Τον Οκτώβριο του 1984, ένας νεαρός καθηγητής κολεγίου, ο Σέλντον Σόλομον, ταξίδεψε στη Γιούτα για να παρουσιάσει μια άποψη που θα εξελισσόταν σε σημαντική θεωρία της κοινωνικής ψυχολογίας. Η θεωρία του εξηγούσε ότι οι άνθρωποι υιοθετούν κοσμοθεωρίες και παλεύουν να αποκτήσουν αυτοεκτίμηση κυρίως για να αντιμετωπίσουν τον φόβο του θανάτου. Η υποδοχή της θεωρίας του από τους ειδικούς που παρευρίσκονταν στη διάσκεψη της Πειραματικής Κοινωνικής Ψυχολογίας ήταν παγερή και άρχισαν να δείχνουν τη δυσφορία τους καθώς εκείνος αναφερόταν στους διανοητές που τον επηρέασαν, όπως ο Μαρξ, ο Κίρκεγκααρντ και ο Φρόιντ.

Οι απόψεις του Σόλομον αποτελούν τη βάση της θεωρίας διαχείρισης τρόμου, όπως ονομάστηκε. Μια θεωρία που πρότεινε ένα νέο πλαίσιο για τα ανθρώπινα κίνητρα που εξηγούσαν φαινόμενα όπως η αυτοεκτίμηση, η υπακοή και οι προκαταλήψεις. Βασιζόταν σε ιδέες από την ψυχανάλυση και τον υπαρξισμό, τις οποίες πολλοί ψυχολόγοι στη δεκαετία του ’80 θεωρούσαν ως αντι-επιστημονικές. Σήμερα, τρεις δεκαετίες αργότερα, ο Σόλομον μαζί με δύο συνεργάτες του συνεχίζουν να μελετούν πώς ο φόβος του θανάτου διαμορφώνει τις δραστηριότητές μας. Και έχοντας στη διάθεσή του περισσότερες από 500 έρευνες σε 25 χώρες έχουν καταλήξει σε κάποια βασικά συμπεράσματα. Πρώτον, ότι η επίγνωση του θανάτου δημιουργεί τεράστιο δυναμικό για φόβο ή ακόμα και τρόμο. Δεύτερον, ότι μαθαίνουμε να διαχειριζόμαστε αυτόν τον τρόμο συνδεόμενοι με κοσμοθεωρίες που εμποτίζουν την πραγματικότητα με τάξη, νόημα και σταθερότητα. Τρίτον, ότι κερδίζουμε και διατηρούμε ψυχολογική ασφάλεια διατηρώντας πίστη σε αυτή την κοσμοθεωρία και ακολουθώντας τις αξίες της.

Σε ένα νέο βιβλίο τους με τίτλο «Το σκουλήκι στον πυρήνα: Ο ρόλος του θανάτου στη ζωή», εκδόσεις Random House, ο Σόλομον μαζί με τους Γκρίνμπεργκ και Πουζίνσκι υποστηρίζουν ότι ο φόβος του θανάτου οδηγεί τις πράξεις μας σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό απ’ ό,τι νομίζουμε. «Ο τρόμος του θανάτου έχει οδηγήσει την ανάπτυξη της τέχνης, της θρησκείας, της γλώσσας, της οικονομίας και της επιστήμης» γράφουν. «Υψωσε τις πυραμίδες στην Αίγυπτο και κατέστρεψε τους Δίδυμους Πύργους στο Μανχάταν. Συμβάλλει στις συγκρούσεις σε όλο τον πλανήτη. Σε πιο προσωπικό επίπεδο, η αναγνώριση της θνητότητας μας οδηγεί να αγαπήσουμε εντυπωσιακά αυτοκίνητα, να μαυρίζουμε με κάθε τρόπο, να ξετινάξουμε τις πιστωτικές μας κάρτες, να οδηγούμε σαν τρελοί, να ψαχνόμαστε για καβγά με έναν φανταστικό εχθρό και να διψάμε για φήμη, όσο φευγαλέα κι αν είναι, ακόμα κι αν πρέπει να ξεφτιλιστούμε σ’ ένα ριάλιτι για να την αποκτήσουμε».

Αρκεί αυτή η θεωρία για να εξηγήσει όλες τις τρέλες του ανθρώπου; Ο ανθρωπολόγος Ερνεστ Μπέκερ θεωρεί ότι ο φόβος του θανάτου μάς ωθεί να προσπαθήσουμε να αισθανθούμε ότι είμαστε σημαντικά όντα σε έναν κόσμο με νόημα. Είμαστε;

Τελευταία Νέα