Σύμφωνα με τις διακηρύξεις όλων σχεδόν των πολιτικών ηγετών της Ευρώπης, η

συμμετοχή στην ΟΝΕ έχει ως κύριους σκοπούς το ισχυρό κράτος, την οικονομική –

νομισματική σταθερότητα, τη βελτίωση της οικονομικής και θεσμικής

ανταγωνιστικότητας των κρατών – μελών, την ενίσχυση των εθνικών εξωτερικών

πολιτικών απέναντι σε αντιπάλους και την εμπέδωση της καθεστωτικής

σταθερότητας. Όντως, πρόκειται για μια ορθολογική και ρεαλιστική οριοθέτηση

των σκοπών της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.

Πιο συγκεκριμένα, υπό συνθήκες διακρατικής ισοτιμίας και στο πλαίσιο μιας

αμοιβαίας επωφελούς, εμποροοικονομικής συνεργασίας, τα κυρίαρχα έθνη – κράτη

της Ε.Ε. δημιούργησαν κοινούς θεσμούς και άλλες ρυθμίσεις που εξυπηρετούν τα

εθνικά τους συμφέροντα. Ποιος θα μπορούσε να αμφισβητήσει σοβαρά το γεγονός

πως η εμπορική, νομισματική και θεσμική συνεργασία των τελευταίων δεκαετιών

συμβάλλει στη διακρατική σταθερότητα της ευρωπαϊκής ηπείρου ή πως ενισχύει τα

έθνη – κράτη που συμμετέχουν! Όμως, είναι άλλο πράγμα η διακρατική σταθερότητα

απόρροια των κοινών επιτευγμάτων στους ωφελιμιστικούς τομείς και άλλο πράγμα η

κοινωνικοπολιτική ένωση των λαών, η εξομοίωση των ηθικοκανονιστικών τους δομών

και η ανατροπή των κεκτημένων του εθνικού – κρατικού γίγνεσθαι. Όποιος

πολιτικός ηγέτης ή στοχαστής δεν κατανοεί αυτή τη διαφορά, κινείται σε

ολισθηρό έδαφος: Τα ωφελιμιστικά συμφέροντα, όταν δεν συνοδεύονται από ισχυρές

ηθικοκανονιστικές παραδοχές και όταν δεν θεμελιώνονται σε ισχυρούς κοινωνικούς

ελέγχους και εξισορροπήσεις εύκολα μπορούν να γίνουν «θρύψαλα».

Έτσι, καλά θα κάνουμε να γνωρίζουμε πως το ευρώ δεν συνιστά ηθικοκανονιστική

κοσμογονία, αλλά μόνο χρηστική αναγκαιότητα και ωφελιμιστικό επιστέγασμα μιας

μακρόχρονης εμπορικοοικονομικής συνεργασίας που οικοδομήθηκε προσεκτικά και

που επιβιώνει λόγω ισορροπίας μεταξύ υπερεθνικών ρυθμίσεων και εθνικών

συμφερόντων. Υπό αυτό το πρίσμα, πέραν της ωφελιμιστικής – λειτουργικής

σημασίας του, το ευρώ δεν προκρίνει την Πολιτική Ένωση ή ακόμη μια Οικονομική

Ένωση που θα συνοδεύεται από πανευρωπαϊκή αλληλεγγύη, πανευρωπαϊκή λαϊκή

κυριαρχία και πανευρωπαϊκούς κοινωνικούς ελέγχους και εξισορροπήσεις.

Κοντολογίς, το ευρώ δεν μετατρέπει αυτόματα τα «εθνικά πολιτικά ζώα» σε

«ευρωπαϊκά πολιτικά ζώα»: Τα έθνη – κράτη, η κυριαρχία τους, τα σύμβολά τους,

οι εθνικές ταυτότητες και οι εθνικές ηθικοκανονιστικές δομές συνεχίζουν να

είναι όσο ποτέ άλλοτε τα βασικά χαρακτηριστικά του ευρωπαϊκού πολιτικού

συστήματος. Σε όσους λόγω ευρώ βιάστηκαν να προκρίνουν κοσμογονικούς

ιδεολογικούς μετασχηματισμούς, αντιτάσσεται η ρήση: «Μακαρίζουμε την αθωότητά

σας, αλλά δεν ζηλεύουμε την άγνοια και την επιπολαιότητά σας».

Το ευρώ δεν είναι μαγικό ραβδί επαναστατικών μετασχηματισμών των ταυτοτήτων,

των συνειδήσεων και των εν γένει κοσμοθεωρητικών κεκτημένων των κοινωνιών των

μελών της Ε.Ε. Τέτοιοι εξομοιωτικοί συλλογισμοί είναι απόρροια παρωχημένων

φιλελεύθερων οικονομιστικών δοξασιών, που δεν είναι τίποτα άλλο παρά χυδαίος

μαρξισμός με αντεστραμμένα πρόσημα. Θα μπορούσε να προστεθεί ότι, σε σύγκριση

με την επαναστατική κοσμοθεωρητική δύναμη της «κομμουνιστικής ιδέας», η οποία

συνάρπασε δισεκατομμύρια ανθρώπους, ενοποίησε οικονομικά και πολιτειακά

δεκάδες έθνη, οικοδόμησε την πανίσχυρη σοβιετική αυτοκρατορία και εξώθησε

εκατομμύρια ανθρώπους να επιδείξουν αυτοθυσία στο όνομα της παγκόσμιας

αταξικής κοινωνίας, η ωφελιμιστικού χαρακτήρα «ευρωπαϊκή ιδέα» περί «ελευθέρας

κυκλοφορίας προσώπων, αγαθών, κεφαλαίου και υπηρεσιών» αποτελεί «ιδεολογική

παιδική χαρά».

Συνήθως, «θρύψαλα» έχουμε όταν σε μικρά μυαλά μπουν μεγάλες ιδέες για

επαναστατική ανατροπή των κοινωνικών και πολιτισμικών κεκτημένων των λαών. Η

διασφάλιση των επιτευγμάτων της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης εξαρτάται, μεταξύ

άλλων, από τρεις παράγοντες: Πρώτο, δεν θα λάβουν χώρα απρόβλεπτες στρατηγικές

ανατροπές. Δεύτερο, οι εθνικές στρατηγικές των μεγάλων ευρωπαϊκών δυνάμεων δεν

θα δημιουργήσουν απρόοπτα. Τρίτο, η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση θα συνεχίσει να

εξυπηρετεί τα εθνικά συμφέροντα, θα αναπτύσσεται υπό συνθήκες ισοτιμίας μεταξύ

των κρατών – μελών και θα στηρίζει τους εθνικούς πολιτισμούς.

Ο Παναγιώτης Ήφαιστος είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Έδρας Jean

Monnet για την Ευρωπαϊκή Πολιτική Ολοκλήρωση στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.