Η αξιοποίηση των ευρωπαϊκών πόρων μετά την πρόσφατη απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Κορυφής αποτελεί εθνική προτεραιότητα . Το ύψος των πόρων που πέτυχε να εξασφαλίσει η κυβέρνηση φθάνει τα 72 δισ. ευρώ για την επόμενη επταετία. Το ποσό είναι τεράστιο, αν συγκριθεί με το σύνολο των πόρων (160 δισ. ευρώ) που εισέπραξε η χώρα μας στα 40 περίπου χρόνια της συμμετοχής μας στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Συνεπώς, χρειάζεται Εθνικό Σχέδιο, το οποίο με ευφυή τρόπο θα προσανατολίζει και θα επικεντρώνει την αναπτυξιακή δράση της κυβέρνησης, της δημόσιας διοίκησης και των παραγωγικών δυνάμεων της χώρας σε στόχους, τους οποίους η πλειονότητα της ελληνικής κοινωνίας θα έχει επιλέξει μέσα από έναν ευρύ δημόσιο διάλογο με βάση τις προτάσεις των ειδικών επιστημόνων.

Ηδη, ο διάλογος αυτός έχει ανοίξει με τις προτάσεις της ενδιάμεσης Εκθεσης της Επιστημονικής Επιτροπής του καθηγητή Πισσαρίδη, η οποία θέτει προς συζήτηση πολλά κρίσιμα ζητήματα δομής και λειτουργίας της ελληνικής οικονομίας και γενικότερα της δημόσιας ζωής της χώρας μας. Πρόκειται κυρίως για ζητήματα που απασχολούν τη χώρα πολλά χρόνια και αφορούν στην αύξηση της παραγωγικότητας και της διεθνούς ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας, τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας της δημόσιας διοίκησης και της Δικαιοσύνης, την αναβάθμιση της εκπαίδευσης και τη βιωσιμότητα του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης.

Το μεγάλο ερώτημα – η Εκθεση Πισσαρίδη υπόσχεται να ασχοληθεί στη συνέχεια – είναι ο προσδιορισμός της κατεύθυνσης προς την οποία πρέπει να κινηθεί η ελληνική οικονομία προκειμένου να επικεντρωθεί η παραγωγική προσπάθεια. Στη σημερινή παγκόσμια οικονομική πραγματικότητα η διεθνοποίηση των παραγωγικών δραστηριοτήτων είναι δεδομένη. Ετσι, η εγχώρια παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών για να επιβιώσει στην παγκοσμιοποιημένη οικονομία πρέπει να είναι διεθνώς ανταγωνιστική, συνδυάζοντας υψηλή ποιότητα με όσο το δυνατόν χαμηλότερο κόστος. Με ευνοϊκούς τους εξωτερικούς παράγοντες (χρηματοδότηση, φορολογία, δίκτυα εμπορίας κ.λπ.), βασική προϋπόθεση για να αναπτυχθεί μια διεθνώς ανταγωνιστική οικονομία με υψηλή παραγωγικότητα και ικανοποιητικές αμοιβές της εργασίας και του κεφαλαίου είναι η εξασφάλιση: α) αέναης τεχνολογικής και οργανωτικής καινοτομίας, β) υψηλά καταρτισμένου ανθρώπινου δυναμικού και γ) χαμηλού κόστους εισροές. Για την καινοτομία, σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν οι νέες επενδύσεις, η εξασφάλιση υγιούς ανταγωνισμού και η ενίσχυση της σύνδεσης των επιχειρήσεων με τα ερευνητικά αποτελέσματα των ερευνητικών κέντρων και των πανεπιστημίων (1). Για το εργατικό δυναμικό, έχει μεγάλη σημασία η υψηλή ποιότητα του εκπαιδευτικού συστήματος, ενώ για την εξασφάλιση εισροών χαμηλού κόστους, τα φυσικά, γεωγραφικά και ιστορικά συγκριτικά πλεονεκτήματα ενός τόπου παίζουν κρίσιμο ρόλο.

Ο διεθνής ανταγωνισμός στο επίπεδο της έρευνας και καινοτομίας είναι εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση. Ομως, η χώρα μας διαθέτει ένα αρκετά καλά εκπαιδευμένο ανθρώπινο δυναμικό και άφθονους φυσικούς πόρους και κυρίως ήλιο, θάλασσα και ισχυρούς ανέμους. Διαθέτει επίσης εξαιρετικό κλίμα και γεωγραφική θέση. Συνεπώς, πέρα από τις επενδύσεις σε τουριστικές δραστηριότητες, που αναπτύσσονται επιτυχώς τα τελευταία χρόνια – και οι οποίες πρέπει να αξιοποιήσουν περισσότερο την ιστορία και τον πολιτισμό μας – ισχυρή προτεραιότητα με σημαντικά κίνητρα θα μπορούσε να δοθεί στις επενδύσεις σε δραστηριότητες, όπως: α) η ναυτιλία και οι συναφείς κλάδοι, όπου οι Ελληνες ιστορικά διαθέτουν υψηλή τεχνογνωσία, β) η παραγωγή αγροτοδιατροφικών προϊόντων υψηλής ποιότητας και γ) η παραγωγή ενέργειας από υποθαλάσσιες και από ανανεώσιμες πηγές (ηλιακή και αιολική ενέργεια). Επιπλέον, το εξαιρετικό ελληνικό κλίμα μπορεί να προσελκύσει επιχειρήσεις υψηλής τεχνολογίας καθώς και τα καλά πανεπιστήμια μας ξένους φοιτητές και ερευνητές. Τέλος, η γεωγραφική θέση της χώρας μας μπορεί να αξιοποιηθεί για την ανάπτυξη των λιμανιών μας με συνδυασμένες μεταφορές.

(1) Βλ. Ν. Μαραβέγιας (επιμ.) «Εξοδος από την Κρίση: Η Συμβολή της Ερευνας και Τεχνολογίας» Θεμέλιο, Αθήνα, 2015.

Ο Ναπολέων Μαραβέγιας είναι καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, μέλος της Εθνικής Επιτροπής «Ελλάδα 2021», πρώην υπουργός