Το τελευταίο στοίχημα του Σουλτάνου

Ο πιο εύκολος τρόπος να δει κανείς τις αυριανές εκλογές στην Τουρκία είναι ο μανιχαϊστικός. Ο Ερντογάν και οι άλλοι. Ο ελαφρώς διαταραγμένος ηγέτης που περιφρονεί τη δημοκρατία απέναντι σε ένα στρατόπεδο που θέλει ελευθερίες, μεταρρυθμίσεις και Ευρώπη. Τον διαχωρισμό αυτόν τον κάνει η αντιπολίτευση, που μιλάει για δύο Τουρκίες και φωνάζει «Ταμάμ!» (Φτάνει). Τον κάνει όμως και ο ίδιος ο Ερντογάν, με τους δικούς του όρους. Το γνωστό «ή εγώ ή το χάος».

Εξίσου απλοϊκός είναι ο «ελληνικός» τρόπος. Ο Σουλτάνος προβαίνει σε καθημερινές προκλήσεις στο Αιγαίο και κατέχει τη μισή Κύπρο, αλλά και η αντιπολίτευση δεν είναι καλύτερη, αν σκεφτεί κανείς τις θέσεις του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος για τα 156 νησιά και βραχονησίδες στο Αιγαίο που υποτίθεται ότι ανήκουν στην Τουρκία. Ευχής έργον θα ήταν με κάποιον μαγικό τρόπο να εξαφανιστεί η Τουρκία από δίπλα μας, αλλά δυστυχώς δεν γίνεται. Μη μας πολυπροκαλεί μόνο, να θυμάται το 1821.

Υπάρχει και μια άλλη ερμηνεία των εξελίξεων στη γειτονική χώρα, που στηρίζεται στην ύπαρξη ενός τρισδιάστατου λαϊκισμού με την έννοια που έχει δώσει στη λέξη ο Ερνέστο Λακλάου: λαός εναντίον ελίτ. Το κυβερνών κόμμα χρησιμοποίησε αρχικά με επιτυχία αυτό το δίπολο ταυτίζοντας τις «ελίτ» με το κεμαλικό κατεστημένο, για να κάνει στη συνέχεια μια αυταρχική στροφή και να ορίσει τον «λαό» με πιο θρησκευτικούς και εθνικιστικούς τρόπους. Σε αυτό το αυταρχικό λαϊκιστικό πλαίσιο, το πολιτικό κίνημα των Κούρδων –που ριζοσπαστικοποιήθηκε κυρίως την εποχή των διαδηλώσεων του Γκεζί, το 2013 –υιοθέτησε έναν προοδευτικό εθνικισμό που επιδιώκει να αγκαλιάσει όλο τον κόσμο ανεξαρτήτως θρησκεύματος, εθνότητας και σεξουαλικού προσανατολισμού. Για να εξουδετερώσει αυτόν τον κίνδυνο στα αριστερά του, το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP) ανέπτυξε επιτυχώς έναν σοσιαλδημοκρατικό λαϊκισμό, προωθώντας παράλληλα έξι νεοκεμαλικά θεμέλια: ρεπουμπλικανισμός, λαϊκισμός, κοσμικό κράτος, επαναστατισμός, εθνικισμός, κρατισμός.

Με δεδομένο ότι ο κούρδος ηγέτης Σελαχατίν Ντεμιρτάς είναι στη φυλακή, η ελπίδα για έναν εκδημοκρατισμό της Τουρκίας έγκειται πράγματι στον υποψήφιο τουCHP, τον πρώην καθηγητή Φυσικής Μουχαρέμ Ιντζέ. Το να αρπάξει την προεδρία από τον Ερντογάν θεωρείται εξαιρετικά δύσκολο. Τυχόν απώλεια όμως της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας από τον κυβερνώντα συνασπισμό θα δημιουργήσει μια ρωγμή στο «κλαμπ» των αυταρχικών ηγετών, σε μια εποχή που η Ευρώπη χρειάζεται περισσότερο από ποτέ ένα φύσημα δημοκρατίας.