Ο κομήτης 3I/ATLAS ταξιδεύει αυτή την περίοδο μέσα στο Ηλιακό μας Σύστημα, προσφέροντας στους αστρονόμους ένα σπάνιο φαινόμενο με μεγάλο επιστημονικό ενδιαφέρον. Πρόκειται για τον τρίτο επιβεβαιωμένο διαστρικό επισκέπτη που έχει εντοπιστεί ποτέ κοντά μας, μετά τους ʻOumuamua (2017) και Borisov (2019).
Σύμφωνα με τη NASA, ο κομήτης –γνωστός και ως C/2025 N1 (ATLAS)– παρουσιάζει μια απαλή πράσινη λάμψη, αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης των αερίων του με τον ηλιακό άνεμο. Οι παρατηρήσεις σε πολλαπλά μήκη κύματος, ακόμη και σε ακτίνες Χ, καθιστούν τον 3I/ATLAS έναν από τους πιο εντατικά μελετημένους κομήτες του 2025.
Η αμερικανική διαστημική υπηρεσία ξεκαθαρίζει ότι δεν υπάρχει καμία απειλή για τη Γη. Στις 19 Δεκεμβρίου 2025, ο κομήτης θα περάσει σε απόσταση περίπου 270 εκατομμυρίων χιλιομέτρων — σχεδόν διπλάσια απόσταση από αυτήν μεταξύ Γης και Ήλιου.
Τι σημαίνει το όνομα “3I/ATLAS”
Η ονομασία αποκαλύπτει την προέλευση και τη σημασία του ουράνιου σώματος. Το πρόθεμα “3I” δηλώνει ότι είναι ο τρίτος διαστρικός κομήτης που έχει επιβεβαιωθεί στο Ηλιακό Σύστημα. Το “ATLAS” αναφέρεται στο πρόγραμμα Asteroid Terrestrial-impact Last Alert System της NASA, το οποίο κατέγραψε την ανακάλυψή του στις 1 Ιουλίου 2025 από το Ρίο Ουρτάντο στη Χιλή.
Η τροχιά του είναι υπερβολική, κάτι που σημαίνει ότι κινείται πολύ γρήγορα για να παγιδευτεί βαρυτικά από τον Ήλιο· θα περάσει μία μόνο φορά και θα επιστρέψει στο διαστρικό διάστημα. Κατά την ανακάλυψή του, η ταχύτητά του έφθανε τα 221.000 χλμ./ώρα, αυξάνοντας στα 246.000 χλμ./ώρα στο περιήλιό του.
Η “πράσινη” μεταμόρφωση του κομήτη
Οι πιο πρόσφατες εικόνες δείχνουν ότι ο 3I/ATLAS έχει αλλάξει χρώμα, αποκτώντας πράσινη απόχρωση μετά το περιήλιο του Οκτωβρίου. Η μεταβολή αυτή οφείλεται στη θέρμανση του πυρήνα, που προκαλεί εξάχνωση πάγων και απελευθέρωση μορίων όπως το δι-ατομικό άνθρακα (C₂), γνωστό για το χαρακτηριστικό πράσινο φως του.
Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι ενδέχεται να παρατηρηθούν νέες εκρήξεις ή πίδακες αερίων λόγω καθυστερημένης θέρμανσης στο εσωτερικό του κομήτη, φαινόμενο γνωστό ως “θερμική υστέρηση”. Ωστόσο, δεν υπάρχει κανένας λόγος ανησυχίας, καθώς όλα τα δεδομένα δείχνουν φυσική συμπεριφορά ενός συνηθισμένου κομήτη.
Παρατηρήσεις σε ακτίνες Χ – XRISM και XMM-Newton
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι πρόσφατες παρατηρήσεις σε ακτίνες Χ. Το ιαπωνικό διαστημικό τηλεσκόπιο XRISM κατέγραψε από τις 26 έως 28 Νοεμβρίου 2025 μια αχνή εκπομπή ακτίνων Χ γύρω από τον κομήτη, πιθανό αποτέλεσμα ανταλλαγής φορτίου μεταξύ ιόντων του ηλιακού ανέμου και ουδέτερων μορίων της κόμης του.
Λίγες ημέρες αργότερα, το ευρωπαϊκό διαστημικό παρατηρητήριο XMM-Newton επιβεβαίωσε την εκπομπή, εξηγώντας πως τέτοιες μετρήσεις βοηθούν στον εντοπισμό αερίων όπως υδρογόνο και άζωτο, τα οποία δύσκολα ανιχνεύονται με οπτικά τηλεσκόπια.
Παρατηρήσεις από Hubble και JUICE
Ο Διαστημικός Τηλεσκόπιος Hubble φωτογράφισε τον κομήτη στα τέλη Νοεμβρίου, ενώ η αποστολή JUICE της ESA κατέγραψε εικόνες με την κάμερα πλοήγησής της κοντά στον Δία, προσφέροντας μοναδική προοπτική. Παράλληλα, αναλύσεις δείχνουν υψηλό λόγο διοξειδίου του άνθρακα προς νερό και αυξημένη περιεκτικότητα σε νικέλιο — στοιχεία που υποδηλώνουν διαφορετικές συνθήκες σχηματισμού από αυτές των συνηθισμένων κομητών του Ηλιακού Συστήματος.
Επιστημονικό “μήνυμα σε μπουκάλι”
Οι αστρονόμοι σπεύδουν να συλλέξουν δεδομένα, καθώς ο 3I/ATLAS δεν θα επιστρέψει ποτέ. Η διαδρομή του προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία να μελετηθεί η χημική σύσταση υλικών από άλλα πλανητικά συστήματα. Κατά την είσοδό του διατηρεί επιφανειακά χαρακτηριστικά διαστρικής προέλευσης, ενώ κατά την έξοδο αποκαλύπτει βαθύτερα στρώματα που θερμάνθηκαν από τον Ήλιο.
Παρατηρήσεις με φασματοσκοπία εντοπίζουν μόρια όπως διοξείδιο του άνθρακα, μεθανόλη και άλλους υδρογονάνθρακες, παρέχοντας πολύτιμα στοιχεία για τη σύσταση του κομήτη και τη δημιουργία πλανητικών συστημάτων πέρα από τον Ήλιο μας.
Καμία απειλή για τη Γη
Η NASA επαναλαμβάνει ότι δεν υπάρχει κανένας κίνδυνος σύγκρουσης. Η πλησιέστερη προσέγγιση στις 19 Δεκεμβρίου θα γίνει σε απόσταση περίπου 1,8 αστρονομικών μονάδων. Ο κομήτης συμπεριφέρεται όπως αναμένεται για ένα παγωμένο σώμα που προέρχεται από άλλο αστρικό σύστημα.
Πώς να τον παρατηρήσετε
Ο 3I/ATLAS είναι αμυδρός κομήτης και δεν θα είναι ορατός με γυμνό μάτι. Μπορεί όμως να εντοπιστεί με μικρό τηλεσκόπιο ή ισχυρά κιάλια στον προ-αυγινό ουρανό, και θα παραμείνει ορατός έως την άνοιξη του 2026. Η NASA προτείνει τη χρήση εφαρμογών αστρονομίας ή ουράνιων χαρτών για ακριβή εντοπισμό του.
Μια ευκαιρία ανά γενιά
Για την επιστημονική κοινότητα, ο 3I/ATLAS αποτελεί μοναδικό παράθυρο σε άλλο πλανητικό σύστημα. Η ανάλυση της πράσινης λάμψης του, των σπάνιων μορίων και της αλληλεπίδρασής του με τον ηλιακό άνεμο θα βοηθήσει να κατανοήσουμε καλύτερα πώς σχηματίζονται οι κομήτες σε ολόκληρο τον Γαλαξία
