Η επίσκεψη του Ισραηλινού πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου στον Λευκό Οίκο αυτή την εβδομάδα δεν αποτελεί μια απλή διπλωματική συνάντηση. Πραγματοποιείται σε μια εξαιρετικά κρίσιμη συγκυρία: Δύο εβδομάδες μετά τις στρατιωτικές επιθέσεις ΗΠΑ και Ισραήλ κατά του Ιράν, ενώ το μέτωπο της Γάζας παραμένει ενεργό αλλά ίσως πιο κοντά από ποτέ σε μια εκεχειρία. Οι κορυφαίοι βοηθοί του Νετανιάχου βρίσκονται στην Ουάσιγκτον ήδη από τις προηγούμενες ημέρες, ετοιμάζοντας το έδαφος για αυτό που ίσως είναι η σημαντικότερη συνάντηση της χρονιάς στη Μέση Ανατολή.
Η κατάσταση στη Γάζα παραμένει απελπιστική. Πρόκειται για έναν πόλεμο που πρέπει να τελειώσει και μάλιστα σύντομα. Όμως, όπως έχει αποδειχθεί ιστορικά, το να τερματίσεις έναν πόλεμο είναι πάντα δυσκολότερο από το να τον ξεκινήσεις. Η Χαμάς, έχοντας αιματοκυλήσει το Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου με τη σφαγή 1.200 αμάχων και την απαγωγή περισσότερων από 250 ομήρων, επιμένει να απαιτεί «μόνιμη εκεχειρία» χωρίς να εγκαταλείπει τον έλεγχο της Λωρίδας της Γάζας. Το Ισραήλ, από την πλευρά του, απορρίπτει κάθε ενδεχόμενο συμφωνίας που αφήνει τη Χαμάς στην εξουσία.
Σε αυτό το βαθύ αδιέξοδο, η διπλωματία των ΗΠΑ έχει κινηθεί μεθοδικά. Μέσω μιας σταδιακής διαδικασίας, επετεύχθη η απελευθέρωση σχεδόν 150 ομήρων, στο πλαίσιο προσωρινών εκεχειριών. Τον Ιανουάριο, η Χαμάς και το Ισραήλ συμφώνησαν, έπειτα από κοπιώδεις διαπραγματεύσεις, σε έναν οδικό χάρτη τριών φάσεων που είχε και την έγκριση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Ο δρόμος φαινόταν ανοιχτός έως ότου η Χαμάς παραβίασε την εκεχειρία.
Παρ’ όλα αυτά, σήμερα διαφαίνεται νέα δυναμική. Στο επίκεντρο βρίσκεται η πρόταση του Προέδρου Τραμπ η Χαμάς να απελευθερώσει 10 ομήρους με αντάλλαγμα μια 60ήμερη εκεχειρία, η οποία μπορεί να παραταθεί εφόσον συνεχίζονται οι διαπραγματεύσεις για την τελική διευθέτηση. Το Ισραήλ έχει ήδη αποδεχθεί την πρόταση, η Χαμάς, υπό έντονες πιέσεις από το Κατάρ και την Αίγυπτο, εμφανίζεται θετική, αλλά ζητά περαιτέρω διευκρινίσεις για την παρουσία των ισραηλινών δυνάμεων, τον αριθμό των κρατουμένων που θα απελευθερωθούν και τους μηχανισμούς παροχής βοήθειας.
Ιράν, η πυρηνική σκιά παραμένει
Παράλληλα, η κρίση με το Ιράν δεν έχει λήξει. Οι αμερικανοϊσραηλινές επιθέσεις έπληξαν σοβαρά το πυρηνικό του πρόγραμμα, αλλά μια μακροπρόθεσμη λύση απαιτεί νέα διπλωματική συμφωνία. Το Ιράν, εάν και ψήφισε διακοπή συνεργασίας με τη Διεθνή Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας (ΙΑΕΑ), παραμένει μέλος της Συνθήκης Μη Διάδοσης (NPT), γεγονός που του επιβάλλει διεθνή λογοδοσία. Εάν αρνηθεί τη συνεργασία, Γαλλία και Ηνωμένο Βασίλειο έχουν το δικαίωμα επαναφοράς των κυρώσεων του ΟΗΕ, κάτι που η ιρανική οικονομία δεν αντέχει.
Επίσης πριν τη σύγκρουση, οι ΗΠΑ φέρονταν έτοιμες να αποδεχτούν περιορισμένο εμπλουτισμό κάτω του 5%, υπό αυστηρή επιτήρηση. Σήμερα, τέτοιες συνθήκες δύσκολα θα προσφερθούν ξανά. Κι όμως, η Τεχεράνη φαίνεται διατεθειμένη να επανεκκινήσει τις διαπραγματεύσεις. Η διπλωματία δεν έχει τελειώσει έχει μόλις ξεκινήσει.
Ειρήνη στη Μέση Ανατολή: Ένα νέο παράθυρο ανοίγει
Πριν από την 7η Οκτωβρίου 2023, η περιφερειακή ολοκλήρωση στη Μέση Ανατολή βρισκόταν σε εξέλιξη, με επίκεντρο τις Συμφωνίες του Αβραάμ και έναν νέο γεωπολιτικό διάδρομο από την Ινδία έως την Ευρώπη (IMEC).
Οι νέες εξελίξεις διαμορφώνουν ένα απρόσμενα θετικό υπόβαθρο. Ο Λίβανος, μετά την ήττα της Χεζμπολάχ, επιδιώκει διαπραγματεύσεις για την οριοθέτηση συνόρων με το Ισραήλ. Η νέα κυβέρνηση στη Βηρυτό, υπό τον στρατηγό Τζόζεφ Αούν, έχει στόχο να αποτρέψει την επιστροφή των πολιτοφυλακών και να δώσει προτεραιότητα στη σταθερότητα.
Ακόμη και η Συρία δείχνει σημάδια στροφής. Ο νέος πρόεδρος, Άχμεντ Αλ Σαράα, έχει στείλει ενδείξεις πως είναι διατεθειμένος να συνεργαστεί με τις ΗΠΑ και τους γείτονές του. Το Ισραήλ έχει ήδη ξεκινήσει παρασκηνιακές συνομιλίες με τη Δαμασκό, και ένα ενδεχόμενο σύμφωνο μη επίθεσης, όσο δύσκολο και να φαντάζει δεν μπορεί να αποκλειστεί.
Το διακύβευμα της επίσκεψης
Ο Μπενιαμίν Νετανιάχου φτάνει στην Ουάσιγκτον έχοντας πίσω του μια σημαντική στρατιωτική επιτυχία. Αλλά το ερώτημα δεν είναι τι πέτυχε το Ισραήλ στο Ιράν είναι τι θα κάνει με αυτή τη νίκη. Η στρατιωτική ισχύς μπορεί να ανοίξει δρόμους, αλλά μόνο η διπλωματία μπορεί να τους καταστήσει βιώσιμους.
Αν ο Τραμπ και ο Νετανιάχου θέλουν πραγματικά να εξασφαλίσουν στρατηγικά οφέλη από την παρούσα συγκυρία, η ειρήνη στη Γάζα, η επανεκκίνηση της συμφωνίας με το Ιράν και η επανένταξη της Σαουδικής Αραβίας στην περιφερειακή αρχιτεκτονική πρέπει να είναι στο επίκεντρο.
Το τίμημα της αποτυχίας δεν είναι μόνο η συνέχιση του πολέμου. Είναι η απώλεια μιας ιστορικής ευκαιρίας για σταθερότητα, ευημερία και ειρήνη σε μια περιοχή που τις έχει ανάγκη περισσότερο από ποτέ.
Με πληροφορίες από CNN
