Είναι βέβαιο ότι η βράβευση με τον Χρυσό Λέοντα της ταινίας «Father Mother Sister Brother» θα χαροποιήσει κάθε φαν του αμερικανού σκηνοθέτη Τζιμ Τζάρμους, ο οποίος, παρά την παρουσία του στην ανεξάρτητη σκηνή του αμερικανικού κινηματογράφου εδώ και 40 ολόκληρα χρόνια, ποτέ ως τώρα δεν είχε βραβευθεί με ένα τόσο μεγάλο βραβείο. Και το κέρδισε για μια πολύ όμορφη, απλή, ανθρώπινη ταινία, η οποία αντλεί ποίηση μέσα από την καθημερινότητα των τριών οικογενειακών ιστοριών που παρουσιάζονται υπό μορφή κεφαλαίων – πατέρας, μητέρα και αδελφός – αδελφή. Την ίδια ώρα, όμως, έχεις την αίσθηση ότι η κριτική επιτροπή στο επίσημο διαγωνιστικό τμήμα του φετινού φεστιβάλ, στην οποία πρόεδρος ήταν ο αμερικανός, ελληνικής καταγωγής, σκηνοθέτης Αλεξάντερ Πέιν, κινήθηκε κάπως εκ του ασφαλούς.
Ενώ όλα έδειχναν ότι ο Χρυσός Λέων προοριζόταν για τη «The Voice of Hind Rajab» (Η φωνή της Χιντ Ρατζάμπ), την πιο πολιτική ταινία της διοργάνωσης (και συγχρόνως μια από τις καλύτερες με κινηματογραφικούς όρους), η δημιουργία της Τυνήσιας Κάουτερ Μπεν Χάνια έφυγε με το δεύτερο ιεραρχικά βραβείο της κινηματογραφικής Μόστρα, το Μεγάλο Βραβείο της Επιτροπής. Ήταν σαφώς μια έκπληξη. Από τη στιγμή που την περασμένη Τετάρτη η «Φωνή της Χιντ Ρατζάμπ» προβλήθηκε κερδίζοντας 24 λεπτά χειροκροτημάτων από όρθιους, η βράβευσή της με τον Χρυσό Λέοντα ένιωθες ότι ήταν δεδομένη. Και όμως αυτό δεν έγινε. Αν και η ταινία διακρίθηκε με ένα μεγάλο βραβείο, η εντύπωση που με την κίνησή της αφήνει η επιτροπή είναι ότι ενώ επισημαίνει ότι δεν ξεχνά την τραγωδία στη Γάζα, επέλεξε να μην ταυτιστεί με τη βαρύτητα μιας άκρως πολιτικής βράβευσης.
Για την Παλαιστίνη
Το παλαιστινιακό ζήτημα, πάντως, ήταν αυτό που κυριάρχησε στην τελετή λήξης του 82ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας και σε όλα τα διαγωνιστικά τμήματα. Οταν η σκηνοθέτρια Κάουτερ Μπεν Χάνια σηκώθηκε για να παραλάβει το βραβείο της, η αίθουσα έζησε την πιο φορτισμένη στιγμή της τελετής. «Η φωνή του σινεμά μάς φέρνει κοντά» είπε εκτός άλλων η Μπεν Χάνια. «Το σινεμά δεν θα φέρει πίσω τη Χιντ. Αλλά το σινεμά μπορεί να φυλάξει τη φωνή της και να την περάσει εκτός συνόρων. Η εγκληματική στάση της ισραηλινής κυβέρνησης πρέπει να σταματήσει. Αυτή δεν είναι μια ταινία για τη μνήμη της Χιντ αλλά για την αμεσότητα. Στη Γάζα κινδυνεύουν. Ελευθερώστε την Παλαιστίνη!».
Και οφείλει κανείς να πει ότι οι δηλώσεις των βραβευθέντων πάνω σε αυτό το ζήτημα δεν έγιναν απλώς για να γίνουν, αλλά επειδή κάθε βραβευθείς το ένιωθε. Το καταλάβαινες. Από τον Τόνι Σερβίλο που κέρδισε το Copa Volpi καλύτερου άνδρα ηθοποιού για την ταινία «La grazia» του Πάολο Σορεντίνο μέχρι την ινδή σκηνοθέτρια Ανουπάρνα Ρόι που κέρδισε το βραβείο σκηνοθεσίας στο τμήμα των Οριζόντων για την ταινία «Songs of Forgotten Trees». Ο Σερβίλο μίλησε με απλά, σοφά λόγια, επισημαίνοντας ένα πρόβλημα που αφορά κάθε άνθρωπο στη Γη. Η Ρόι δεν μπορούσε να συγκρατήσει τους λυγμούς της. «Κάθε παιδί στον κόσμο έχει το δικαίωμα στην ελευθερία, στη δικαιοσύνη, στην εκπαίδευση και η Παλαιστίνη δεν αποτελεί εξαίρεση» είπε, συμπληρώνοντας ότι νιώθει αμηχανία όταν κοιτάζει το δικό της παιδί που ήταν μέσα στη Σάλα Γκράντε. Μάλιστα, η Ρόι παρακάλεσε να μην υπάρξουν χειροκροτήματα αλλά μια βαθύτερη σκέψη από όλους για τα όσα συμβαίνουν στη Γάζα. «Με αυτή τη δήλωση ίσως δυσαρεστήσω την πατρίδα μου, αλλά έχω φτάσει στο σημείο που δεν με νοιάζει πλέον» είπε κλείνοντας τον λόγο της.
Ο Τζιμ Τζάρμους δεν αναφέρθηκε στην Παλαιστίνη, μίλησε όμως χρησιμοποιώντας τα λόγια ενός άλλου σκηνοθέτη, που επίσης βραβεύθηκε, του Μπένι Σάφντι, ο οποίος κέρδισε τον Αργυρό Λέοντα σκηνοθεσίας για την ταινία «The smashing machine». Ο Σάφντι στον ευχαριστήριο λόγο του είπε ότι «η ενσυναίσθηση (empathy) αυτή τη στιγμή είναι το συναίσθημα που οφείλουμε να έχουμε όλοι» και αυτά τα λόγια χρησιμοποίησε επίσης ο Τζάρμους μνημονεύοντας τον συνάδελφό του. Ανέφερε επίσης ότι μια ταινία δεν χρειάζεται να είναι αμιγώς πολιτική για να προκαλέσει αίσθηση. Kαι, τέλος, είπε ότι «όλοι όσοι βρισκόμαστε εδώ και κάνουμε ταινίες δεν ενδιαφερόμαστε για τα βραβεία. Αλλά δεν μπορώ να μην πω ότι με συγκινεί ιδιαίτερα αυτή η βράβευση. Ηρθαμε εδώ με μια μικρή, ήσυχη ταινία και τώρα αυτό. Σας ευχαριστώ όλους».
Ο Λάνθιμος
Μια απορία ίσως να δημιουργεί το γεγονός ότι η ταινία «Βουγονία» του Γιώργου Λάνθιμου δεν κέρδισε σε καμία κατηγορία. Βεβαίως, αυτό μπορεί να συμβεί και εξάλλου δεν είναι η μόνη ταινία που δεν κέρδισε απολύτως τίποτα. Τίποτα δεν κέρδισε το «No other choice» του Παρκ Τσαν Γουκ, το «A house of dynamite» της Κάθριν Μπίγκελοου, το «The testament of Ann Lee» της Μόνα Φάστβολντ, ο «Frankenstein» του Γκιγιέρμο Ντελ Τόρο, όπως και ο «Μάγος του Κρεμλίνου» του Ολιβιέ Ασαγιάς. Στο διαγωνιστικό τμήμα προβλήθηκαν 21 ταινίες και βραβεία δόθηκαν σε οκτώ. Δεκατρείς δεν κέρδισαν βραβείο.
Κατά τη διάρκεια των ημερών διεξαγωγής του φεστιβάλ είχαμε αναφερθεί στο πρωτότυπο σενάριο της «Βουγονίας» που όντως άξιζε την προσοχή, ίσως και βράβευση. Ωστόσο, η επιτροπή επέλεξε το γαλλικό δράμα «À pied d’ oeuvre» της Βαλερί Ντονζελί πάνω στην περίπτωση ενός ανθρώπου που αποφασίζει να αλλάξει επάγγελμα σε μια κρίσιμη φάση της ζωής του.
Η απουσία της ταινίας του Λάνθιμου από τα βραβεία σημαίνει ότι για πρώτη φορά από τον «Κυνόδοντα» (2009) και μετά σπάει το σερί φεστιβαλικών βραβεύσεων του έλληνα σκηνοθέτη. Γιατί μέχρι σήμερα από τις οκτώ ταινίες του Λάνθιμου που έχουν προβληθεί σε διαγωνιστικά τμήματα μεγάλων φεστιβάλ (Κάννες και Βενετία) μόνο μία δεν έχει βραβευθεί και αυτή είναι η «Βουγονία».
Δεν μπορείς φυσικά να ξέρεις το πώς τα μέλη της κριτικής επιτροπής και ο πρόεδρός της Αλεξάντερ Πέιν σκέφτηκαν κατά τη διάρκεια της τελευταίας συνεδρίασής τους για την απονομή των βραβείων, γιατί σε κάθε περίπτωση μόνο η κριτική επιτροπή γνωρίζει για ποιον λόγο η ταινία του Λάνθιμου απουσιάζει από τα βραβεία και επί του θέματος δεν έγινε νύξη.
Η αδικία
Ωστόσο, στη συνέντευξη Τύπου της κριτικής επιτροπής μετά την απονομή των βραβείων ο Αλεξάντερ Πέιν επεσήμανε ότι «η αδικία του να βρίσκεσαι στην κριτική επιτροπή ενός φεστιβάλ είναι να πεις ότι εκείνο είναι καλύτερο από το άλλο. Δεν είναι. Όλες οι ταινίες ήταν θαυμάσιες, απλώς κάποιες υπερτέρησαν άλλων και ας μην ξεχνάμε ότι δεν επιτρέπεται να δώσουμε βραβείο εξ ημισείας». Μάλιστα, σε ό,τι αφορά τη «μονομαχία» των ταινιών «Father mother sister brother» και «Η φωνή της Χιντ Ρατζάμπ» ο Πέιν είπε ότι η διαφορά ανάμεσά τους «ήταν της τάξης του 0,0000001% έτσι ώστε να υπάρξει κάποια απόφαση».
