Συνεργατικός ρεαλισμός προσαρμοσμένος στα νέα δεδομένα

Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια διαρκής εμβάθυνση στο πλέγμα των ελληνοαμερικανικών σχέσεων, με το αποτύπωμα των ΗΠΑ στην Ελλάδα να ενισχύεται και να διευρύνεται. Στην πλέον κρίσιμη συγκυρία για τη θέση της Ελλάδας στην αρχιτεκτονική της ευρωζώνης, ο πρώην πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα προσέφερε εμπροσθοβαρή γεωπολιτική στήριξη προκειμένου να αποφευχθεί μία ολέθρια εξέλιξη για την ασφάλεια και τη σταθερότητα της Ελληνικής Δημοκρατίας. Οι διαδοχικές παρεμβάσεις της αμερικανικής διοίκησης στο τρίγωνο Αθήνα - Βερολίνο - Παρίσι επέδρασαν καταλυτικά έτσι ώστε να επιτευχθούν οι αναγκαίοι συμβιβασμοί. Τα χρόνια που ακολούθησαν, ο πρώην πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας έκλεισε οριστικά το ιδεολογικό κεφάλαιο του αντιαμερικανισμού στην Ελλάδα και προετοίμασε το έδαφος προκειμένου η ελληνοαμερικανική σχέση να σφυρηλατηθεί με θετικό γεωπολιτικό πρόσημο σε ζητήματα περιφερειακής ασφαλείας και σταθερότητας. Τόσο στα Δυτικά Βαλκάνια (βλ. Συμφωνία των Πρεσπών) όσο και στην Ανατολική Μεσόγειο (βλ. ενίσχυση της πολυμερούς διπλωματίας και του σχήματος τριμερούς συνεργασίας Ελλάδας - Κύπρου - Ισραήλ), ο δείκτης αξιοπιστίας της Αθήνας κατέγραψε ιστορικό υψηλό σ' αυτό που αποκαλούμε αμερικανικό κατεστημένο. Η διαδικασία ολοένα και στενότερης συνεργασίας αποτυπώθηκε τόσο στους πέντε πυλώνες του στρατηγικού διαλόγου όσο και στη νέα συμφωνία αμοιβαίας αμυντικής συνεργασίας που υπογράφτηκε τον Οκτώβριο από την κυβέρνηση του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη.

Στο πλαίσιο της επίσημης επίσκεψής του στον Λευκό Οίκο, ο Πρωθυπουργός, κεφαλαιοποιώντας την εξωτερική νομιμοποίηση που απολαμβάνει η Ελλάδα, θα κληθεί να αξιοποιήσει τις ευκαιρίες, αλλά και να διαπιστώσει τους περιορισμούς που συνδιαμορφώνουν τη στρατηγική των ΗΠΑ στο επίπεδο της μεγάλης εικόνας. Είναι η τελευταία που εν πολλοίς προσδιορίζει τις περιφερειακές της διαθλάσεις και τον αντίκτυπό τους για τα ζητήματα ελληνικού ενδιαφέροντος. Πλέον, στο πλαίσιο της ισορροπίας δυνάμεων ανά παγκόσμια περιφέρεια, το πολιτικο-στρατιωτικό αποτύπωμα των ΗΠΑ στην Ασία και την Ευρώπη θα παραμείνει ισχυρό μόνο για την αναχαίτιση και την απαραίτητη εξισορρόπηση της Κίνας και της Ρωσίας. Για τα υπόλοιπα θέματα σε δευτερεύουσες γεωγραφικές ζώνες, τα βάρη των ΗΠΑ μετατοπίζονται σε μεταβαλλόμενες συμμαχικές σχέσεις με περιφερειακούς δρώντες. Οι οποίες και επιτρέπουν ανακατατάξεις μεταξύ των κρατών που καλούνται να πρωταγωνιστήσουν στις εξελίξεις. Το πρόσφατο άρθρο των πρώην αξιωματούχων της αμερικανικής κυβέρνησης Michell και Colby («The Age of Great-Power Competition», Foreign Affairs) είναι ενδεικτικό της προκριθείσας εθνικής στρατηγικής. Η συνέχιση της προσπάθειας προσεταιρισμού της Αγκυρας από την Ουάσιγκτον επιβεβαιώνει την παραπάνω μεθοδολογία.

Επιπλέον, ο Κυριάκος Μητσοτάκης, θα κληθεί να λάβει υπόψη του τη διάσταση των εσωτερικών πολιτικών εξελίξεων στις ΗΠΑ. Σε μία κρίσιμη εκλογική αναμέτρηση ενόψει των προεδρικών εκλογών του Νοεμβρίου και με τη διαδικασία καθαίρεσης του Ντόναλντ Τράμπ σε πλήρη εξέλιξη, το αμερικανικό Κογκρέσο παραμένει τοξικά πολωμένο και ο ένοικος του Λευκού Οίκου συνεχίζει να διακρίνεται από ευμετάβλητες θέσεις που έχουν τραυματίσει την υπόληψη και την αξιοπιστία της Αμερικής. Σε μία περίοδο δημοκρατικής οπισθοδρόμησης για τη Δύση, ο Ντόναλντ Τραμπ εξακολουθεί να προκρίνει τη σύναψη διμερών συνεταιρισμών με συναλλακτικά χαρακτηριστικά (ευνοώντας κατ' αυτό τον τρόπο τη στρατηγική διαπραγμάτευσης εκ μέρους των ηγετών αναδυόμενων δυνάμεων όπως ο τούρκος ομόλογός του) οι οποίες και αποκλίνουν από το κανονιστικό πλαίσιο και τις νόρμες της φιλελεύθερης διεθνούς τάξης (εκεί όπου εδράζεται η ελληνική στρατηγική). Ο αντίκτυπος των παραπάνω διαπιστώσεων είναι ορατός και στις αλλεπάλληλες αλλαγές στην ανθρωπογεωγραφία της αμερικανικής διοίκησης επί των θεμάτων εθνικής ασφάλειας. Κοντολογίς, προτού ο Πρωθυπουργός τοποθετήσει τον φάκελο «Τουρκία» στο Οβάλ Γραφείο, θα πρέπει να παρουσιάσει το ελληνικό σχέδιο περιφερειακών δράσεων για την ευθυγράμμιση συμφερόντων, πόρων και συντελεστών ισχύος με τους βασικούς άξονες της αμερικανικής στρατηγικής. Μόνοι δεν είμαστε, αλλά θα απαιτηθεί συνεργατικός ρεαλισμός προσαρμοσμένος στα δεδομένα που διαμορφώνει ο νέος κόσμος που αναδύεται.

Ο Σωτήρης Σέρμπος είναι καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης