Ποιους ωφελεί η αντισυστημική ψήφος;

Την πρώτη εβδομάδα της επίσημης προεκλογικής περιόδου στην πολιτική αντιπαράθεση κυριάρχησαν οι «δήμητρες» του ΜέΡΑ25 – η ιδέα των ριζοσπαστών αριστερών που δεν αντιμετωπίζουν το νόμισμα σαν φετίχ. Αυτήν, πάλι, οι εκπρόσωποι του δικομματισμού τσακώθηκαν για τον αποκλεισμό του κόμματος Κασιδιάρη. Κι ο Βαρουφάκης «με βαριά καρδιά» δήλωσε ενάντια στην απαγόρευση της καθόδου του – για να μην ακρωτηριάζουν τη Δημοκρατία οι δημοκράτες. Από την ατζέντα των πολιτικών καβγάδων των προηγούμενων ημερών δεν έλειψαν ούτε τα εσωκομματικά της Ελληνικής Λύσης, ούτε οι τρικυμίες στο φλιτζάνι της εθνικοπατριωτικής Δεξιάς – τις οποίες έσπευσε να σχολιάσει ως μη φυσιολογική κινητικότητα ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης, αφήνοντας υπονοούμενα για τη ΝΔ. Ο δε κεντροαριστερός πρόεδρος ενημέρωσε το ακροατήριό του στον Πύργο πως το ΠΑΣΟΚ είναι κόμμα του «αντισυστημικού ρεαλισμού». Για να το πούμε με λιγότερα λόγια: το κομματικό σύστημα – με τη ρητορική που έχει επιλέξει – έριξε μόνο του τον προβολέα πάνω στη λεγόμενη αντισυστημική ψήφο, προκαλώντας στους παροικούντες του μια εύλογη απορία: «Ποιος θα επωφεληθεί από τη στήριξη εκείνων που ψηφίζουν ενάντια στην καθεστηκυία τάξη;»

Οι περισσότεροι απ’ τους συμμετέχοντες στις δημοσκοπήσεις που έγιναν μετά το σιδηροδρομικό δυστύχημα των Τεμπών απέδωσαν ευθύνες και στα τρία κόμματα που κυβέρνησαν μεταπολιτευτικά, ενώ ταυτόχρονα οι ερευνητές κατέγραψαν μια άνοδο των μικρότερων κομμάτων – την οποία εξήγησαν ως συνέπεια του θυμού της κοινής γνώμης. Το ΜέΡΑ25, για παράδειγμα, είδε τις δυνάμεις του να ενισχύονται τόσο ώστε να περνάει άνετα το κατώφλι του 3% – παρότι πριν από τη σύγκρουση των τρένων οι δημοσκόποι δεν το έβρισκαν να μπαίνει στη Βουλή. Το ΚΚΕ, επίσης, αύξησε το συνήθως στάσιμο ποσοστό του. Αλλά και τα νούμερα της Ελληνικής Λύσης τσίμπησαν.

Οι δημοσκοπήσεις

Στα γκάλοπ που δημοσιεύτηκαν μετά το Πάσχα τα τρία κοινοβουλευτικά κόμματα στα οποία φαίνεται να κατευθύνεται σημαντικό μέρος της αντισυστημικής ψήφου διατήρησαν ορισμένα από τα κέρδη τους.

Σ’ αυτό της Metron Analysis, στις 22 Απριλίου, το ΚΚΕ πήρε 6% στην πρόθεση ψήφου, η Ελληνική Λύση 4% και το ΜέΡΑ25 4,4% – στην εκτίμηση ψήφου έγραφαν 7,3%, 4,9% και 5,4% αντίστοιχα. Στης Opinion Poll, στις 24 Απριλίου, το ΚΚΕ έγραψε 5,1% στην πρόθεση ψήφου, η Ελληνική Λύση 4,1% και το ΜέΡΑ25 3,2% – με αναγωγή έφτασαν το 5,3%, 4,3% και 3,3% αντίστοιχα. Στην ερώτηση «τι θα ψηφίσετε στις δεύτερες εκλογές;», βέβαια, τα ποσοστά τους έπεφταν: ΚΚΕ 4,5%, Ελληνική Λύση 3,6% και ΜέΡΑ25 2,8%.

Στης Alco, στις 24 Απριλίου επίσης, το ΚΚΕ βρισκόταν στο 6,1% από 5,7% στην προηγούμενη έρευνα της ίδιας εταιρείας, η Ελληνική Λύση στο 3,8% από 3,6% και το ΜέΡΑ25 στο 3,7% από 3,5%.

Η GPO, στις 28 Απριλίου, έδινε το ΚΚΕ στο 6,3% και το ΜέΡΑ25 στο 3,2% – σταθερά από την προηγούμενη μέτρησή της -, ενώ την Ελληνική Λύση στο 3,1% από 3,6%. Η Interview, στις 2 Μαΐου, βρήκε το ΚΚΕ στο 6,3% από 6,7% στην προηγούμενή της δημοσκόπηση, την Ελληνική Λύση στο 3,8% από 4% και το ΜέΡΑ25 σταθερό στο 4%.

Εξίσου ενδιαφέρον είναι πως το 30% των ερωτηθέντων οι οποίοι τον Μάρτιο δήλωναν στην Alco ότι βλέπουν την απλή αναλογική σαν μια ευκαιρία για διαμαρτυρία έπεσε τον Απρίλιο στο 25% – στα επίπεδα του Ιανουαρίου, δηλαδή.

Σύμφωνα με έμπειρους επαγγελματίες των μετρήσεων, οι καλές δημοσκοπικές επιδόσεις ΚΚΕ και ΜέΡΑ25 οφείλονται σε μεγάλο βαθμό σε διαρροές ψηφοφόρων του ΣΥΡΙΖΑ προς εκείνα. «Αυτές οι απώλειες είναι τόσο ορατές, ώστε να εκτιμώ ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θα είχε μία με δύο μονάδες παραπάνω αν δεν υπήρχαν», επισημαίνει ένας. Για έναν άλλο, «το ΚΚΕ θα μπορούσε να είναι η έκπληξη της κάλπης της 21ης Μαΐου». Το λέει γιατί παρατηρεί ότι έχει αυξήσει σημαντικά τα ποσοστά του στο νεανικό εκλογικό κοινό – «τόσο γιατί έχει πολύ καλά οργανωμένη νεολαία, όσο κι επειδή έχουν επιτυχία στα σόσιαλ μίντια τα επικοινωνιακά ανοίγματα του γενικού του γραμματέα».

Μυστήριο 1

Το μεγαλύτερο μυστήριο για τους εκλογολόγους παραμένει φυσικά η στάση των ψηφοφόρων του κατεξοχήν αντισυστημικού κόμματος, της βάσης του μορφώματος Κασιδιάρη, τώρα που ο Αρειος Πάγος το απέκλεισε από την εκλογική διαδικασία. Οι περισσότεροι κάνουν εικασίες όταν ερωτώνται σχετικά. Κανείς δεν διακινδυνεύει μια πρόβλεψη, αφού είναι εξαιρετικά δύσκολο να μετρηθούν αυτοί οι εκλογείς. Βέβαια, κατά τα λεγόμενα ενός γνωστού δημοσκόπου, είναι εξαιρετικά πιθανό μεγάλο κομμάτι τους να απέχει. «Δεν θα ψηφίσουν τίποτα γιατί θα λείπει από τις επιλογές τους η ορίτζιναλ λύση που θέλουν». Το βελοπουλικό κόμμα ίσως απορροφήσει ένα άλλο μέρος τους – μικρότερο εκείνου που θα οδηγηθεί στην αποχή. Κι από εκεί και πέρα, τα «οφέλη» για τους υπόλοιπους παίκτες είναι οριακά, αν όχι μηδαμινά. Ας πούμε, δύο δημοσκόποι δεν ανιχνεύουν στα γκάλοπ τους την τάση να κατευθυνθούν προς τον ΣΥΡΙΖΑ, η οποία συζητήθηκε αρκετά τις τελευταίες ημέρες.

Μυστήριο 2

Μερίδα αντισυστημικών ψηφοφόρων εντοπίζουν οι έρευνες και στην γκρίζα ζώνη των αναποφάσιστων. Αυτό το 10% με 12% χωρίζεται στην ανάλυση ενός μεθοδικού μελετητή των γκάλοπ χοντρικά σε δύο κατηγορίες. Οσοι ανήκουν στην πρώτη – που υπολογίζονται περίπου στους μισούς, επισημαίνει – «έχουν ορθολογική δυσαρέσκεια για την κυβέρνηση και την αξιωματική αντιπολίτευση. Δεν είναι αντισυστημικά δυσαρεστημένοι». Σε εκείνους που απαρτίζουν τη δεύτερη «διακρίνουμε χαρακτηριστικά βαθύτερης αμφισβήτησης. Εξού και κάποιοι θα πάνε σε μικρότερα σχήματα, ενώ οι υπόλοιποι στην αποχή».

Η ίδια πηγή, πάντως, από τη στιγμή που προσέθεσε στα ερωτηματολόγια των δημοσκοπήσεών του ερώτηση για τις δεύτερες κάλπες πρόσεξε ότι «αμέσως η ΝΔ βρέθηκε στο +3% και ο ΣΥΡΙΖΑ στο +2%. Αρα, πολλοί, χωρίς να είναι στην πραγματικότητα αντισυστημικοί, επιθυμούν να στείλουν στις εκλογές της απλής αναλογικής ένα μήνυμα στον δικομματισμό».

Γι’ αυτόν και για αρκετούς συναδέλφους του, οι βουλές των ψηφοφόρων που σκοπεύουν να τιμωρήσουν το κατεστημένο δεν θα επηρεάσουν δραματικά τη λαϊκή ετυμηγορία. «Ακόμη κι αν ανέβουν 1% με 1,5% ΚΚΕ, Ελληνική Λύση και ΜέΡΑ25 στην πρώτη Κυριακή, δεν αλλάζει το πολιτικό σκηνικό», σημειώνει.

Τα ποιοτικά στοιχεία των δημοσκοπήσεων δείχνουν ότι «το εκλογικό σώμα σήμερα δεν έχει ριζοσπαστικοποιηθεί όπως μεταξύ 2012 και 2015. Τότε ζητούσε όντως αλλαγή. Τώρα είναι δυσαρεστημένο όπως είθισται στο τέλος κάθε εκλογικού κύκλου. Δεν υπάρχει ούτε κρίσιμη μάζα για ανατροπή των δεδομένων, ούτε ο υποδοχέας που θα κάνει τη διαφορά. Δεν υπάρχει κόμμα σαν τον ΣΥΡΙΖΑ του 2015», αναφέρει ένας άλλος πολιτικός αναλυτής. «Οποιαδήποτε ψήφος δεν λάβει μαζική κατεύθυνση και διασπαρεί σε διάφορα κόμματα δεν μπορεί να είναι κρίσιμη», συμπληρώνει. Η αντισυστημική δεν εξαιρείται από τον εκλογολογικό κανόνα.