Η «καμπή εποχής» (Zeitenwende) που έφερε η εισβολή της Ρωσίας στη Ουκρανία θέτει στην ΕΕ και στο ΝΑΤΟ ένα κομβικό ερώτημα: Πώς επαναπροσδιορίζεται η ευρωπαϊκή ασφάλεια με τον συνεχιζόμενο πόλεμο στο κέντρο της ευρωπαϊκής ηπείρου, την αστάθεια στη Μέση Ανατολή, τα προσφυγικά και μεταναστευτικά ρεύματα από την Αφρική; Είναι μια πολυσύνθετη πρόκληση ασφάλειας, λέει στα «ΝΕΑ» ο δρ Μαρκ Σπάιχ, νέος γενικός γραμματέας του Ιδρύματος Κόνραντ Αντενάουερ (ΚAS), το παράρτημα του οποίου στην Αθήνα συνδιοργανώνει με το Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων το Athens Security Forum 2025.
Ποιο μήνυμα θα μεταφέρετε στο Φόρουμ Ασφάλειας της Αθήνας 2025;
Η Ευρώπη αντιμετωπίζει μια σύνθετη και πολύπλευρη πρόκληση ασφάλειας, η οποία καθορίζεται κυρίως από τον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας και τη σύγκρουση στη Μέση Ανατολή. Σε αυτά αθροίζονται οι εντεινόμενες προκλήσεις από τον Νότο – αυξανόμενη μετανάστευση από την Αφρική εξαιτίας πολέμων, ταραχών, φτώχειας και της επιδεινούμενης κλιματικής κρίσης, αλλά και συγκρούσεις για τους πόρους στην Ανατολική Μεσόγειο. Με αυτά τα δεδομένα, είναι ζωτικής σημασίας να συναντηθούμε και να ανταλλάξουμε ιδέες, να αναλύσουμε τις συνθήκες και να αναζητήσουμε από κοινού λύσεις στις προκλήσεις.
Το μήνυμά μου είναι διπλό: πρώτον, υπό την ηγεσία του καγκελάριου Φρίντριχ Μερτς, η Γερμανία επιτέλους ανταποκρίνεται στον ρόλο της ως η ισχυρότερη οικονομία και η μεγαλύτερη χώρα στην ΕΕ, αναλαμβάνει την ευθύνη της για την άμυνα και την ασφάλεια. Δεύτερον, και άμεσα συνδεδεμένο με το πρώτο: η Γερμανία ενεργεί ως μέλος της ΕΕ και του ΝΑΤΟ. Κανένα ευρωπαϊκό κράτος, μεγάλο ή μικρό, δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις της εποχής μας μόνο του – απαιτείται συντονισμός και συνεργασία. Οι ανησυχίες όλων των κρατών – μελών πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη, όχι μόνο εκείνες των μεγαλύτερων.
Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία σήμανε μια καμπή εποχής (Zeitenwende) για τη Γερμανία και την Ευρώπη. Πού βρισκόμαστε σήμερα;
Ο επιθετικός πόλεμος της Ρωσίας, που παραβιάζει το διεθνές δίκαιο, έχει σοβαρές συνέπειες βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα για την Ευρώπη και το ΝΑΤΟ.
Σε εθνικό επίπεδο, πολλές χώρες αναπροσαρμόζουν τις στρατηγικές ασφάλειας, αναθεωρούν ξεπερασμένες αντιλήψεις, δίνουν σημαντικά μεγαλύτερη έμφαση στην άμυνα και την ασφάλεια. Η Γερμανία, για παράδειγμα, επενδύει τριψήφιο αριθμό δισεκατομμυρίων ευρώ στον εκσυγχρονισμό και στην ενίσχυση των ενόπλων δυνάμεών της.
Το σημαντικότερο, ωστόσο, είναι ότι αυτός ο πόλεμος οδήγησε όλους τους εμπλεκομένους να αναγνωρίσουν μια νέα διάσταση για τη συλλογική άμυνα και ασφάλεια: η αμυντική πολιτική θεωρείται κεντρικό πολιτικό καθήκον και όχι πλέον δευτερεύον ζήτημα. Είναι μια σημαντική εννοιολογική μετατόπιση στη σκέψη της ευρωπαϊκής πολιτικής ασφάλειας. Αυτό σίγουρα δεν είναι κάτι καινούργιο για την Ελλάδα, είναι όμως για μεγάλο μέρος της υπόλοιπης Ευρώπης.
Σε αντίθεση με τη Γερμανία και τις χώρες της Βαλτικής, μεσογειακές χώρες, όπως η Ελλάδα – το επισημάνατε ήδη –, βρίσκονται άμεσα αντιμέτωπες με τις συνέπειες της αστάθειας στη Μέση Ανατολή, τις μεταναστευτικές ροές, έχουν διαφορετική πρόσληψη της απειλής. Λαμβάνονται επαρκώς υπόψη στη διαμόρφωση της αρχιτεκτονικής ασφάλειας της Ευρώπης;
Τώρα, περισσότερο από ποτέ, επείγει να αναβιώσει η πεποίθηση του αείμνηστου καγκελάριου Χέλμουτ Κολ, ότι η γνήσια ευρωπαϊκή πρόοδος και ενότητα είναι δυνατές μόνο εάν ληφθούν σοβαρά υπόψη τα συμφέροντα και οι ανησυχίες των μικρότερων κρατών – μελών.
Αυτή τη στιγμή, η προσοχή μας επικεντρώνεται στην υποστήριξη της Ουκρανίας στον αγώνα της κατά της συνεχιζόμενης ρωσικής επιθετικότητας. Η Ουκρανία υπερασπίζεται και τη δική μας ελευθερία στην Ευρώπη. Ωστόσο, είναι σαφές ότι δεν πρέπει να βγουν από το οπτικό μας πεδίο άλλες, δύσκολες γεωπολιτικές προκλήσεις – είτε στα Δυτικά Βαλκάνια είτε στην Ανατολική Μεσόγειο. Ειδικά η Ελλάδα επωμίζεται εδώ μεγάλη ευθύνη για όλη την Ευρώπη και αξίζει την απαιτούμενη προσοχή μας. Η Ευρώπη δεν πρέπει να αφήσει την Ελλάδα να αντιμετωπίσει μόνη της αυτές τις προκλήσεις.
Ο καγκελάριος Μερτς υποσχέθηκε να επαναφέρει τον στρατηγικό σχεδιασμό και τον συντονισμό στην καγκελαρία, η σύσταση ενός Εθνικού Συμβουλίου Ασφάλειας υπογραμμίζει σαφώς αυτόν τον στόχο. Αυτό σίγουρα θα επιτρέψει μια μεγαλύτερη προσήλωση στη νότια γειτονιά της ΕΕ.
Στην πρώτη επίσκεψή του στην Αγκυρα, στα τέλη Οκτωβρίου, ο καγκελάριος Μερτς διαβεβαίωσε την Τουρκία ότι παραμένει «στρατηγικός εταίρος» για τη Γερμανία. Η Τουρκία έχει έντονο ενδιαφέρον να συμμετάσχει στο πρόγραμμα SAFE της ΕΕ. Μπορεί μια χώρα που αμφισβητεί την εδαφική κυριαρχία ενός κράτους – μέλους της ΕΕ να συμμετάσχει σε ένα ευρωπαϊκό αμυντικό πρόγραμμα;
Οι επιφυλάξεις της Ελλάδας είναι απολύτως κατανοητές και πρέπει να γίνουν σεβαστές. Δεν πρέπει να υπάρχει καμία αμφιβολία ή αμφισβήτηση της βασικής αρχής της εδαφικής ακεραιότητας ενός κράτους – μέλους της ΕΕ.
Η διατήρηση της συνοχής του ΝΑΤΟ είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την ασφάλεια ολόκληρης της Ευρώπης. Η ΕΕ καλείται να υπερασπιστεί την εδαφική της ακεραιότητα και τις αξίες της. Η οικοδόμηση μιας ισχυρής και αξιόπιστης αμυντικής βιομηχανίας είναι απαραίτητη για αυτό. Το πρόγραμμα SAFE μπορεί να βοηθήσει στην κάλυψη των υφιστάμενων κενών.
Η ΕΕ και η Γερμανία διατηρούν σημαντική πολιτική, οικονομική και στρατιωτική σχέση με την Τουρκία. Η Τουρκία διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην ασφάλεια στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και πέραν αυτής – τόσο λόγω της γεωγραφικής της θέσης, όσο και λόγω της ταχέως αναπτυσσόμενης αμυντικής της βιομηχανίας. Ωστόσο, αυτό δεν αλλάζει ούτε κεραία στο γεγονός ότι η Ελλάδα παραμένει ένας αξιόπιστος εταίρος και ένας πυλώνας σταθερότητας για εμάς στη Νοτιοανατολική Ευρώπη και την Ανατολική Μεσόγειο.
Η γερμανική κυβέρνηση ενέκρινε την αγορά 44 αεροσκαφών Eurofighter από την Τουρκία. Η Τουρκία απειλεί την Ελλάδα με «casus belli», με κίνδυνο να χρησιμοποιηθούν γερμανικά όπλα εναντίον της Ελλάδας. Πώς το ακούτε αυτό;
Πράγματι, η γερμανική κυβέρνηση ενέκρινε την παράδοση των αεροσκαφών στην Τουρκία. Ωστόσο, αυτή η απόφαση πρέπει να εξεταστεί στο πλαίσιο της ενίσχυσης της συλλογικής ασφάλειας εντός του ΝΑΤΟ και της εδραίωσης της συμμαχίας – στην οποία ανήκουν Γερμανία, Ελλάδα και Τουρκία – στην ταχέως μεταβαλλόμενη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Οι προκλήσεις αυξάνονται συνεχώς και, παρά τις διαφορές μας, πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι. Τα αεροσκάφη προορίζονται για την ενίσχυση του ΝΑΤΟ ως συμμαχίας συλλογικής άμυνας. Είναι αυτονόητο ότι η χρήση αυτών των αεροσκαφών εναντίον άλλου κράτους – μέλους του ΝΑΤΟ είναι απαράδεκτη και, κατά την άποψή μου, παντελώς αδιανόητη.
Δείτε το πρόγραμμα ΕΔΩ
Συνδεθείτε για να το παρακολουθήσετε ζωντανά:
