Το μυστήριο με το Νομπέλ

Στη μακρά πορεία του στη λογοτεχνία, ο Φίλιπ Ροθ έχει κερδίσει πολλά τρόπαια, κάθε είδους βραβείο. Το μόνο που λείπει από τη συλλογή του είναι το Νομπέλ και για σύσσωμο τον λογοτεχνικό κόσμο ο Ροθ έπρεπε ήδη να το έχει λάβει ως αναγνώριση της λογοτεχνικής του μεγαλοφυΐας. Μυστήριο γιατί δεν έχει δρέψει τις δάφνες που δικαιωματικά του ανήκουν. O Ροθ δεν κρύβει την ενόχλησή του. «Είναι προφανές ότι αυτοί οι άνθρωποι που αποφασίζουν για το Νομπέλ Λογοτεχνίας δεν έχουν καμία σχέση με το αντικείμενο. Η επιτροπή δεν έχει ιδέα από αμερικανική λογοτεχνία!» μας λέει. Ισως να έχει δίκιο. Κανένας αμερικανός συγγραφέας δεν έχει υπάρξει τόσο κοσμοπολίτης όσο ο Ροθ. Μέχρι να τιμηθεί αυτός με το Νομπέλ, οι Αμερικανοί έχουν δίκιο να εξοργίζονται με τις προσβολές των Σουηδών. Από την άλλη, καταλήγει ο ίδιος, «είναι απλώς ένα βραβείο. Τα βραβεία δεν έχουν και τόση σημασία». Μπορεί να είναι κι έτσι. Πάντως, κάποιοι ήδη στοιχηματίζουν ότι το 2009 θα είναι η χρονιά του…

Τα τελευταία χρόνια δεν σοκάρετε όσο στο παρελθόν. Eχει αυτό να κάνει με το ότι, για παράδειγμα, την εποχή που γράφατε το «Σύνδρομο Πόρτνοϊ» υπήρχαν ταμπού που έπρεπε να αμφισβητηθούν;

Φαντάζομαι ότι τότε σόκαρα πολύ κόσμο. Αλλά δεν ήταν αυτός ο στόχος μου. Προσπαθούσα να δείξω ένα είδος κωμωδίας που υπάρχει μέσα στα πράγματα… Το ίδιο ισχύει και για το alter ego μου, τον Ζούκερμαν. Θα ήταν ανόητο να πω ότι δεν υπάρχουν ομοιότητες ανάμεσα σε μένα και εκείνον. Αλλά το να έχει γεννηθεί την ίδια εποχή με μένα σημαίνει ότι έχω οικειότητα με τις δεκαετίες που ακολουθούν στη ζωή του. Κάθομαι σε ένα γραφείο και αναλογίζομαι τις πιθανότητες να έκανε κανείς αυτά τα πράγματα. Αυτή είναι η πράξη της φαντασίας!

Μετά το «Σύνδρομο Πόρτνοϊ» γίνατε διάσημος. Αληθεύει ότι σας είχαν περάσει για τρελό κι ότι στη Νέα Υόρκη τότε κυκλοφορούσε η φήμη ότι ήσασταν κλεισμένος σε άσυλο;

Ναι, γιατί είχα εξαφανιστεί (γελώντας). Δεν με ήξερε κανένας και ξαφνικά με αναγνώριζαν στον δρόμο. Εχασα την ανωνυμία μου και το προνόμιο να είμαι αόρατος. Τότε άρχισα να κρύβομαι. Η ανωνυμία είναι απελευθερωτική. Κατόπιν πήγα και κλείστηκα σε ένα κολέγιο, μακριά από τη Νέα Υόρκη, όπου δεν είχα επαφή με πολύ κόσμο, μελετούσα κι έκανα ήρεμη ζωή. Τότε βγήκε η φήμη ότι είχα κλειστεί σε άσυλο ψυχοπαθών…

Είναι σήμερα οι συγγραφείς περιθωριακοί στην αμερικανική κουλτούρα;

Ποτέ δεν ανήκαν στο κυρίαρχο ρεύμα. Υπήρχε και υπάρχει κοινό που τους παρακολουθεί, αλλά είναι πολύ συγκεκριμένο. Κατ’ αρχάς είναι ζήτημα χρόνου. Με τα μπλάκμπερις, τα ράσμπερις και δεν ξέρω κι εγώ τι άλλο, οι άνθρωποι δεν έχουν χρόνο. Με τόσες οθόνες μπροστά τους, δεν προλαβαίνουν να διαβάσουν. Ποτέ δεν ήταν σημαντικοί οι συγγραφείς στην Αμερική. Και πολύ περισσότερο σήμερα.

Οταν ακούτε τη φράση «το βιβλίο για το οποίο μιλάει όλος ο κόσμος», όπως ο «Χάρι Πότερ» και ο «Κώδικας Ντα Βίντσι», μπαίνετε στον πειρασμό να το διαβάσετε;

Δεν έχω ανοίξει ποτέ τον «Χάρι Πότερ». Δεν διαβάζω παιδικά βιβλία.

Τι διαβάζετε αυτή την εποχή;

Διαβάζω πάλι τους κλασικούς. Τους είχα διαβάσει όταν ήμουν πολύς νέος και πολλά απ’ αυτά τα έχω ξεχάσει. Επιπλέον, είναι διαφορετική η εμπειρία τού να διαβάζεις κάτι νέος και να το ξαναδιαβάζεις ωριμότερος. Διάβασα Τολστόι, Καμί και το καλοκαίρι Κόνραντ και Τουργκένιεφ. Είμαι σε καλό δρόμο. Θα ήθελα να προλάβω να τους διαβάσω όλους πριν πάρω την άδειά μου…

Στα βιβλία σας έχετε γράψει για την ιδέα του θανάτου και πως οι άνθρωποι δεν συμφιλιώνονται. Εσείς, δηλαδή, έχετε συμφιλιωθεί;

Οταν πλησιάζεις σε μια ηλικία που οι άνθρωποι γύρω σου αρχίζουν και πεθαίνουν ή αρρωσταίνουν βαριά, συνειδητοποιείς ότι έρχεται η ώρα σου. Οταν είσαι νέος εξοργίζεσαι με την ιδέα. Οσο μεγαλώνεις τόσο συμφιλιώνεσαι με την ιδέα ότι θα έρθει η ώρα που θα πάρεις την άδειά σου από τη ζωή… Δεν έχουμε επιλογή. Ολοι θα πεθάνουμε. Αυτός είναι ο λόγος που κάποια από τα τελευταία βιβλία μου είχαν τόσο πολύ θάνατο και αρρώστια.

Πώς θα θέλατε να σας θυμούνται;

Είμαι απλώς ένας κανονικός άνθρωπος που ζει ασυνήθιστες ζωές μέσα από τα βιβλία του. Δεν είμαι τίποτα σπουδαίο. Ολα τα ασυνήθιστα και οι ανωμαλίες ανήκουν στους χαρακτήρες μου και όχι σε μένα. Μέσα απ’ αυτούς ζω πολλές ζωές…