Ως προστατευόμενο γεωλογικό τοπίο και φυσικός σχηματισμός αναγνωρίστηκε ο Παλίγκρεμνος στην Κρήτη, η μεγαλύτερη επιφανειακή εκδήλωση σεισμικού ρήγματος στη χώρα μας. Η απόφαση δημοσιεύτηκε σε ΦΕΚ πριν από λίγες ημέρες δικαιώνοντας έναν μεγάλο αγώνα της τοπικής κοινωνίας, του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Κρήτης και άλλων φορέων οι οποίοι ζητούσαν να τεθεί η περιοχή σε καθεστώς προστασίας και να σταματήσουν τα σχέδια οικοδόμησης ξενοδοχειακής μονάδας επάνω στο ρήγμα.

Ο «καθρέφτης» του Παλίγκρεμνου στην περιοχή Πλακιά του Ρεθύμνου είναι μια απότομη βραχώδης πλαγιά, μήκους 143 μέτρων και μέγιστου ύψους 46 μέτρων, που δημιουργήθηκε μέσα από σεισμικές διεργασίες εκατομμυρίων χρόνων.

Αξίζει να σημειωθεί ότι αρκετοί επιστήμονες αποδίδουν στη ζώνη σεισμικών ρηγμάτων που διατρέχει την περιοχή εκτός από άλλα γεγονότα και τον ισχυρότερο σεισμό που έζησε ποτέ η Μεσόγειος – μεγέθους κατ’ εκτίμηση 8 ρίχτερ – στις 21 Ιουλίου του 365 μ.Χ., ο οποίος ανύψωσε τη Δυτική Κρήτη έως και 9 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας.

Τον Σεπτέμβριο του 2022 είχε εκπονηθεί ειδική μελέτη που αναδείκνυε την περιβαλλοντική αξία της περιοχής και τελικά συνέβαλε στον χαρακτηρισμό του Παλίγκρεμνου ως Προστατευόμενου Μνημείου. Σε αυτήν οι επιστήμονες είχαν καταγράψει όλα τα χαρακτηριστικά της περιοχής προβαίνοντας σε λεπτομερειακή χαρτογράφηση και μελέτη των δύο σεισμικών ρηγμάτων που διασχίζουν την πλαγιά του βουνού προκαλώντας αυτό το εντυπωσιακό ανάγλυφο.

Οπως είχε επισημάνει ο Χαράλαμπος Φασουλάς, δρ Γεωλογίας στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, «Διαπιστώσαμε πως τα ρήγματα αυτά έχουν την ίδια διεύθυνση με το μεγάλο ενεργό ρήγμα που βρίσκεται στην απέναντι πλευρά του κόλπου και αποτελεί τμήμα μιας ομάδας ρηγμάτων που ξεκινούν από το νοτιοδυτικό άκρο της Κρήτης και φτάνουν μέχρι το μέσο της. Με την ανάλυση των στοιχείων προκύπτει ότι στον Πλακιά έχουμε μια ενεργή τεκτονικά ζώνη, η οποία μπορεί να προκαλέσει σεισμό ανά πάσα στιγμή ή να λειτουργήσει συμπληρωματικά εξαιτίας της μετακίνησης πετρωμάτων στο απέναντι μεγάλο ρήγμα».

Οι όροι της απαγόρευσης

Δεκάδες τοπικοί φορείς είχαν πραγματοποιήσει κινητοποιήσεις στην περιοχή και είχαν προσφύγει δικαστικά για να σταματήσουν τα έργα της οικοδόμησης, ενώ το αίτημά τους στήριζε, μεταξύ άλλων, το Αρχιτεκτονικό Συμβούλιο Ρεθύμνου, το οποίο επισήμαινε ότι ενδεχόμενη παρέμβαση στην περιοχή θα αλλοιώσει όλα τα φυσικά χαρακτηριστικά του μνημείου.

Οι φορείς αναδείκνυαν επίσης ένα επιπλέον πρόβλημα που διαφαινόταν εκτός από τη σεισμικότητα της περιοχής και την καταστροφή ενός εξαιρετικού φυσικού τοπίου: το σημείο όπου είχαν ξεκινήσει οι εκσκαφές αποτελεί μια ζώνη αστάθειας των πρανών, μια μικρή κοιλάδα στο τέλος της οποίας γλιστρούν κατακόρυφα βράχια, που συχνά ξεκολλούν και φτάνουν στο χείλος του Παλίγκρεμνου.

Στο ΦΕΚ που δημοσιεύτηκε πρo ημερών εξειδικεύονται οι όροι της απαγόρευσης και των περιορισμών εκμετάλλευσης του χώρου στον Παλίγκρεμνο.

Ειδικότερα, το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας χαρακτηρίζει την περιοχή Παλίγκρεμνου και ακρωτηρίου Ψαρέλας του Δήμου Αγίου Βασιλείου Ρεθύμνου Κρήτης προστατευόμενο τοπίο και επιδιώκει τη διατήρηση των ιδιαίτερων στοιχείων που τη χαρακτηρίζουν, όπως των επιμέρους γεωμορφολογικών και γεωλογικών σχηματισμών, των ενεργών και δυναμικών φυσικών διεργασιών που την επηρεάζουν, των χερσαίων και παράκτιων οικοσυστημάτων των ενδημικών ειδών χλωρίδας και πανίδας της Κρήτης και των ενδιαιτημάτων τους και των σπάνιων και μοναδικών για την Κρήτη πολιτισμικών στοιχείων που σχετίζονται με εξορυκτικές και μεταλλευτικές δραστηριότητες του παρελθόντος.

Στην περιοχή επιτρέπονται συγκεκριμένες δραστηριότητες, όπως η επιστημονική έρευνα, οι απολύτως απαραίτητες εργασίες για τη διατήρηση των χαρακτηριστικών της περιοχής, η ελεύθερη μετακίνηση επισκεπτών και η διοργάνωση οικοτουριστικών δραστηριοτήτων, η κατασκευή, εγκατάσταση, συντήρηση και λειτουργία υποδομών για την εξυπηρέτηση των ως άνω σκοπών και δραστηριοτήτων, η χάραξη μονοπατιών, η μελισσοκομία, η βόσκηση και η γεωργική δραστηριότητα, ο έλεγχος των ξενικών ειδών πανίδας, το κυνήγι κ.ά.