατότητες

ελέγχου της από τις ορθόδοξες πολιτικές ηγεσίες.

Αυτός ο νέος κόσμος που ξετυλίγεται μπροστά στα μάτια μας, με τη συγκέντρωση

της δύναμης σε άλλα κέντρα από αυτά που γνωρίσαμε, κλείνει ευκαιρίες και

κινδύνους. Ευκαιρίες γιατί ενώνει, πέρα από τα παλιά σύνορα και τις αναστολές

της φυσικής εσωστρέφειάς τους, πολλές ικανότητες και δεξιοτεχνίες μαζί, σε ένα

κοινό έργο, το οποίο μπορεί πράγματι να απολαύσει του ευεργετήματος της

μέγιστης προσφοράς των καλύτερων δυνατοτήτων που μπορεί να παράσχει η

ανθρωπότητα σε έναν τομέα του επιστητού. Μια μεγάλη διεθνοποιημένη τεχνολογική

εταιρεία ή μια αντίστοιχη τράπεζα μπορούν, λ.χ., να λειτουργήσουν με ό,τι

καλύτερο μπορεί να παράσχει η διεθνής αγορά από πλευράς ανθρώπινου δυναμικού,

κεφαλαίων και μέσων για την επίτευξη των στόχων τους. Κάτω από τέτοιες

συνθήκες, το ανθρώπινο δαιμόνιο αγγίζει τα όριά του και, φυσικά, ο μεγάλος

ωφελημένος από αυτό σε όλους τους τομείς δεν μπορεί παρά να είναι ο τελικός

αποδέκτης, το άτομο. Είναι ένας κοινός τόπος που εξυπακούεται, αφού κάθε

πρόοδος αγγίζει τελικά όλους μας, και όλους μας μάς αφορά. Η διαφαινόμενη,

όμως, κατίσχυση των νέων δυνάμεων δεν κομίζει μόνο καρπούς και ελπίδες. Η

αναδιάρθρωση της εξουσίας με νέα κέντρα αποφάσεων που σχετικοποιούν την

πολιτική αυτονομία και που κυριαρχούνται από τη λογική της αγοράς και της

συνεχούς δυναμικής επέκτασης μπορεί να κινητοποιεί την ανθρώπινη

ευρηματικότητα και ευφυΐα, μπορεί όμως να συνοδεύεται από αναλγησία και

αδιαφορία για ορισμένες θεμελιακές διαστάσεις της ανθρώπινης ζωής. Η ποιότητα

του περιβάλλοντος, η ισότιμη συμμετοχή όλων στη διανομή των αγαθών που οι νέες

συνθήκες δημιουργούν, η ανθρώπινη αξιοπρέπεια, τα κοινωνικά επιτεύγματα που

έχουν αποκτηθεί, δεν είναι αναγκαία κυρίαρχες και αυτόματες προτεραιότητες στο

νέο σύστημα αξιών που αυτή η δυναμική παράγει.

Και εδώ ακριβώς αρχίζει η αναζήτηση για την αποκατάσταση της πολιτικής. Η

αναζήτηση δηλαδή ελεγκτικών μηχανισμών που να υπερβαίνουν τις φιλοδοξίες της

νέας δυναμικής, να λειτουργούν σε έναν χώρο ευρύτερο από τον εθνικό και να

είναι σε θέση να αναζητήσουν νέους συμβιβασμούς και νέες ισορροπίες απέναντι

στα αντικρουόμενα συμφέροντα, τις προσδοκίες και τις επιδιώξεις τής κάθε

πλευράς.

Η συνάντηση στο Βερολίνο των ηγετών εκείνων που θέσει τουλάχιστον είναι πιο

κοντά σε μια τέτοια διεύρυνση και μια τέτοια προοπτική αυτό ακριβώς επιδιώκει.

Δεν μπορεί βέβαια κανείς να ισχυριστεί ότι οι 14 προσωπικότητες εκκινούν από

την ίδια αφετηρία, πανομοιότυπα, ωστόσο στο βήμα που διαθέτουν θα έχουν την

ευκαιρία να θέσουν τις χωριστές προβληματικές τους ξεκινώντας, όμως, από μια

κοινή διαπίστωση: ότι όλοι έχουν αντιληφθεί πως βρισκόμαστε σε ένα οριακό

σημείο όπου η διατύπωση κανόνων συμπεριφοράς και η ενδυνάμωση της σημασίας

ορισμένων κατεστημένων αξιών αποτελούν απαραίτητη προϋπόθεση επιβίωσής μας,

που μόνο η πολιτική ­ μια πολιτική πέραν των συνόρων ­ μπορεί να επιδιώξει

και, τελικά, να επιβάλει.

Ο Χρήστος Ροζάκης είναι καθηγητής του Διεθνούς Δικαίου, αντιπρόεδρος του

Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και μέλος της ελληνικής

αντιπροσωπείας στη συνάντηση του Βερολίνου.

Τελευταία Νέα