Ενεση με απολυμαντικό – για παράδειγμα χλωρίνη – για την καταπολέμηση του κορωνοϊού ή, εναλλακτικά, ίαση με «ισχυρό φως μέσα στο σώμα». Αποφυγή ορισμένων παιδικών εμβολίων, καθώς δύνανται να είναι επικίνδυνα. Και, πιο πρόσφατα, συστάσεις να μη λαμβάνουν παρακεταμόλη οι έγκυοι, με την προειδοποίηση ότι «προκαλεί αυτισμό στα παιδιά». Αυτές είναι μόνο μερικές από τις «ιατρικές συμβουλές» που έχει κατά καιρούς προσφέρει απλόχερα ο Ντόναλντ Τραμπ, κάνοντας την επιστημονική κοινότητα να… σκίζει τα πτυχία της.
Αν επρόκειτο για φαρσοκωμωδία, θα μπορούσε να έχει τίτλο «Οξεία παραφιλολογία» ή «Χρόνια αλλεργία στα επιστημονικά δεδομένα». Και πιθανότατα θα πρόσφερε άφθονο γέλιο. Το «θέατρο», όμως, του Ντόναλντ Τραμπ δεν καθοδηγείται από καλλιτεχνικές ανησυχίες, αλλά πρωτίστως από πολιτικές σκοπιμότητες. Συντηρεί τα fake news και τις θεωρίες συνωμοσίας, ανατροφοδοτώντας το λαϊκό έρεισμά του.
Παράλληλα, σπέρνει το χάος, οδηγώντας τον σύγχρονο κόσμο σε συνθήκες σκοταδισμού. Την περίοδο της πανδημίας, εταιρείες παραγωγής καθαριστικών αναγκάστηκαν να εκδώσουν ανακοινώσεις, προειδοποιώντας το κοινό ότι τέτοιες «θεραπείες» είναι θανατηφόρες. Ερευνητές πραγματοποίησαν μελέτες για να αποδείξουν ότι η υδροξυχλωροκίνη, το φάρμακο κατά της ελονοσίας που επίσης διαφήμισε ο Τραμπ ως το απόλυτο «game changer» για τον SARS-CoV-2, έχει μηδαμινή αποτελεσματικότητα και σημαντικές παρενέργειες.
Ομως, ο Τραμπ είναι αυτός που είναι. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ. Και όσα εκείνος λέει δεν καταναλώνονται ή απορρίπτονται μόνο εντός των αμερικανικών συνόρων, αλλά ταξιδεύουν μέσα σε κλάσματα δευτερολέπτου σε κάθε γωνιά του πλανήτη.
Οι συγκυρίες, εξάλλου, ευνοούν την παραφιλολογία, τον διχασμό, την αποξένωση από τη λογική. Η πανδημία έγινε αφορμή. Οι κυβερνήσεις και τα μέσα ενημέρωσης προσέδωσαν στους επιστήμονες την αίγλη των «σταρ» και την ισχύ των «αρχηγών», συνδέοντάς τους άμεσα με πολιτικές που συχνά περιόριζαν τις ατομικές ελευθερίες. Παράλληλα με τις μεταλλάξεις του ιού, αναδύθηκε και ο ανταγωνισμός – ανάμεσα σε εταιρείες αλλά και σε επιστήμονες –, αποκαλύπτοντας τις οικονομικές διαστάσεις της έρευνας. Την ίδια στιγμή, η ανεξέλεγκτη πληροφόρηση κούρασε ένα μεγάλο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού, δίνοντας χώρο στις ελκυστικές θεωρίες συνωμοσίας.
Συνοψίζοντας, εκείνη την ταραχώδη περίοδο ο κίνδυνος – που στη συνέχεια επιβεβαιώθηκε – ήταν η πλήρης παράδοση της επιστήμης στην πολιτική. Σήμερα, το ζητούμενο είναι η πολιτικοποίηση επιστημονικών θεωριών χωρίς τεκμήρια. Και οι συνέπειες είναι απτές: γυναίκες που αγνοούν ασφαλή φάρμακα, ασθενείς που αναζητούν «μαγικές θεραπείες», πολίτες που διστάζουν να εμβολιαστούν.
Η ιατρική κοινότητα υπενθυμίζει: η παρακεταμόλη παραμένει ασφαλής, τα εμβόλια δεν προκαλούν αυτισμό και τα απολυμαντικά προορίζονται για το πάτωμα, όχι για το αίμα μας. Ομως όσο ο δημόσιος διάλογος δηλητηριάζεται με τέτοιες αβάσιμες προτροπές, ένα μέρος της κοινωνίας θα συνεχίζει να αποπροσανατολίζεται, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
