Με τις συγκρούσεις να μαίνονται σε περίπου 50 χώρες, τους δασμολογικούς πολέμους να γίνονται ο νέος (μη φυσιολογικός) κανόνας και την παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη να πέφτει στον πιο αργό ρυθμό των τελευταίων γενεών, φαίνεται ότι υπάρχουν λίγα πράγματα για να χαρούμε καθώς μπαίνουμε στο 2026. Το μόνο βέβαιο είναι ότι ζούμε με αυξανόμενη αβεβαιότητα. Η μόνη ρεαλιστική πρόβλεψη μπορεί να είναι η συνεχιζόμενη απρόβλεπτη κατάσταση.
Πίσω από τις εντάσεις και την αναταραχή της εποχής μας βρίσκονται τρεις αδιαμφισβήτητες μετατοπίσεις που δημιουργούν ένα νέο αλλά ακόμα ασταθές έδαφος: από έναν μονοπολικό κόσμο σε έναν πολυπολικό· από μια τάξη που βασίζεται σε κανόνες σε μια που βασίζεται στην εξουσία· και από μια πολιτική που διαμορφώνεται από το οικονομικό άνοιγμα σε μια που επιμένει στον προστατευτισμό, τον μερκαντιλισμό και τις βιομηχανικές πολιτικές που δίνουν έμφαση στην εσωτερική ασφάλεια. Η πολιτική τώρα καθοδηγεί την οικονομία, και όχι το αντίστροφο.
Υπάρχουν διαφορετικές απόψεις για το πώς θα αλλάξει ο κόσμος το 2026 και μετά. Καθώς απομακρυνόμαστε από τις βεβαιότητες ενός μονοπολικού κόσμου, θα δούμε μια επιστροφή στον ανταγωνισμό των μεγάλων δυνάμεων και στις σφαίρες επιρροής, την εμφάνιση μιας ρύθμισης «ένας κόσμος, δύο συστήματα» που κυριαρχείται από την Κίνα και τις Ηνωμένες Πολιτείες, ή απλώς μια περίοδο χαοτικής αταξίας;
Αυτό που είναι σαφές είναι ότι κάθε πυλώνας της παγκόσμιας τάξης που γνωρίζουμε από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου καταρρέει. Αυτό περιλαμβάνει την προσήλωση στο κράτος δικαίου, τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη δημοκρατία (υπάρχουν τώρα 91 αυταρχικά καθεστώτα στον κόσμο, αλλά μόνο 88 δημοκρατίες), καθώς και την πολυμερή συνεργασία, την ανθρωπιστική βοήθεια και την περιβαλλοντική διαχείριση.
Αυτές οι σεισμικές μετατοπίσεις έχουν δημιουργήσει μια επιθετική, ολοένα και πιο αυταρχική μορφή εθνικισμού που έχει αντικαταστήσει τον νεοφιλελευθερισμό ως κυρίαρχη ιδεολογία της εποχής μας. Ο εθνοτικός σοβινισμός έχει οδηγήσει σε ολοένα και πιο κατάφωρες παραβιάσεις του ανθρωπιστικού δικαίου και του δικαίου των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ετσι, από την οπτική γωνία του τέλους του 2025, φαίνεται ότι αυτή η δεκαετία θα μείνει στην ιστορία για μια παγκόσμια πανδημία, τον πρώτο πόλεμο που διεξήγαγε μια μεγάλη δύναμη στην Ευρώπη από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, τη σφαγή στη Μέση Ανατολή, μια επιδεινούμενη κλιματική κρίση και μία γενικευμένη αταξία.
Σε έναν κατακερματισμένο κόσμο, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι οι εκλογείς ανησυχούν όλο και περισσότερο για την καθημερινή τους επιβίωση και ασφάλεια. Ομως το εντυπωσιακό είναι ότι, παρά αυτή τη στροφή, κατανοούν επίσης ότι η ευρύτερη διεθνής δυναμική επηρεάζει ολοένα και περισσότερο τη ζωή τους. Είναι πολύ πιο ενήμεροι από ποτέ για τη σύνδεση μεταξύ του τι συμβαίνει στις τοπικές τους κοινότητες και του τι συμβαίνει παγκοσμίως, και η πλειοψηφία πιστεύει ότι, υπό τις κατάλληλες συνθήκες, η βοήθεια προς τους άλλους είναι ένας αξιόπιστος τρόπος για να βοηθήσει κανείς τον εαυτό του.
Αυτές και άλλες πληροφορίες μπορούν να βρεθούν σε μια πρόσφατη έρευνα της Focaldata, στην οποία συμμετείχαν περίπου 36.000 ενήλικοι από 34 χώρες. Φυσικά, δεδομένων των καθημερινών τίτλων από τον Ιανουάριο, ιδιαίτερα της συνεχιζόμενης κάλυψης των εμπορικών πολέμων, είναι κατανοητό ότι τα δύο τρίτα των ερωτηθέντων αναγνωρίζουν πώς επηρεάζεται η ζωή τους από αποφάσεις που λαμβάνονται αλλού. Ομοίως, δεδομένου ότι έχουν περάσει μόνο σχεδόν τρία χρόνια από το τέλος της πανδημίας Covid-19, περίπου το 77% εξακολουθεί να παρακολουθεί τι συμβαίνει στην παγκόσμια υγεία. Οι περισσότεροι γνωρίζουν επίσης τις συνέπειες για αυτούς από την κλιματική αλλαγή (58%, αυξανόμενο σε 63% μεταξύ των νεότερων ερωτηθέντων) και τις διαταραχές στον εφοδιασμό τροφίμων (55%).
Λοιπόν, πόση υποστήριξη υπάρχει για τη διεθνή συνεργασία; Η πλειονότητα προτιμά έναν κόσμο χωρίς δασμούς; Τι είδους υποχρεώσεις πέρα από τον κήπο τους, το τείχος της πόλης ή τα εθνικά σύνορά τους είναι πρόθυμοι να αποδεχτούν; Το 22% υποστηρίζει την ανθρωπιστική δράση για την ανακούφιση από τα βάσανα και είναι έτοιμο να δράσει από αλτρουισμό, υποστηρίζοντας την επείγουσα βοήθεια σε ζώνες καταστροφών. Μια δεύτερη ομάδα, επίσης 22%, περιλαμβάνει πραγματιστές που θέλουν να γνωρίζουν ότι τυχόν φόροι που καταβάλλονται για τη διεθνή ανάπτυξη θα δαπανηθούν σωστά. Μια τρίτη ομάδα, που αντιπροσωπεύει το 21%, περιλαμβάνει εκείνους που θα υποστηρίξουν τη συνεργασία εάν μπορούν να δουν ότι ωφελεί τους ίδιους και τις κοινότητές τους – είτε μέσω της εγγύησης τροφίμων είτε μέσω της ειρήνης και της ασφάλειας.
Το συμπέρασμα είναι ότι η συνεργασία πρέπει να βασίζεται στην καθημερινή ζωή. Οι καθημερινές δυσκολίες – μη προσιτά είδη πρώτης ανάγκης, θέσεις εργασίας σε κίνδυνο, κακή υγεία, επισιτιστική ανασφάλεια, απειλές για την προσωπική ασφάλεια – καθορίζουν τη δημόσια ατζέντα παντού. Εάν η διεθνής συνεργασία δεν καταφέρει να μετριάσει αυτά τα βάρη, η υποστήριξη προς αυτήν θα εξατμιστεί.
Καθώς αναζητούμε έναν τρόπο να ξεπεράσουμε τη σημερινή αναταραχή, ένα σημάδι από τις τελευταίες δημοσκοπήσεις ξεχωρίζει. Παρά τον θόρυβο της σύγκρουσης και της αντιπαλότητας, οι άνθρωποι δεν ζητούν απομόνωση. Ζητούν ελπίδα. Σε 18 από τις μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου, ο σαφέστερος δείκτης αποτελεσματικής διεθνούς συνεργασίας δεν είναι η δύναμη ή το ιδιοτελές συμφέρον, αλλά το όραμα: σχεδόν τέσσερις στους δέκα λένε ότι η συνεργασία σημαίνει συμφωνία σε ένα μακροπρόθεσμο σχέδιο για ειρήνη και πρόοδο. Το ίδιο ποσοστό θέλει η συνεργασία να καθοδηγείται από αξίες που βασίζονται στην οικοδόμηση εμπιστοσύνης και την ειρήνη. Ακόμα και σε μια εποχή που συχνά ταυτίζεται με την πολιτική μηδενικού αθροίσματος, οι άνθρωποι εξακολουθούν να θέλουν οι ηγέτες τους να εκφράζουν ένα κοινό όραμα για το τι μπορούμε να επιτύχουμε μαζί.
