Η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας και η εισαγωγή νέων τεχνολογιών αποτελούν για

πολλούς τις βασικές, αλλά και «εύκολες» αιτίες της μαζικής ανεργίας που

χαρακτηρίζει τις ανεπτυγμένες χώρες.

ΑΠΟ την εποχή της Βιομηχανικής Επανάστασης, οι συνέπειες της τεχνολογικής

εξέλιξης και προόδου στην απασχόληση και την ανεργία αποτελούν κλασικό σημείο

διαμάχης. Ο Adam Smith στη δεκαετία του 1760, ο David Ricardo στη δεκαετία του

1820, ο Karl Marx στη δεκαετία του 1860, ο κυβερνητικός Norber Weiner μετά το

Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο διαχρονικά συνένωσαν τους φόβους τους για μαζική ανεργία

με την εισαγωγή των νέων τεχνολογιών. Δεκαετίες ολόκληρες μετά τις παραπάνω

προβλέψεις η παραγωγικότητα αύξανε, οι πραγματικοί μισθοί το ίδιο, ενώ η

ανεργία μειωνόταν, δηλαδή δεν έγινε τίποτα απ’ αυτά που προβλέφθηκαν.

Φαίνεται ότι η τεχνολογία, ταυτόχρονα, καταργεί θέσεις εργασίας και δημιουργεί

άλλες. Γενικώς καταστρέφει θέσεις εργασίας χαμηλού κόστους και χαμηλής

παραγωγικότητας και δημιουργεί άλλες πλέον παραγωγικές, εξειδικευμένες και

υψηλότερου μισθού. Στο παρελθόν, η έλευση των νέων τεχνολογιών απεδείχθη

μάλλον περισσότερο δημιουργική για θέσεις εργασίας παρά καταστροφική.

Ακολουθήθηκε όχι μόνο από αυξημένη παραγωγή και παραγωγικότητα, αλλά και από

συνολική αύξηση της απασχόλησης. Το ζήτημα είναι να γνωρίζουμε όχι εάν η

τεχνολογία επιδρά στην απασχόληση, αλλά να καθορίσουμε γιατί και πώς επιδρά.

Οι νέες τεχνολογίες της πληροφορικής χαρακτηρίζονται από διαφορετικό τρόπο

επίδρασης στη δημιουργία των θέσεων εργασίας απ’ ό,τι τα άλλα τεχνολογικά

κύματα στο παρελθόν;

Οι «τεχνοσκεπτικιστές» αντιτείνουν ότι το πρώτο τεχνολογικό κύμα των ετών

1975-1990 (πληροφορική, ρομποτική, τηλεπικοινωνίες, βιοτεχνολογία) μετέβαλε τη

βιομηχανική κοινωνία και οδήγησε σε ποσοτική μεγέθυνση χωρίς δημιουργία θέσεων

εργασίας. Το παρόν κύμα (έξυπνα συστήματα, διαλογικές απεικονίσεις,

τηλεομοιοτυπίες, ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, τηλεχειριστήρια, πολύπλοκα και ευφυή

λογισμικά, έξυπνες κάρτες κ.λπ.), πιο αποδοτικό, έχει ενσωματώσει τεράστιες

ποσότητες φαιάς ουσίας καθιστώντας περιττούς ακόμη και εργαζόμενους υψηλής

εξειδίκευσης που πραγματοποιούσαν άλλοτε το σημερινό αυτοματοποιημένο έργο. Οι

νέες αυτές τεχνολογίες έχουν την ικανότητα να οδηγήσουν σε κολοσσιαίες

οικονομίες κλίμακος. Σ’ αυτήν όμως την περίπτωση η αύξηση της παραγωγικότητας

θα πρέπει να ήταν τεράστια, πράγμα που δεν ισχύει σήμερα. Μήπως θα πρέπει να

θεωρήσουμε ότι βρισκόμαστε σε καθυστέρηση προσαρμογής στη νέα τεχνολογική εποχή;

Η σχέση τεχνολογίας και απασχόλησης πρέπει να αντιμετωπισθεί σε μια δυναμική

προοπτική, που τονίζει τον ρόλο τον οποίο παίζουν οι νεωτερισμοί και οι

τεχνολογικές πρόοδοι στις διαδικασίες οικονομικής μεγέθυνσης και διαρθρωτικών

μεταβολών. Η προσέγγιση αυτού του είδους υπογραμμίζει το πόσο είναι σημαντικό

να καθιερωθούν πολιτικές και θεσμοί που ευνοούν τη διάχυση των νέων

τεχνολογιών σε όλες τις οικονομικές δραστηριότητες και διευκολύνουν την

αφομοίωσή τους από τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές (για παράδειγμα, τα

τελευταία είκοσι χρόνια η ζήτηση των νοικοκυριών για καταναλωτικά αγαθά έχει

αλλάξει πολύ και επιλέγονται κλάδοι ποιοτικής απασχόλησης στις επικοινωνίες,

στην υγεία κ.λπ.).

Από την πλευρά της προσφοράς εργασίας, είναι ανάγκη να υιοθετηθούν μέτρα από

δημόσια εξουσία, επιχειρήσεις και εργαζομένους που να διευκολύνουν την

κινητικότητα και την ανάπτυξη των δεξιοτήτων για να ικανοποιηθεί η νέα ζήτηση,

εάν θέλουμε να αποφύγουμε να δούμε την τεχνολογική πρόοδο να έχει αρνητικές

συνέπειες (συχνά η «προστιθέμενη αξία» των διπλωμάτων εξανεμίζεται από την

έλλειψη γεωγραφικής κινητικότητας, ενώ η ανεπαρκής συνεχής κατάρτιση εμποδίζει

την επαγγελματική κινητικότητα από τους χαμηλούς προς υψηλότερους μισθούς). Η

ιστορία απέδειξε ότι τουλάχιστον μέχρι τώρα, σε μακροπρόθεσμη θεώρηση, η

αυξανόμενη παραγωγικότητα ακολουθήθηκε από αύξηση της ζήτησης θέσεων εργασίας

και αύξηση των πραγματικών μισθών· η τεχνολογική πρόοδος συμβάδισε με την

επιτάχυνση της μεγέθυνσης της οικονομίας, την καλυτέρευση του επιπέδου ζωής

και την αύξηση της απασχόλησης. Ίσως, η τεχνολογική πρόοδος να είναι δυνατόν

να προκαλέσει μαζική ανεργία αλλά μόνο σ’ έναν κόσμο όπου όλες οι επιθυμίες θα

είχαν ικανοποιηθεί ή όπου η ζήτηση θα βρισκόταν σε καθεστώς συνεχούς

περιορισμού, κάτι που δεν έχει συμβεί ποτέ μέχρι τώρα.

Ο Γ.Δ. Σκουτέλης είναι μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής Κοινωνικού Διαλόγου

για το Ασφαλιστικό.