Έντυπη Έκδοση
Το παρόν άρθρο, όπως κι ένα μέρος του περιεχομένου του tanea.gr, είναι διαθέσιμο μόνο σε συνδρομητές.
Αν είστε συνδρομητής μπορείτε να συνδεθείτε από εδώ:
Αν θέλετε να γίνετε συνδρομητής μπορείτε να αποκτήσετε τη συνδρομή σας εδώ:
Εγγραφή μέλους
Τα τελευταία έτη, και ιδιαίτερα μετά τη χρηματοοικονομική κρίση του 2008, καταγράφεται από πολλούς αναλυτές μία βαθμιαία τάση αντιστροφής του φαινομένου της παγκοσμιοποίησης. Αυτή η τάση ενισχύθηκε με την πανδημία, καθώς οι διαταραχές των παγκόσμιων εφοδιαστικών αλυσίδων επέτειναν την αβεβαιότητα, ενώ συνεχίζεται ακόμη εντονότερα μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Επιπλέον, οι αυστηρές κυρώσεις που επιβλήθηκαν στη Ρωσία από τις δυτικές χώρες οδηγούν σε μία αναδιάταξη, τόσο των αλυσίδων αξίας όσο και του διεθνούς εμπορίου. Η εξέλιξη αυτή, ενδέχεται να ενθαρρύνει, μακροπρόθεσμα, τη δημιουργία μικρότερων ομάδων χωρών που βασίζονται μεταξύ τους στο εμπόριο και χρησιμοποιούν συγκεκριμένα νομίσματα για τις συναλλαγές τους, εκτός του δολαρίου. Είναι βέβαια πρώιμο να παρατηρηθούν, από την πλευρά συγκεκριμένων χωρών, τάσεις επαναδιαπραγμάτευσης των νομισμάτων διενέργειας των εμπορικών συναλλαγών.
Πρόσφατα, για παράδειγμα, η Ρωσία - στο πλαίσιο των αντιμέτρων για τις κυρώσεις που της επιβλήθηκαν - απαίτησε από την Ευρωπαϊκή Ενωση την πληρωμή του φυσικού αερίου σε ρούβλια. Αν και η εξέλιξη προς τούτο πιθανότατα θα αφορά περισσότερο την αναδιάταξη του ενεργειακού χάρτη με απεξάρτηση από τους ρωσικούς ενεργειακούς πόρους, το ερώτημα σχετικά με την αυξανόμενη χρήση άλλων νομισμάτων στο παγκόσμιο εμπόριο είναι σημαντικό, καθώς μπορεί να οδηγήσει σε περαιτέρω διαφοροποίηση των συναλλαγματικών διαθεσίμων που κατέχουν οι εθνικές κεντρικές τράπεζες και σε αμφισβήτηση της κυριαρχίας του δολαρίου.
O σημερινός κυριαρχικός ρόλος του δολαρίου στη διενέργεια των συναλλαγών παγκοσμίως αντανακλάται στο μερίδιο των διεθνών συναλλαγματικών διαθεσίμων σε δολάρια, που είναι υπερδιπλάσιο του μεριδίου των ΗΠΑ στο παγκόσμιο ΑΕΠ, αν και μειώθηκε, τις τελευταίες δύο δεκαετίες. H πτώση αυτή οφείλεται κυρίως στην αντίστοιχη αύξηση των μεριδίων του κινεζικού νομίσματος και του ευρώ. Οι βασικότεροι λόγοι για την πρωτοκαθεδρία του δολαρίου είναι η ρευστότητα, η ευελιξία και η αξιοπιστία του και, συνεπώς, οι προκλήσεις για την κυριαρχία του στις παγκόσμιες αγορές είναι πολύ περιορισμένες, μεσοπρόθεσμα. Ωστόσο, σε μακροχρόνιο ορίζοντα, υπάρχουν κίνδυνοι αμφισβήτησης της κυρίαρχης, διεθνούς θέσης του δολαρίου, ως μέσου συναλλαγών και αποθεματοποίησης πλούτου.
Πρώτον, η προσπάθεια της Ρωσίας να μειώσει την εξάρτησή της από το δολάριο, η οποία επιταχύνθηκε, μετά την προσάρτηση της Κριμαίας το 2014 και την επιβολή κυρώσεων από τις ΗΠΑ. Η Ρωσία, πριν από την εισβολή στην Ουκρανία, διακρατούσε, συνεπώς, πολύ μικρότερο τμήμα των συναλλαγματικών της αποθεμάτων σε δολάρια σε σχέση με το παρελθόν, με ένα σημαντικό τμήμα αυτών να διατηρείται σε δυτικές χώρες. Η ανάγκη απομόνωσης της Ρωσίας από το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα, μέσω των κυρώσεων εκτιμάται ότι θα αποτελέσει σημαντικό παράγοντα προς την κατεύθυνση περαιτέρω μείωσης των διεθνών, συναλλαγματικών αποθεμάτων σε δολάρια.
Δεύτερον, η μεγαλύτερη ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Η Ευρωπαϊκή Ενωση είναι μία μεγάλη οικονομία με «αποτελεσματικές» χρηματαγορές, ελεύθερο εμπόριο και αξιόπιστους θεσμούς. Εάν επιταχυνθεί η δημοσιονομική ολοκλήρωση και αναπτυχθεί μία μεγάλη, ρευστή αγορά ομολόγων στην ΕΕ, το ευρώ θα μπορούσε να γίνει ακόμα πιο ελκυστικό ως αποθεματικό νόμισμα.
Τρίτον, η ταχεία οικονομική ανάπτυξη της Κίνας που είναι η μεγαλύτερη εξαγωγική χώρα στον κόσμο και διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στο διεθνές εμπόριο. Ωστόσο, υπάρχουν σημαντικοί περιορισμοί στην ευρύτερη χρήση του κινεζικού νομίσματος, αφού δεν είναι ελεύθερα μετατρέψιμο ενώ η εμπιστοσύνη των επενδυτών στους θεσμούς της χώρας, συμπεριλαμβανομένου του κράτους δικαίου, είναι σχετικά χαμηλή.
Τέλος, η αύξηση των διεθνών συναλλαγών μέσω κρυπτονομισμάτων και κυρίως των ψηφιακών νομισμάτων των κεντρικών τραπεζών. Η αλλαγή των προτιμήσεων των καταναλωτών και των επενδυτών με ολοένα μεγαλύτερη χρήση ψηφιακών εργαλείων δύναται να συμβάλει στην αποδυνάμωση των παραδοσιακών νομισμάτων.
Καθώς λοιπόν οι χώρες διαφοροποιούν τα συναλλαγματικά τους αποθέματα, είναι βέβαιο ότι οδηγούμαστε σε έναν πιο πολυπολικό νομισματικό κόσμο. Το δολάριο, ωστόσο, θα διατηρεί μία πιο κυριαρχική θέση, μεταξύ άλλων, και επειδή καθυστερεί η πολιτική και δημοσιονομική ένωση της Ευρώπης.
Ο Παναγιώτης Καπόπουλος
είναι Chief Economist της Alpha Bank
