Όταν ο μικρός Τζέικ ήταν μόλις πέντε μηνών, παρουσίασε την πρώτη του ισχυρή επιληπτική κρίση. Με την άνοδο της θερμοκρασίας, οι κρίσεις έγιναν ολοένα και πιο συχνές, προκαλώντας μεγάλη ανησυχία στους γονείς του που κατέβαλαν κάθε δυνατή προσπάθεια για να τις περιορίσουν. Στους 18 μήνες, έπειτα από γενετικό τεστ, ο Τζέικ διαγνώστηκε με σύνδρομο Dravet – μια σπάνια και βαριά νευρολογική διαταραχή που επηρεάζει περίπου ένα στα 15.000 παιδιά. Η πάθηση αυτή συνδέεται τόσο με σοβαρές μορφές επιληψίας όσο και με νοητική αναπηρία και πλήθος συννοσηροτήτων, περιλαμβάνοντας δυσκολίες στην ομιλία, την κινητικότητα, τη σίτιση και τον ύπνο.
Η μητέρα του, Στέφανι Σμιθ, περιγράφει πόσο τρομακτική ήταν η πρώτη κρίση. «Έκανε πολύ ζέστη, είχε υπερθερμανθεί και είδαμε αυτό που πιστεύαμε ότι θα ήταν το πιο τρομακτικό πράγμα που θα βλέπαμε ποτέ», αναφέρει, συμπληρώνοντας με νόημα: «Δυστυχώς, δεν ήταν». Οι μέρες του καλοκαιριού με υψηλές θερμοκρασίες έφερναν όλο και περισσότερα επεισόδια, με την οικογένεια να δίνει καθημερινή μάχη για να διατηρήσει τον Τζέικ ασφαλή. Σήμερα, στα 13 του, έχει βιώσει αμέτρητες κρίσεις κατά την εναλλαγή του καιρού, επισημαίνοντας τη σύνδεση μεταξύ ζέστης και νευρολογικών επεισοδίων.
Η κλιματική αλλαγή επιδεινώνει τις νευρολογικές παθήσεις
Το σύνδρομο Dravet δεν αποτελεί μεμονωμένη περίπτωση. Ο καθηγητής Sanjay Sisodiya του University College London, ειδικός στη νευρολογία και την επιληψία, σημειώνει ότι πολλές νευρολογικές διαταραχές εντείνουν τα συμπτώματά τους υπό υψηλές θερμοκρασίες. Ειδικότερα, αναφέρει πως επί σειρά ετών ασθενείς με επιληψία ανέφεραν αύξηση των κρίσεων κατά τη διάρκεια καύσωνα, γεγονός που τον οδήγησε να σκεφτεί: «Γιατί λοιπόν, η κλιματική αλλαγή να μην επηρεάζει και τον εγκέφαλο;».
Η έρευνά του επιβεβαιώνει πως διαταραχές όπως η επιληψία, το εγκεφαλικό, η εγκεφαλίτιδα, η σκλήρυνση κατά πλάκας και η ημικρανία παρουσιάζουν έξαρση με την αύξηση της θερμοκρασίας και της υγρασίας. Κατά τον ευρωπαϊκό καύσωνα του 2003, το 7% των θανάτων σχετίστηκε άμεσα με νευρολογικά προβλήματα, ενώ ανάλογα ευρήματα παρουσιάστηκαν και το 2022 στο Ηνωμένο Βασίλειο. Η ζέστη δεν εντείνει μόνο τις νευρολογικές παθήσεις αλλά και τονίζει τη διάθεση, ενισχύοντας τον εκνευρισμό, τη βία και τα συμπτώματα κατάθλιψης.
Ο εγκέφαλος, η θερμορύθμιση και η ευαλωτότητα
Ο ανθρώπινος εγκέφαλος λειτουργεί κατά μέσο όρο σε θερμοκρασία περίπου ένα βαθμό Κελσίου υψηλότερη από το υπόλοιπο σώμα, με αποτέλεσμα να είναι ιδιαίτερα ευαίσθητος στις θερμικές μεταβολές. Οι μεταβολές αυτές μπορούν να διαταράξουν βασικές διεργασίες όπως η μετάδοση των νευρικών σημάτων, ενώ η υπερθέρμανση ή ψύξη μπορεί να τις αναστείλει.
Τα άτομα με νευρολογικές νόσους επηρεάζονται εντονότερα από τη ζέστη και τον καύσωνα, καθώς η θερμορύθμιση συχνά διαταράσσεται. Για παράδειγμα, σε μορφές σκλήρυνσης κατά πλάκας, η θερμοκρασία του σώματος παρουσιάζει αστάθεια, ενώ πολλά φάρμακα για τη θεραπεία νευρολογικών και ψυχιατρικών διαταραχών περιορίζουν τις ικανότητες αυτορύθμισης της θερμοκρασίας, αυξάνοντας τον κίνδυνο για θερμοπληξία.
Οι καύσωνες επηρεάζουν δυσμενώς τον ύπνο, γεγονός που έχει άμεση αντανάκλαση στη διάθεση και στην επιδείνωση υπαρχουσών παθήσεων. Σύμφωνα με στοιχεία, οι εισαγωγές σε νοσοκομεία και τα ποσοστά θνησιμότητας ατόμων με άνοια αυξάνονται σε περιόδους ακραίας ζέστης, εξαιτίας τόσο της ηλικίας όσο και της μειωμένης γνωστικής ικανότητας που δυσχεραίνει την προσαρμογή.
Ακόμη, η αύξηση της θερμοκρασίας έχει συσχετιστεί με τον αυξημένο κίνδυνο εγκεφαλικών επεισοδίων και την συνακόλουθη θνησιμότητα. Μελέτη που εξετάζει τα ποσοστά θανάτων από ισχαιμικό εγκεφαλικό σε 25 χώρες διαπιστώνει ότι οι πιο θερμές ημέρες συμβάλλουν σε δύο επιπλέον θανάτους ανά 1.000 περιστατικά.
Το πρόβλημα είναι εντονότερο σε χώρες μεσαίου και χαμηλού εισοδήματος, όπου η επιβάρυνση των εγκεφαλικών που σχετίζονται με τη ζέστη είναι δυσανάλογα μεγάλη. Όπως σχολιάζει ο ερευνητής Davies, «η άνοδος των θερμοκρασιών θα επιδεινώσει τις ανισότητες στην υγεία τόσο μεταξύ κρατών όσο και κοινωνικών ομάδων».
Η απειλή για τα παιδιά και η εξάπλωση νευρολογικών ιών
Ένας θερμότερος πλανήτης επηρεάζει και τη νευροανάπτυξη των παιδιών. Η καθηγήτρια Παγκόσμιας Υγείας Γυναικών, Jane Hirst, σημειώνει τη σχέση ανάμεσα στην έκθεση σε ακραίες θερμοκρασίες στην εγκυμοσύνη και τα αρνητικά αποτελέσματά της: «Υπάρχει μια σχέση μεταξύ της ακραίας ζέστης και των κακών αποτελεσμάτων της εγκυμοσύνης». Πρόσφατες επιστημονικές ανασκοπήσεις δείχνουν ότι οι καύσωνες αυξάνουν κατά 26% τις πρόωρες γεννήσεις, ενισχύοντας τον κίνδυνο νευροαναπτυξιακών και γνωστικών διαταραχών.
Η αύξηση της θερμοκρασίας διευκολύνει και την εξάπλωση κουνουπιών που μεταδίδουν νευρολογικούς ιούς. Ο ιατρικός εντομολόγος Τόμπιας Σούτερ επισημαίνει χαρακτηριστικά: «Ο ιός Ζίκα μπορεί να επηρεάσει τα έμβρυα και να προκαλέσει μικροκεφαλία».
Αναζητώντας απαντήσεις: Πόσο απροστάτευτος είναι ο εγκέφαλός μας;
Παρά την πρόοδο της επιστήμης, πολλά ερωτήματα μένουν ακόμη αναπάντητα σχετικά με το πώς η ζέστη επηρεάζει τον εγκέφαλο. Οι διαφορές μεταξύ ατόμων όσον αφορά την αντοχή στη ζέστη μπορεί να οφείλονται και σε γενετικούς παράγοντες. Ο Sisodiya τονίζει: «Διάφοροι παράγοντες σχετίζονται με αυτή τη διαφορετική ευαισθησία, και ένας από αυτούς μπορεί να είναι η γενετική προδιάθεση». Προειδοποιεί, μάλιστα, ότι «αυτό που βλέπουμε σήμερα σε άτομα με νευρολογικές διαταραχές μπορεί να αφορά αύριο ολόκληρο τον πληθυσμό, εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής».
Παραμένει αναπάντητο εάν η μεγαλύτερη επιρροή οφείλεται στη μέγιστη θερμοκρασία, στη διάρκεια ενός καύσωνα ή στις νυχτερινές θερμοκρασίες, καθώς και το πώς διαφέρει η επίδραση ανάλογα με την νευρολογική κατάσταση. Ο εντοπισμός των πλέον ευάλωτων ατόμων και των λόγων ευαλωτότητάς τους θεωρείται κρίσιμος για τη χάραξη αποτελεσματικών στρατηγικών προστασίας.
Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, António Guterres, είχε προειδοποιήσει μετά το ρεκόρ θερμοκρασιών τον Ιούλιο του 2023: «Η εποχή της υπερθέρμανσης του πλανήτη έχει τελειώσει, η εποχή της παγκόσμιας βρασμού έχει φτάσει». Η κλιματική αλλαγή γίνεται όλο και πιο απτή και η υγεία του εγκεφάλου μας, ιδιαίτερα για τα πιο ευάλωτα άτομα, βρίσκεται στο προσκήνιο περισσότερο από ποτέ.
Πηγή: BBC
