Αν η λέξη ευπατρίδης έχει κάποια σημασία, πολύ περισσότερο μάλιστα σε εποχές όπου οι αστικές αξίες μάλλον παρασιτούν, τότε η περίπτωση του πολυσχιδούς Τάσου Γουδέλη που έφυγε στις 12 Σεπτεμβρίου βρίσκει σ’ αυτόν μια ευτυχή πραγμάτωση. Ανθρωπος με εδραία εγκύκλια παιδεία και πνευματική καλλιέργεια που σφυρηλατείται στο οικογενειακό περιβάλλον (αφού θείος του υπήρξε ο ιδρυτής του εκδοτικού οίκου Δίφρος, Γιάννης Γουδέλης), διαμορφώνει από νωρίς τις συγγραφικές του τάσεις. Εχθρός της μεγαλοστομίας, του ρητορικού θορύβου, της χλαπαταγής των λέξεων, χτίζει από την πρώτη κιόλας συλλογή διηγημάτων του ένα ύφος εσωτερικής καύσης και ενέργειας χαμηλόφωνου αφηγηματικού τόνου και στοχαστικής περίσκεψης. Θα αποφοιτήσει από τη Νομική Σχολή Αθηνών, ασκώντας τη δικηγορία μέχρι τα τελευταία χρόνια, θα διδάξει στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου και στο Τμήμα Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Ως κριτικός της λογοτεχνίας από το 1998 έως το 2009 συνεργάζεται με το ένθετο «Βιβλιοθήκη» της «Ελευθεροτυπίας». Παράλληλα με την ιδιότητα του αρχισυντάκτη σχεδιάζει και υλοποιεί την τηλεοπτική εκπομπή «Εποχές και συγγραφείς». Στα πιο σημαντικά επιτεύγματά του συγκαταλέγεται η έκδοση του περιοδικού «Δένδρο» με τη συνεργασία του ποιητή Κώστα Μαυρουδή. Η δική του λογοτεχνική παραγωγή περιλαμβάνει εννιά συλλογές διηγημάτων και το μυθιστόρημα Οικογενειακές ιστορίες (2006): Αρπακτικά (1990), Πρωινή επίσκεψη (1993), Ο ύπνος του Αλφρεντ (1995), Σκιές γυναικών (1996), Η γυναίκα που μιλά (2002), Η παρουσία (2010), Το ωραίο ατύχημα και Απόσταση αναπνοής (2017), Η γοητεία των υποσχέσεων (2022).
Το στυλιστικό του ιδίωμα ως δομή και ως ύφος τον κατατάσσει στο σύγχρονο ρεύμα του μοντερνισμού. Η μικρή φόρμα μάλιστα είναι πιο κοντά στην εσωστρεφή μυθοπλαστική ιδιοσυγκρασία, καθώς και στις αναγνωστικές του τριβές και έξεις. Εννοείται πως εύγλωττες, χωρίς όμως να φαίνονται ασφυκτικές, κρίνονται και οι επιρροές του από άλλους συγγραφείς, συνειδητές ή άδηλες, αφού η γνώση είναι παλίμψηστη, μια στρωματογραφία από ζώνες παιδείας και πληροφοριών. Αναμφίβολα, εύκολα διακρίνει κανείς στην ελικοειδή γραφή του την παρουσία του γάλλου ιχνηλάτη του χρόνου Μαρσέλ Προυστ. Οχι τόσο για τη γραμματική και συντακτική διάταξη της φράσης, όσο για την εξομολογητική διάθεση και πολύ περισσότερο για την αναμόχλευση της μνημονικής χόβολης, όπου αναβοσβήνει η μαρμαρυγή της φαντασίας. Ο μυθιστορηματικός άνθρωπος για τον Γουδέλη δεν είναι μια μονοπαγής ή μονολιθική συμπεριφορά. Δεν είναι ένας περίκλειστος ψυχισμός που εξαντλείται σε οριοθετημένες αντιδράσεις. Ούτε πάλι είναι το ενεργούμενο ενός ασυνείδητου ή μιας λιμπιντικής ενόρμησης. Είναι μια ακάθιστη σκέψη και ένα ερεθισμένο, άγρυπνο συναίσθημα. Στην ιδιόλεκτο όπου πρωταγωνιστούν η γλώσσα και τα τροπικά σχήματα, ενώ η θεματογραφία, χωρίς να απουσιάζει, καταλαμβάνει έναν περιφερειακό ρόλο, η μέθοδος απ’ όπου αναδύεται το νόημα καθώς και το ειδικό βάρος του περιεχομένου του έχουν ξεχωριστή σημασία. Είναι εντυπωσιακό απ’ αυτή την άποψη πώς ο συγγραφέας αποσταθεροποιεί το νόημα χωρίς να προσφεύγει στη ρητορική της αυτόματης γραφής. Με τον μηχανισμό της συνειρμικής διάθλασης, τα σταθερά πλαίσια ή περιγράμματα ρευστοποιούνται, εκκρεμούν και διακυβεύονται χωρίς τέλος.
Τα πρόσωπα επίσης, οι αποκαλούμενοι ήρωες στο κλασικό μυθιστόρημα, είναι χωρίς ιδιότητες, δίχως χαρακτηρολογικά οικόσημα, ανακαλώντας τα φερέφωνα της μοίρας του μπεκετικού ρεπερτορίου. Οταν μιλούν ή αποκαλύπτουν τις σκέψεις και τα αισθήματά τους, το κάνουν με μια ακυρωτική υστεροβουλία στην κατεύθυνση της αυτοδιάψευσης. Οντα διαμπερή και ως εκ τούτου ευάλωτα, δείχνουν να επαληθεύουν την πένθιμη διατύπωση του ποιητή «σκιάς όναρ άνθρωπος». Ψυχολογικό αφήγημα χωρίς πλοκή συνοδευόμενο, ως είθισται, από τις ανάλογες καταδύσεις στο εσωτερικό της ύπαρξης; Αναμφίβολα, αλλά με τη διευκρίνιση που δίνει στην ψυχολογία ένα βαθύτερο υπαρξιακό νόημα, ότι δηλαδή η οργάνωση και η ύφανση του αφηγηματικού χώρου, όπως η χάραξη της δράσης των ρόλων, τείνουν σε έναν καθαρά ανθρωπολογικό στόχο. Στόχος είναι η αποφλοίωση των συμβατικών προσώπων από τα κοινωνικά και ιστορικά τους συμφραζόμενα και η έκθεσή τους στη δοκιμασία της αυτογνωσίας. Εχοντας με τη συγγραφική βούληση και δεξιοτεχνία αποσκιρτήσει από κάθε σωτηριολογικό δόγμα και αυτομολήσει με όλο το βάρος που συνεπάγεται αυτή η αυτοδιάθεση προς το κενό, δεν λογοδοτούν πια ούτε στον εφιάλτη της Ιστορίας (Τζόις) ούτε στη ρύπανση που παράγει μια ιδεολογία (Μαλρό), παρά μόνο στη δραματική – ναρκισσιστική και συνάμα σπαραχτική – αναπαραγωγή του ειδώλου τους. Ετσι εξηγούνται οι συνεχώς αυτοαναιρούμενοι λόγοι, οι προσαγορεύσεις εις εαυτόν, οι παλινωδίες, οι γλωσσικές αμφισημίες, οι υπαινιγμοί και τα υπονοούμενα, η βραχύβια σκέψη που εξαντλείται πριν αρθρωθεί, το πίσω – μπρος της παλιλλογίας, οι χωρίς τέλος αυξομειώσεις των ψυχικών εντάσεων.
Ο Τάσος Γουδέλης ήταν ένας αδιάλλακτος μοντερνιστής. Γι’ αυτόν η παρέκκλιση από τον κανόνα που προκάλεσε το συγκεκριμένο ρεύμα, με την αλλαγή στα εκφραστικά μέσα και τα σχήματα λόγου, την εσωστρέφεια και την αυτοαναφορικότητα, με μεταμορφώσεις και παραμορφώσεις της γλώσσας, συνιστά μια ριζική αλλαγή παραδείγματος, ένα είδος αποκαθήλωσης του συμβατικού ειδώλου της τέχνης. Δεν ήταν απλώς μια ρήξη με την ορθοδοξία, αλλά μια εγκάρσια διαφοροποίηση, που η πρώτη εκδήλωσή της συντελέστηκε με τον μανιερισμό της ύστερης Αναγέννησης. Από τον ισολογισμό αυτόν απουσιάζουν ο άνθρωπος και η μορφή του. Το πιο τίμιο, κατά τον Αλεξανδρινό. Bon vivant, έφτανε συχνά όχι στην παραζάλη, μα στη νηφάλια μέθη. Σ’ αυτή νότιζε τις αισθήσεις του, όπως και στα εκλεκτά εδέσματα από τις σελίδες του Ουελμπέκ. Ο αισθητισμός του πάντως δεν τον εμπόδισε να εξεγερθεί απέναντι στη χούντα του ’67. Αντιστάθηκε, φυλακίστηκε και βασανίστηκε, νιώθοντας επιπλέον απέχθεια για την αισθητική της ντροπής, όπως έλεγε συχνά. Σπάνια πάντως μηρύκαζε το κατηχητικό της μνήμης για εκείνη την περίοδο. Επέλεξε ό,τι έζησε να το εξαργυρώσει σε ήθος και στάση ζωής.
Ο Γιώργος Αριστηνός είναι συγγραφέας
