Οι συμβολισμοί έχουν τη σημασία τους, όπως και τα τοπωνύμια. Οι διεθνείς συναντήσεις για πολλές δεκαετίες γίνονται κυρίως στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ, με την Ελβετία να κρατά τα πρωτεία. Αίφνης μια πόλη της βορειοανατολικής Κίνας, η Tianjin, συγκεντρώνει το παγκόσμιο ενδιαφέρον. Και όμως χτίστηκε το 1404, το όνομά της σημαίνει το «λιμάνι του αυτοκράτορα» και παραμένει μέχρι σήμερα μια πόλη-λιμάνι, από τα μεγαλύτερα στον κόσμο. Αυτήν επέλεξε η κινεζική ηγεσία για να φιλοξενήσει τη συνάντηση των χωρών του «Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης», μιας πρωτοβουλίας που δημιουργήθηκε το 2001 ως απάντηση στην παρουσία των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν και την Κεντρική Ασία. Τα πρώτα του βήματα ήταν αδιάφορα με μέλη την Κίνα, τη Ρωσία, το Καζακστάν, το Κιργιστάν, το Τατζικιστάν και το Ουζμπεκιστάν. Προστέθηκαν Ινδία και Πακιστάν το 2017, Ιράν το 2023, Λευκορωσία το 2024. Δεν το λες και «πρώτο τραπέζι πίστα».
Ωστόσο, η συνάντηση αυτής της εβδομάδας εξέπεμψε ένα πολύ ισχυρό μήνυμα δυνάμεως από την πλευρά της Κίνας λόγω της συγκέντρωσης κάτω από τη σκέπη της δύο ακόμη μεγάλων χωρών, της Ινδίας και της Ρωσίας. Σε συνδυασμό με τις υπόλοιπες χώρες που συμμετείχαν, η πρόθεση προβολής ισχύος στον ευρασιατικό χώρο ήταν σαφής. Και για να μην ξεχνάμε τους κλασικούς, βλ. Μackinder, ο έλεγχος της Ευρασίας ισοδυναμεί με έλεγχο του κόσμου.
Το ερώτημα που πρέπει να μας απασχολήσει είναι αν πέρα από τις κινήσεις εντυπωσιασμού θα υπάρξει συνέχεια με τη δημιουργία ενός ανταγωνιστικού του δυτικού μπλοκ. Μέχρι σήμερα, η Κίνα δεν έχει εκδηλώσει διάθεση να το κάνει. Παρά την επιρροή της στην Ασία και σε άλλες ηπείρους, Αφρική και Λατινική Αμερική, η ιδέα της θεσμικής οργάνωσης κατά τα πρότυπα της Ατλαντικής Συμμαχίας ή της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν έχει διαφανεί να αποτελεί προτεραιότητά της. Είναι επίσης διστακτική να παρέμβει σε συγκρούσεις όπως αυτή της Ουκρανίας. Η κινεζική διπλωματία παρά την πολύ εκτεταμένη χρήση μέσων επιρροής στην οποία επιδίδεται δεν διεκδικεί πρωταγωνιστικό ρόλο σε επίλυση συγκρούσεων.
Δεν πρέπει παρ’ όλα αυτά να αποκλεισθεί το ενδεχόμενο να το πράξει στο μέλλον. Ο Xi δήλωσε στη συνάντηση της Tianjin ότι όσα συμβαίνουν σήμερα συνιστούν ριζική τομή στα παγκόσμια πράγματα και απαιτούν μια νέα επένδυση στην πολυμέρεια (multilateralism). Το μήνυμα προς τις ΗΠΑ σαφές: τώρα που εσείς εγκαταλείπετε μια αρχή που αποτελούσε το θεμέλιο της ευρω-ατλαντικής ηγεμονίας, εμείς δεν διστάζουμε να την υπερασπισθούμε. Άλλωστε, το σύνθημα της συνάντησης ήταν: Meet in Tianjin for Win-Win Cooperation.
Η στροφή στην αμερικανική εξωτερική πολιτική όπως εφαρμόζεται από τον Τραμπ, με ένα από τα κυριότερα χαρακτηριστικά της την εγκατάλειψη φίλων, όπως η Ινδία, ή συμμάχων όπως η Δανία και ο Καναδάς, δημιουργεί ένα τεράστιο παράθυρο ευκαιρίας για την Κίνα να εμφανισθεί ως ο συνεπέστερος μεγάλος παίκτης. Το πρόβλημα ωστόσο παραμένει ότι το δικό της υπό διαμόρφωση μπλοκ δεν παύει να είναι ένα σύνολο δικτατοριών ή ημιδικτατοριών.
Ακόμη και με την προβληματική σημερινή τους ηγεσία οι ΗΠΑ όπως και η ΕΕ με τις αδυναμίες της παραμένουν οι πυλώνες ενός διεθνούς συστήματος αξιών. Αν όμως η αμερικανική ηγεσία συνεχίσει να το υπονομεύει μια εναλλακτική συσπείρωση δυνάμεων θα καλύψει το κενό.
Η Ινώ Αφεντούλη είναι εκτελεστική διευθύντρια του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων
