Ίσως να μην έχει υπάρξει άλλη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ που να συγκέντρωσε τόσο πολύ το διεθνές ενδιαφέρον και να καταναλώθηκαν ατέλειωτες ώρες και μελάνι ανταποκρίσεων, αναλύσεων και συζητήσεων.
Η σχεδόν ωριαία ομιλία του προέδρου Τραμπ ήταν ένα μανιφέστο στο επίκεντρο του οποίου είναι ένας νεοεθνικισμός, με σαφείς θέσεις κατά της παγκοσμιοποίησης, της μετανάστευσης, της κλιματικής αλλαγής, της επιστήμης, των διεθνών οργανισμών, υμνώντας τα έθνη – κράτη και βέβαια με έναν ασίγαστο ναρκισσισμό.
Ο πρόεδρος Τραμπ εξέπληξε και με τη στροφή 180 μοιρών όσον αφορά την Ουκρανία, εκτίμησε ότι το Κίεβο με το ΝΑΤΟ και την ΕΕ θα μπορούσε να ανακτήσει όλα τα εδάφη που κατέλαβε και απαιτεί η Ρωσία. Ένα μήνα πριν, καλούσε σε τερματισμό του πολέμου και ασκώντας πίεση στον Ζελένσκι επέμενε να της παραχωρηθούν εδάφη. Όμως ο αμερικανός πρόεδρος έχει αποδείξει ότι είναι αναξιόπιστος, απρόβλεπτος, χωρίς σαφή στρατηγική.
Και ενώ ο πόλεμος στην Ουκρανία καλά κρατεί, στο άλλο μέτωπο, αυτό της Μέσης Αναστολής, δολιχοδρομεί. Στη σύνοδο αραβικών και μουσουλμανικών χωρών για το Παλαιστινιακό (έχοντας δεξιά του τον Ερντογάν και όχι τον εμίρη του Κατάρ που έχει διαδραματίσει ουσιαστικό μεσολαβητικό ρόλο στις διαπραγματεύσεις για την κατάπαυση του πυρός στη Γάζα) προτείνει 20ήμερη εκεχειρία και απελευθέρωση των ομήρων, ελπίζοντας αυτή τη φορά τι; Ο πρωθυπουργός του Ισραήλ και φίλος του Μπενιαμίν Νετανιάχου, δείχνει να υπακούει μόνον στους προσωπικούς του σχεδιασμούς.
Όσο για τα ελληνοτουρκικά και την αναβληθείσα συνάντηση Μητσοτάκη – Ερντογάν στο περιθώριο της συνόδου, ισχύει πάντα ότι οι συναντήσεις και ο διάλογος πρέπει να είναι το vade mecum των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Τα ήρεμα νερά συνεχίζουν, αλλά δεν μπορούν εσαεί να εξασφαλίζουν μια ανέφελη πορεία στις σχέσεις. Οσο υπάρχει εκκρεμότητα στα μεγάλα προβλήματα των οριοθετήσεων, τόσο στη σκιά τους τυχόν ένταση στα μικρότερα προβλήματα είναι δυνατόν να προκαλεί κυματισμό. Είναι προφανές ότι μια σειρά ενεργειών της Ελλάδας έχουν ενοχλήσει τον Ερντογάν, όπως είναι τα θαλάσσια πάρκα, το καλώδιο, ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός, η παρουσία της Chevron νοτίως της Κρήτης.
Ο Ερντογάν αν και δεν έχει δίκαιο, απαιτεί τη συναίνεση της Τουρκίας για κάθε δράση της Ελλάδας στο Αιγαίο και την Αν. Μεσόγειο. Η Ελλάδα βεβαίως είναι απόλυτα καλυμμένη νομικά και για τα πάρκα και για το καλώδιο, δεν απαιτείται άδεια από κανέναν. 1. Τα πάρκα έχουν θεσπιστεί στην αιγιαλίτιδα ζώνη εθνικής κυριαρχίας. 2. Η έρευνα και πόντιση καλωδίου είναι ελευθερία της θάλασσας ανεξάρτητα από την υφαλοκρηπίδα. Αμφότερες προβλέψεις του δικαίου θάλασσας δεσμεύουν και την Τουρκία. 3. Ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός είναι εντολή της ΕΕ, στον οποίο καταδεικνύονται τα απώτατα δυνητικά όρια μέχρι τα οποία εκτείνονται οι αξιώσεις των κυριαρχικών δικαιωμάτων και δικαιοδοσιών της Ελλάδας. Η Τουρκία, όμως, αντέδρασε με το θεώρημα της «Γαλάζιας Πατρίδας». 4. Παραμένει ερωτηματικό, γιατί η Τουρκία εξήγγειλε την έξοδο του παροπλισμένου Πίρι Ρέις, συνδεδεμένου αρνητικά με τις πιο ταραγμένες φάσεις των ελληνοτουρκικών σχέσεων. 5. Η έλευση της Chevron για έρευνες στα θαλασσοτεμάχια νοτίως της Κρήτης, προκαλεί ταραχή στην Τουρκία, αλλά δεν νομιμοποιείται να αντιδράσει.
Είναι προφανές ότι ο Ερντογάν δεν καίγεται για την επίλυση των ελληνοτουρκικών. Προτίμησε αντί της συνάντησης να δώσει προτεραιότητα σε θέματα που απασχολούν την εξωτερική πολιτική της Τουρκίας, όπως είναι η Συρία και το Ισραήλ. Στη συνάντηση στο Οβάλ Γραφείο, τα αποτελέσματα της οποίας θα ανακοινωθούν, δεν απουσίασε από την ατζέντα η αγορά 300 Boeing, που διασώζει την εταιρεία, και επενδύσεις δεκάδων δισεκατομμυρίων – η αχίλλειος πτέρνα του Τραμπ. Τέθηκαν ζητήματα των F-35, F-16, ενεργειακές συμφωνίες και μνημόνιο για τα πυρηνικά.
Τα ήρεμα νερά δεν εξασφαλίζουν εσαεί τη νηνεμία. Σε μια συγκυρία που το διεθνές σύστημα είναι ρευστό, ίσως είναι απαραίτητο να σχεδιάσει η Ελλάδα την εθνική στρατηγική της μπροστά στις προκλήσεις που έχει. Πρέπει να αναζωογονηθεί ο πολιτικός διάλογος με την Τουρκία για το μείζον, την οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ, να υπάρχουν επαφές ώστε να προλαμβάνονται τυχόν κρίσεις από τα μικρά προβλήματα. Στόχος παραμένει η διευθέτηση της οριοθέτησης υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ με απώτερο την παραπομπή της στη διεθνή δικαιοσύνη.
Ο Πέτρος Λιάκουρας είναι καθηγητής Διεθνούς Δικαίου
