Από το κυριακάτικο αμφίπλευρο ξεκαθάρισμα της στάσης των κυβερνητικών εταίρων σχετικά με τη συνέχιση του βίου της κυβέρνησης και την τύχη της Συμφωνίας των Πρεσπών, η Δημοκρατία μας εξέρχεται με ένα διπλό κέρδος, έμμεσο αλλά διόλου ασήμαντο.

Αφενός, στο πολιτικό επίπεδο, τερματίζεται ο βίος της χειρότερης από πλευράς επιδόσεων, υπηρέτησης του εθνικού συμφέροντος και δημοκρατικής άσκησης της εξουσίας κυβέρνησης της Μεταπολίτευσης, η οποία βασίστηκε εξαρχής σε δυο βαθιά προβληματικές βάσεις: την παρά φύσιν συνύπαρξη ενός λαϊκιστικού και δήθεν «αριστερού» κόμματος με ένα εθνικιστικό συντηρητικό μόρφωμα και τη θέση, και από τους δυο, ως κεντρικού στόχου της άλωσης και της κομματικοποίησης της εξουσίας.

Και αφετέρου, στο θεσμικό επίπεδο, ακολουθείται τελικώς η συνταγματική νομιμότητα – ξανάλεω: έστω και μέσα από τον καταναγκασμό των γεγονότων -, αφού απεμπλέκεται η ψήφιση της Συμφωνίας των Πρεσπών από την παροχή εμπιστοσύνης σε μια νέα, χωρίς τους ΑΝΕΛ, κυβέρνηση και προτάσσεται η παροχή μιας «νέας δεδηλωμένης».

Για το πολιτικό σκηνικό που θα διαμορφωθεί από τη Δευτέρα, θα πρέπει να περιμένουμε τη διαμόρφωση της νέας κυβέρνησης (μέσω στενού ή ευρύτερου ανασχηματισμού) και το αποτέλεσμα της ψήφου εμπιστοσύνης. Οσον αφορά όμως τις βάσεις πάνω στις οποίες στηρίζεται η νέα κατάσταση, και που προδιαγράφουν τόσο τη νομιμοποίηση όσο και τη διάρκειά της, μπορούν να γίνουν από τώρα μια σειρά από παρατηρήσεις και διασαφήσεις.

Οι ΑΝΕΛ αποχωρούν από την κυβέρνηση συνολικά ως κόμμα, έπειτα από απόφαση του αρχηγού τους, που βασίζεται σε συλλογική διαδικασία και συνοδεύεται με άρση της πολιτικής εμπιστοσύνης προς την κυβέρνηση εξαιτίας του «Μακεδονικού». Παρά τις απίστευτες ιστορικές  ανακρίβειες και διαστρεβλώσεις του υπουργού Εθνικής Αμυνας (οι ΑΝΕΛ ως «κίνημα – προπύργιο δημοκρατίας» που πολέμησε τη διαφθορά και γι’ αυτό χτυπήθηκε, και πέφτει, από αυτήν) και την απόλυτη ιστορική και θεσμική σαλάτα («προϊόν του φασισμού και του ναζισμού» κι επιπλέον «αντισυνταγματική») στην οποία βυθίζει τη Συμφωνία των Πρεσπών, πρέπει να του αναγνωριστεί ότι, για μια φορά, δεν έκανε την κωλοτούμπα που πολλοί ανέμεναν και επέλεξε την καθαρή λύση της αποχώρησης, ατομικής και συλλογικής.

Από την πλευρά του, ο Πρωθυπουργός λαμβάνοντας υπόψη αυτή την απόφαση του ελάσσονος κυβερνητικού εταίρου (παρότι επιμένει λανθασμένα να αναφέρεται σε παραίτηση μεμονωμένων υπουργών και όχι σε συνολική αποχώρηση των ΑΝΕΛ), εξήγαγε – κι αυτός εγκαταλείποντας τα ώς τώρα φληναφήματα περί «κυβερνήσεων μειοψηφίας» ή «ανοχής» – τα ορθά από συνταγματική άποψη συμπεράσματα: την ανάγκη παροχής ψήφου εμπιστοσύνης στη νέα κυβέρνηση, παρά την επιμονή του στη λανθασμένη άποψη ότι το Σύνταγμα είναι «ασαφές και αμφίσημο» και ότι θα μπορούσε να του επιτρέπει να κυβερνά χωρίς ρητή ανανέωση της εμπιστοσύνης – κάτι που, αν συνέβαινε, θα σήμαινε θεσμική εκτροπή.

Χρήσιμες θα ήταν, τέλος, ορισμένες παρατηρήσεις όσον αφορά την από εδώ κι εμπρός διαδικασία, τις προθεσμίες και τις ψηφοφορίες:

α) πρέπει πρώτα να σχηματιστεί το νέο κυβερνητικό σχήμα και μετά να γίνει η ψηφοφορία επί της εμπιστοσύνης,

β) η «ψήφος εμπιστοσύνης», την οποία ανήγγειλε ο Πρωθυπουργός, είναι στην πραγματικότητα η κατά το άρθρο 84 παρ. 1 του Συντάγματος «δεδηλωμένη» («η κυβέρνηση» – εννοείται: η κάθε νέα κυβέρνηση – «οφείλει να έχει την εμπιστοσύνη της Βουλής»), που απαιτεί 151 ψήφους, και όχι η ανανέωση της εμπιστοσύνης σε λειτουργούσα κυβέρνηση, για την οποία θα αρκούσε, κατά την παρ. 6 του άρθρου 84, η απόλυτη πλειοψηφία όχι λιγότερων από 120 βουλευτών,

γ) η Συμφωνία των Πρεσπών θα έλθει στη Βουλή μόνον εφόσον παρασχεθεί η κατά τα ως άνω ψήφος εμπιστοσύνης και απαιτεί και αυτή πλειοψηφία 151 βουλευτών – η οποία μπορεί βέβαια να αποτελείται από άλλα πρόσωπα από αυτά που παρείχαν την ψήφο εμπιστοσύνης. Αν δεν υπερψηφιστεί η Συμφωνία, δεν θα έχουμε μεν συνολικά άρση της άρτι παρασχεθείσας εμπιστοσύνης, αλλά θα είναι από εξαιρετικά δύσκολο έως αδύνατο να σταθεί η κυβέρνηση. Η οποία ούτως ή άλλως είναι προφανές ότι εξεμέτρησε – ένδοξα ή άδοξα, αυτό είναι άλλη ιστορία – τον βίον.

Ο Κώστας Μποτόπουλος είναι συνταγματολόγος