Η εκ των υστέρων αξιολόγηση δεν είναι πάντα τέλεια

PROJECT SYNDICATE

Ο Τζορτζ Σόρος είναι ένας σπουδαίος άνδρας. Το ιστορικό του αποδεικνύει το οικονομικό του δαιμόνιο. Κανένας φιλάνθρωπος ή φιλανθρωπικός οργανισμός δεν έκανε περισσότερα από εκείνον για να γίνει ο κόσμος ένα καλύτερο μέρος το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα.

Δυστυχώς η μνήμη του τον απατά όσον αφορά τα γεγονότα του 2008 και τις συζητήσεις που κάναμε τότε. Επιπλέον, η ανάλυσή του σχετικά με τις πολιτικές επιλογές που είχε η κυβέρνηση των ΗΠΑ το 2009 είναι απλουστευτική. Σίγουρα θα μπορούσαμε να είχαμε χειριστεί καλύτερα τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008· οι λύσεις που προτείνονται υπό πίεση δεν είναι ποτέ τέλειες. Ομως οι κατηγορίες του Τζόνσον και του Σόρος περί ανικανότητας της κυβέρνησης στην οποία υπηρέτησα είναι άδικες.

Πρώτον, πολλοί σχολιαστές, ειδικοί και πολιτικοί υποστήριζαν πως προκειμένου να στηρίξουμε το χρηματοπιστωτικό σύστημα η καλύτερη λύση ήταν η ένεση κεφαλαίου στις τράπεζες και όχι η αγορά περιουσιακών στοιχείων.

Δεύτερον, η απόφαση να χορηγηθεί κεφάλαιο σε όλες τις τράπεζες, και όχι να γίνει η διαδικασία αυτή επιλεκτικά, ελήφθη πριν από τις προεδρικές εκλογές του 2008 όπου νίκησε ο Μπαράκ Ομπάμα. Οταν ανέλαβε την εξουσία ο Ομπάμα, βρέθηκε μπροστά σε ένα τετελεσμένο. Εγώ δεν ξέρω τι θα υποστήριζα. Ομως κατανοώ ότι σε μια τόσο κρίσιμη στιγμή ήταν απαραίτητο να μη στιγματιστεί κανένα ίδρυμα.

Τρίτον, δεν χρησιμοποίησα το επιχείρημα περί σοσιαλισμού για να απορρίψω τις ιδέες του Τζορτζ, αν και πιθανόν να αναφέρθηκα στο πολιτικό κλίμα. Δεν ήταν η πρόθεσή μου να συζητήσω επί της ουσίας μαζί του. Στις αρχές του 2009 ο Σόρος ήταν ένας ενεργός κερδοσκόπος στις χρηματοπιστωτικές αγορές και η ικανότητά του να αλιεύει πληροφορίες για τις επικείμενες κυβερνητικές πολιτικές ήταν θρυλική. Το τελευταίο πράγμα που θα ήθελε ο κάθε υπεύθυνος αξιωματούχος είναι να του παρέχει περισσότερες πληροφορίες.

Τέταρτον, οι τιμές των τραπεζικών μετοχών είχαν μειωθεί κατά 90% για τα ιδρύματα με μεγάλο ενυπόθηκο χρέος. Δεν είχε μείνει και τίποτα να τους πάρουμε. Η σκέψη πως κάποια εκδοχή του σχεδίου του Σόρος θα μπορούσε να επιταχύνει την ανάπτυξη είναι απλώς υποθετική. Οι καταναλωτές επωφελούνται από το κούρεμα των στεγαστικών δανείων μόνο σε βάθος χρόνου. Υπολογίσαμε λοιπόν ότι η ενέργεια αυτή δεν έχει άμεσα αποτελέσματα στη ζήτηση, όπως ισχυρίζονται οι αρθρογράφοι.

Πέμπτον, λαμβάνοντας υπόψη το πολιτικό κλίμα του 2009 θα ήταν δύσκολο έως αδύνατο να βρούμε περισσότερα χρήματα για το πρόγραμμα αρωγής. Οταν ο Ομπάμα ανέλαβε την εξουσία, ένα μεγάλο μέρος των κονδυλίων είχε ήδη δεσμευτεί. Οι περισσότεροι παρατηρητές υπολόγιζαν (λανθασμένα, όπως αποδείχθηκε) ότι τα εναπομένοντα κονδύλια δεν θα έφταναν για να κλείσουν τις τρύπες του τραπεζικού συστήματος.

Υπήρχαν τρισεκατομμύρια δολάρια σε στεγαστικά δάνεια και εκατό δισεκατομμύρια δολάρια σε δεύτερα στεγαστικά δάνεια και σε δάνεια με υποθήκη ακινήτου, τα οποία κατά κύριο λόγο βρίσκονταν στα χέρια των τραπεζών. Οποιοδήποτε μεγάλο πρόγραμμα κουρέματος των στεγαστικών δανείων θα καθιστούσε απαραίτητη την απόσβεση των τιτλοποιημένων δανείων. Ως συνέπεια, θα δημιουργούνταν μια μεγάλη κεφαλαιακή τρύπα την οποία δεν θα μπορούσαμε να καλύψουμε.

Εκτον, οι συγγραφείς αναφέρουν τη βρετανική εμπειρία. Η Βρετανία δεν απέφυγε την αργή ανάπτυξη, την εκλογική επιτυχία της Δεξιάς και τον τοξικό λαϊκισμό, οπότε δεν καταλαβαίνω τι προσπαθούν να αποδείξουν. Οι σύμβουλοι του Ομπάμα κατανοούσαν πως έπρεπε να διαλέξει την καλύτερη πολιτική, αλλά ήξεραν επίσης πως ένα πρόγραμμα αρωγής που θα ωφελούσε εκείνους που δανείστηκαν αλόγιστα δεν θα ήταν καθόλου δημοφιλές.

Αυτό δεν σημαίνει πως η πολιτική δεν θα μπορούσε να είναι καλύτερη. Το χρέος θα έπρεπε να έχει ελαφρυνθεί πιο γρήγορα. Ξεχάσαμε πολύ γρήγορα την ανάκαμψη και επικεντρωθήκαμε σε μακροπρόθεσμα ζητήματα. Θα μπορούσαμε να είχαμε κάνει περισσότερα για να λογοδοτήσουν όσοι είχαν κακοδιαχειριστεί τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα.

Ομως το σχέδιο που περιγράφουν ο Τζόνσον και ο Σόρος δεν ήταν εφικτό εκείνη την εποχή και δεν θα είχε τονώσει την οικονομία ακόμα και αν ήταν εφικτό. Επίσης θα ήταν από πολιτική άποψη τοξικό. Συμφωνώ με τους συγγραφείς ότι πρέπει να αντλήσουμε τα σωστά διδάγματα από τις αποτυχίες και τις επιτυχίες των τακτικών αντιμετώπισης της κρίσης, αλλά νομίζω πως διαφωνούμε ως προς το ποια είναι τα σωστά διδάγματα.