Αναζήτηση
Millennium. Ψευδαίσθηση συμβόλου ή ένα πραγματικό ορόσημο στην ιστορία της
ανθρωπότητας; Όπως και να το πάρουμε, οι σημερινοί άνθρωποι έχουμε μια σπάνια
ευκαιρία. Μπορούμε από τη γέφυρα δύο χιλιετιών να ατενίζουμε την ανατολή του
νέου κόσμου, χωρίς να χάνουμε το λυκόφως αυτού που φεύγει.
Ένα μακρύ ταξίδι αρχίζει σε κόσμους «πρωτοειδωμένους» όπως λέει ο Καβάφης.
Στους γαλαξίες της τεχνολογίας, στους απέραντους ωκεανούς της παγκόσμιας
αγοράς. Θα πορευτούμε όλοι οι λαοί στις συγκρουόμενες τεκτονικές πλάκες του
οικονομικού φλοιού της Γης που, κατά τον Λέστερ Θάροου, «επιπλέουν στο ρευστό
μάγμα της τεχνολογίας και της ιδεολογίας».
Οι κίνδυνοι
Το ταξίδι στο μέλλον μάς γεμίζει ελπίδες, μαζί και αγωνίες. Σίγουρα
διατρέχουμε τον μεγάλο κίνδυνο. Να ξεχάσουμε την Ιθάκη, να χάσουμε δηλαδή τον
ίδιο τον άνθρωπο. Από τον Λόγο φθάσαμε στο λογισμικό. Κι όμως «ψηφιακός»
πολιτισμός απειλεί να μας μετατρέψει σε ψηφία. Από τη Βαβυλωνία φθάσαμε στην
επικοινωνία. Κι όμως σύνδρομο «κοινωνικού αυτισμού» μάς συνοδεύει. Από το
φέουδο, φθάσαμε στην παγκόσμια αγορά, που βρίθει όμως από ερήμους «κοινωνικά
αποκλεισμένων». Από τα σπήλαια φθάσαμε στις μεγαλουπόλεις, διάτρητες όμως, με
Καιάδες των κάθε μορφής γκέτο. Από τους παγκόσμιους πολέμους, τον Ψυχρό
Πόλεμο, φθάσαμε στη νέα τάξη. Κι όμως μια νέα αταξία επικρατεί με κάθε είδους
συγκρούσεις, θρησκευτικές, φυλετικές, εθνικιστικές, ίσως και πολιτισμών, κατά
τον Χάντιγκτον. Τώρα τελευταία κάποιοι προβλέπουν ότι θα πάμε από τον γόνο,
τον απόγονο, στον κλώνο. Αλίμονο. Τότε είναι που θα ωχριά ο κόσμος του
Όργουελ. Αδήριτη ανάγκη να κρατήσουμε τον μίτο της Αριάδνης, πορευόμενοι στους
δαιδάλους του σύγχρονου Μινώταυρου. Τον μίτο που μόνο ο πραγματικός πολιτισμός
και η πολιτική γνέθει. Οι Έλληνες αναλαμβάνουμε ξεχωριστή ευθύνη στην
αποστολή. Μαζί με την προσπάθεια να εξασφαλίσουμε τη δική μας θέση στα
διαστημόπλοια του μέλλοντος, έχουμε χρέος, με τη δύναμη της μακράς
πολιτιστικής παράδοσης, να υπενθυμίζουμε στη διεθνή κοινότητα ότι το ταξίδι
γίνεται για τον Άνθρωπο. Ότι ο πολιτισμός είναι δημιούργημα από τον άνθρωπο
για τον άνθρωπο. Συνδέει τις αξίες με τη ζωή, την παράδοση με τη
νεωτερικότητα, το άτομο με την κοινωνία, τους λαούς με την ανθρωπότητα. Η
πολιτιστική Ολυμπιάδα στο πλαίσιο των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 είναι μια
μεγάλη ευκαιρία. Για αναβάπτιση του παγκόσμιου πολιτισμού στις θεμελιώδεις
αξίες που διαμόρφωσαν τον πυρήνα του. Αξίες και ιδέες που γεννήθηκαν εδώ.
Η πολιτική στο πηδάλιο
Χρειάζεται οπωσδήποτε να επαναφέρουμε την πολιτική στο πηδάλιο, για να
μπορούμε να κατευθύνουμε, να ελέγχουμε τις εξελίξεις. Στον αντίποδά της η
μοιρολατρία. «Το οικονομικό άνοιγμα χωρίς πολιτικό αντιστάθμισμα, θα μπορούσε
να οδηγήσει στην καταστροφή», γράφει ο Φιλίπ Ενγκελάρ στο βιβλίο του «Ο τρίτος
παγκόσμιος πόλεμος έχει αρχίσει». Η διεύρυνση των αγορών τείνει να επιβάλλει
«αγοραίες» αξίες στη ζωή μας. Η αρρύθμιστη αγορά, πέρα του ότι είναι
οικονομικά σπάταλη και κατ’ επέκταση οικολογικά επικίνδυνη, αποδεικνύεται και
κοινωνικά εξοντωτική. Σε παγκόσμιο επίπεδο, η συγκέντρωση εξουσίας μέσα από
τον έλεγχο των αγορών και της υψηλής τεχνολογίας σε λίγα, στα ίδια, χέρια,
τείνει να εκφυλίσει τη Δημοκρατία σε «φύλλο συκής» μιας κοινωνίας ζούγκλας,
άδικης και καταπιεστικής. Το μεγάλο ζητούμενο είναι «να κυβερνηθεί» η
παγκοσμιοποίηση. Η κραυγή του Σιάτλ είναι νωπή. Η απάντηση βρίσκεται στη
δύναμη της πολιτικής, της εξουσίας που ασκείται για λογαριασμό μας. Ενδυνάμωση
όμως της πολιτικής δεν γίνεται ποτέ ερήμην των πολιτών. Αποστασιοποίηση
πολιτών και ιδιαίτερα των νέων από τα πολιτικά δρώμενα είναι βούτυρο στο ψωμί
των «κυκλώπων» της αγοράς. Είναι ταυτόσημη με την εθελοδουλία. Ξεκινάμε οι
Έλληνες το ταξίδι με αυτοπεποίθηση και αισιοδοξία. Ταξιδιώτες από παλιά,
σίγουρα δεν φοβόμαστε «τον άγριο Ποσειδώνα». Οι στόχοι μας πιο ευκρινείς, το
όραμα ζωντανό, ο χάρτης διαδρομής ανάγλυφος. Η πολιτιστική μας ταυτότητα
«ισχυρό» διαβατήριο. Το εθνικό μας σκαρί αρκετά ενισχυμένο. Ταξιδεύουμε όχι
ανάδελφοι, αλλά με τον αστερισμό της Ευρώπης. Η θέση της χώρας στην περιοχή
μας, ξεχωρίζει. Στο τελευταίο τέταρτο του αιώνα που φεύγει κάναμε μεγάλα
βήματα μπροστά. Αφήνουμε πίσω πολλά από εκείνα τα βαρίδια που μας κράτησαν
είτε καθηλωμένους είτε σε μόνιμη κατάσταση SOS. Ξεφεύγουμε από τον φαύλο κύκλο
των χαμένων ευκαιριών, το σύνδρομο του Σίσυφου. Ένας νέος γόνιμος ιστορικός
κύκλος ανοίγει.
Τα πρώτα βήματα
Ποια πρέπει αλήθεια να είναι τα δικά μας, καθοριστικά σε κάθε ταξίδι, πρώτα
βήματα; Ας διαγράψουμε τα βήματα της νέας τετραετίας, μετρώντας
«κοινοβουλευτικά» τον χρόνο. Ασφαλώς το πρώτο βήμα είναι, το τελικό της
ένταξης στην ΟΝΕ. Μην το ξεχνάμε. Και πρέπει να κατοχυρώσουμε τη θέση μας, με
τη διατηρησιμότητα των επιτευγμάτων της οικονομίας. Σε τρία μέτωπα πρέπει
κύρια να επικεντρωθούν οι προσπάθειες. Το εθνικό, της ανάπτυξης, της
κοινωνίας. Στις διεθνείς σχέσεις οι ισορροπίες είναι δυναμικές, όχι στατικές.
Η θέση του κάθε κράτους επιβεβαιώνεται καθημερινά. Υπάρχουν οι νέες
δυνατότητες που μπορούμε να αξιοποιήσουμε. Η συμμετοχή στην ΟΝΕ, το σχέδιο για
την ειρήνη και συνεργασία στα Βαλκάνια και την ευρύτερη περιοχή, η θετική
απόφαση του Ελσίνκι, το δίκτυο του απόδημου Ελληνισμού που οργανώνεται από το
ΣΑΕ. Η ευημερία στηρίζεται στην ανάπτυξη, στη δημιουργία πλούτου. Το ήθος της
δημιουργίας πρέπει να διαπεράσει όλο το κοινωνικό σώμα, το κράτος και τις
δυνάμεις και αγορές. Αυτό προϋποθέτει ριζικές αλλαγές, στη νέα τετραετία, στο
κράτος και την αγορά. Για να αξιοποιήσουμε στο έπακρο τις τρεις νέες
ευκαιρίες, το 3ο ΚΠΣ, τους Ολυμπιακούς Αγώνες και τα προγράμματα
ανασυγκρότησης των Βαλκανίων.
Κοινωνικό κράτος
Θέλουμε ασφαλές δίκτυο κοινωνικής προστασίας που σφυρηλατεί την κοινωνική
συνοχή μέσα από τη συμμετοχή και όχι τον αποκλεισμό. Αυτό σημαίνει ότι
οικοδομούμε κοινωνικό κράτος με νέα αρχιτεκτονική. Πυλώνες του, η απασχόληση,
η ασφάλιση, η υγεία και πρόνοια. Συστατικά του, οι εγγυημένοι μηχανισμοί
διανομής, αναδιανομής και φροντίδας. Το εθνικό σχέδιο δράσης για την
απασχόληση που προσανατολίζει τις πολιτικές στη δημιουργία θέσεων απασχόλησης,
καθώς και οι αποφάσεις με κοινωνικό διάλογο, για το ασφαλιστικό και το ΕΣΥ,
αποτελούν προτεραιότητες. Από την αρχή και σ’ όλο το ταξίδι θέλουμε «ούριο»
τον άνεμο της γνώσης. Το εκπαιδευτικό σύστημα επωμίζεται το κύριο βάρος. Γι’
αυτό η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση είναι ανάγκη να ολοκληρωθεί.
Σε λίγες μέρες θα ψάλλουμε, Αρχιμηνιά κι Αρχιχρονιά, αρχή της νέας χιλιετίας.
Πολλοί θα ζήσουμε τις στιγμές της αλλαγής υπό το φως της Ακρόπολης. Ελπίζω να
φθάσει σε όλο τον κόσμο. Να φωτίσει περισσότερο τη σκοτεινή πλευρά των
ανθρώπων, εκείνη της αυτογνωσίας μας. 2000… θερμές ευχές.
