Η συνωμοσία συνεχίζεται. Το μυστικό μήνυμα των Βραβείων Νομπέλ δεν ήλθε εκεί που μερικοί το περίμεναν – μέσω της αναγνώρισης του ρόλου μας στα Βαλκάνια  ή του ηρωισμού απέναντι στη λιτότητα. Η πλανητική παραίνεση μας κατέλαβε εξαπίνης με τη βράβευση του Πολ Ρόμερ στα Οικονομικά. Τι θέλουν να μας πουν όμως;

Πρώτον, ο κ. Ρόμερ, επικεφαλής οικονομολόγος της Παγκόσμιας Τράπεζας, είναι αυτός που κατοχύρωσε, από το 2004, τη ρήση «μια κρίση είναι κρίμα να πάει χαμένη»  – χωρίς διδάγματα. Λίγο τετριμμένο, βεβαίως, αφού κανείς στην Ελλάδα δεν αμφέβαλε ότι έφταιγαν οι άλλοι. Η κυκλικότητα της ελληνικής εκδοχής (αν είναι κυκλικό το «γύρω γύρω όλοι») δεν αναιρεί τη σοφία του.

Ομως το μήνυμα έγκειται στο γιατί του απονεμήθηκε το Βραβείο. Ο Ρόμερ ασχολήθηκε, ήδη από την εποχή του διδακτορικού του, με την «ενδογενή ανάπτυξη».  Η θεωρία αυτή εξηγεί τη διαφορά μεταξύ δύο ειδών αισιοδοξίας: Της «αισιοδοξίας με επανάπαυση» – ότι τα πράγματα αργά ή γρήγορα θα πάνε καλά γιατί ήρθε η σειρά μας, γιατί μας το οφείλουν, γιατί μας αγαπάνε οι θεοί της Ελλάδος και η Παναγιά. Της αισιοδοξίας της οκνηρής αυταρέσκειας, δηλαδή. Αυτή αντιδιαστέλλεται με την «αισιοδοξία υπό προϋποθέσεις» – ότι θα πάνε καλά τα πράγματα, αφού όμως προσπαθήσουμε να εξασφαλίσουμε τις προϋποθέσεις που απαιτούνται. Της αισιοδοξίας του προβληματιζόμενου μόχθου, δηλαδή, που δεν περιμένει την καλή ζαριά αλλά επιμένει σκεπτόμενος.  Στα αγγλικά complacent optimism αντί contingent optimism.

Τι σημαίνουν αυτά για εδώ;

Εχουμε παραδοθεί στη μοιρολατρία μιας μόνιμης αναιμικής ανάπτυξης και πανηγυρίζουμε όποτε ξεμυτίσει πάνω από το 1%. Και αυτό μάλιστα υπό αίρεση, αφού μελλοντικές μειώσεις του εργατικού δυναμικού θεωρούνται μη αναστρέψιμες. Το «αναπτυξιακό αφήγημα» δεν είναι παρά ο ευσεβής πόθος να μας λυπηθεί κανένας ξένος επενδυτής ή να προκύψει καινοτομία από πανεπιστήμια όπου η είσοδος απαιτεί 3/20…

Η θεωρία της ενδογενούς ανάπτυξης καταλήγει ότι την ανάπτυξη δεν σ’ τη χαρίζουν, την κατακτάς. Σε αντίθεση με τα παραδοσιακά οικονομικά, η πρόοδος δεν έρχεται σαν μάννα εξ ουρανού, αλλά είναι αποτέλεσμα επιλογών σε νευραλγικούς τομείς όπως η παιδεία και η Δδικαιοσύνη, αλλά και της διαμόρφωσης πλεγμάτων λειτουργικών θεσμών. Για να υπάρχει ανάπτυξη πρέπει πρώτα να εξασφαλιστούν οι προϋποθέσεις ώστε να ευδοκιμήσει – δεν αρκούν τα κεφάλαια. Ακόμη χειρότερα, μάλιστα, υπάρχουν και καταστάσεις όπου οι θεσμοί είναι τόσο δυσλειτουργικοί, ώστε μια εισροή κεφαλαίου ενδέχεται να οδηγήσει σε μείωση της ανάπτυξης σε βάθος χρόνου. Η παλιά ολλανδική ασθένεια – κάτι σαν ΚΠΣ ή ΕΣΠΑ;

Πώς γίνεται αυτό; Ο καλύτερος τρόπος, λέει ο Ρόμερ, είναι να εφαρμόσουμε το λάθος δίδαγμα. Εμπρός, λοιπόν, για καλύτερες κρίσεις.

Ο Πλάτων Τήνιος είναι επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς