Θα το περιγράψω με τον τρόπο που αρμόζει στο βιβλιόφιλο κοινό. Στο κομοδίνο μου έχω αυτή τη στιγμή δύο βιβλία. Την «Ιθάκη» του Αλέξη Τσίπρα και τα «Χάλκινα κατώφλια» του Ισίδωρου Ζουργού. Και τα δύο έχουν αναφορά στην Οδύσσεια. Ο Τσίπρας θέλει να φτάσει στην Ιθάκη. Ο Ζουργός έχει φτιάξει ένα σύντροφο του Οδυσσέα που δεν σκέφτεται και τα καλύτερα για το αφεντικό του. Αυτή τη στιγμή δεν μπορώ να κάνω εικασίες για την εξέλιξη των δύο παράλληλων ιστοριών. Για τον Τσίπρα χρειάζομαι χρόνο, για τον Ζουργό άλλες 150 σελίδες. Εχω τα δύο βιβλία το ένα πάνω στο άλλο. Ο Αλέξης είναι 700 σελίδες. Κανονικό τούβλο.
Ετσι και στο φέρουν στο κεφάλι ανατρέχεις στα γρήγορα όλο το πρώτο εξάμηνο του 2015. Ο Ισίδωρος είναι πιο φειδωλός στις λέξεις και έγραψε 400 σελίδες που τις απολαμβάνεις όπως ένα καλό ουίσκι: γουλιά τη γουλιά, σιγά – σιγά. Εχω, λοιπόν, να διαβάσω 1.100 σελίδες. Δύο βιβλία που τα βρίσκω εξαιρετικά ενδιαφέροντα, ως και συναρπαστικά, για ξεχωριστούς λόγους το καθένα.
Και προσπαθώ να σταθώ στο ύψος των περιστάσεων. Αφήνω το κινητό σε άλλο δωμάτιο. Προσπαθώ να αδειάσω το μυαλό από σκόρπιες σκέψεις, δηλαδή να συγκεντρωθώ. Δεν είναι εύκολο. Μου θυμίζει τη βαθιά ανάσα που παίρνεις πριν απ’ το μακροβούτι. Και αναγνωρίζω ότι αν δεν επρόκειτο για τα συγκεκριμένα βιβλία, η ανάγνωση θα απαιτούσε μόχθο και ιδρώτα. Δυσκολεύομαι να διαβάσω οτιδήποτε είναι ή μου φαίνεται μεγάλο. Μεταξύ μας, αναρωτιέμαι και αν κάποιος από σας φτάνει να τελειώσει αυτές τις 600 λέξεις που διαβάζετε τώρα ή, απλώς, διατρέχει το κείμενο διαγωνίως και ψάχνει να βρει καμιά φράση που θα τον κάνει να τσιμπήσει. Πιστεύω δε ότι όλοι πια διαβάζουμε εφημερίδα έχοντας τα δάχτυλα στο κάτω άκρο της δεξιάς σελίδας και είμαστε έτοιμοι να γυρίσουμε στην επόμενη. Για αυτό και στρίβω το κεφάλι, σαν κουτάβι, από θαυμασμό και απορία όταν βλέπω φίλους στα social να αναρτούν φωτογραφίες με τα βιβλία που αγόρασαν στις γιορτές και εκείνα που θα διαβάσουν το καλοκαίρι. Θα τα δείτε σε λίγο μπροστά στο δέντρο.
Βλέπω τη στοίβα και είναι σαν να βρίσκομαι στη βάση του Empire State Building κοιτάζοντας προς την κορυφή. Πώς τα διαβάζετε ρε θηρία; Διαλογισμό κάνετε; Αφήστε που όταν απονέμεται το Νομπέλ Λογοτεχνίας η timeline μου ξεχειλίζει από εμβριθείς αναφορές στο έργο του τιμώμενου συγγραφέα. Και καμιά φορά η καχεξία μου γίνεται πιο οδυνηρή όταν διαπιστώνω ότι άπαντες, πλην εμού, μεγάλωσαν με Φίλιπ Ροθ στο χέρι και Ντέιβιντ Λιντς στην οθόνη. Προφανώς συναναστρέφομαι με τη μειοψηφία που μπορεί και διαβάζει. Ενας στους τρεις Ελληνες δεν διαβάζει κανένα βιβλίο. Το 34% διαβάζει ως τέσσερα βιβλία τον χρόνο – κατά δήλωσή του. Και το 31% πιάνει στα χέρια του πάνω από πέντε βιβλία τον χρόνο. Υπερηφάνως δηλώνω ότι ανήκω στη μειοψηφία, αλλά με τον καιρό γίνεται όλο και πιο δύσκολο. Διότι μπορεί ο μεν νους να είναι πρόθυμος, ο δε εγκέφαλος ασθενεί.
Εθίστηκε στην πολυδιάσπαση της προσοχής, αναζητεί την πρέζα της ντοπαμίνης από σύντομες εναλλασσόμενες πληροφορίες και εικόνες, ξέχασε πώς να συγκεντρώνεται. Εχουμε γίνει εξαιρετικοί αναγνώστες μικροκειμένων. Διαβάζουμε τα πάντα. Τweets, σχόλια, τίτλους, λεζάντες, μικρές ριπές πληροφορίας. Αλλά εκπαιδεύουμε τον εαυτό μας στο απόσπασμα, όχι στη συνέχεια.
Λένε ότι το μέλλον του βιβλίου θα έχει όλο και λιγότερες σελίδες. Είναι μία δημιουργική πρόκληση για τη γραφή. Πώς θα εξελιχθεί; Δεν το γνωρίζουμε. Πιστεύω ότι οι καλοί γραφιάδες θα προσπαθούν να είναι ένα βήμα πιο μπροστά από το μηχάνημα προκειμένου να βγάζουν μεροκάματο. Ισως, όμως, η γραφή, να εκχωρήσει κάτι από την ουσία της υπέρ του μέτρου που επιβάλλει η εποχή. Είναι άλλωστε και η τεχνητή νοημοσύνη που πλέον μπορεί να σου δώσει το «Πόλεμος και Ειρήνη» σε 500 λέξεις. Και, γιατί όχι, στο μέλλον ίσως και η Οδύσσεια χωρέσει μέσα σε ένα SMS. «Ο Οδυσσέας ξεκίνησε από την Τροία για την Ιθάκη, πέρασε από τέρατα και μνημόνια, σκότωσε τους μνηστήρες και έπεισε την Πηνελόπη να τον ξαναπάρει στη συζυγική κλίνη».
