Project Syndicate

Τα Οσκαρ μίλησαν. Ούτε ο «Λεβιάθαν», η ρωσική ταινία που ήταν υποψήφια για το βραβείο καλύτερης ξενόγλωσσης, ούτε ο «Ελεύθερος σκοπευτής» που ήταν υποψήφια για καλύτερη ταινία, βραβεύτηκαν. Κι όμως, κατά κάποιον τρόπο, πρόκειται για τα πιο αντιπροσωπευτικά φιλμ της χρονιάς, καθώς και τα δύο συλλαμβάνουν την ουσία τού γιατί η Ρωσία και οι ΗΠΑ είναι καταδικασμένες να εμπλακούν σε έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο.

Η ταινία «Λεβιάθαν» σκιαγραφεί ένα ζοφερό πορτρέτο της σύγχρονης ρωσικής καθημερινότητας και επιβεβαιώνει πολλούς από τους λόγους για τους οποίους οι Αμερικανοί αμφισβητούν την ικανότητα της Ρωσίας για μεταρρυθμίσεις μετά την κατάρρευση του κομμουνισμού. Αυτή η αμφιβολία καταγράφεται στη λαϊκή κουλτούρα. Από το 1991, το Χόλιγουντ έχει καταγράψει την αμερικανική δυσπιστία απέναντι στη μετα-σοβιετική Ρωσία με μία σειρά ταινιών –π.χ., «Ο Αγιος», «Airforce One», «Salt» και «Ο άνθρωπος του Νοεμβρίου». Η επιθετική εξωτερική πολιτική του Βλαντίμιρ Πούτιν έχει δικαιώσει όσους φοβούνται το Κρεμλίνο και έτσι η υποψηφιότητα του «Λεβιάθαν», που αποτελεί μια βιοψία του καθεστώτος Πούτιν, φαίνεται δικαιολογημένη. Πρόκειται για μια ταινία με ένα στυλ που κάποιος μπορεί να χαρακτηρίσει «ρεαλισμό της απελπισίας».

Η ταινία που διαδραματίζεται σε μια μικρή πόλη στη Θάλασσα του Μπάρεντς, δείχνει ότι δεν υπάρχει διαφυγή ούτε καν στην Αρκτική από τον κεντρικό έλεγχο και τον υποκριτή σύμμαχό του, την Εκκλησία. Ο τεράστιος σκελετός μιας φάλαινας ξεβράζεται στην ακτή μαζί με τα απομεινάρια από παλιές βάρκες, κάτω από έναν βαρύ ουρανό και μέσα σε ένα ανθρώπινο τοπίο κατάχρησης εξουσίας, μοιχείας, ανομίας και κυνισμού των πανίσχυρων παπάδων. Ο πρωταγωνιστής Νικολάι προσπαθεί να σώσει την παράκτια περιουσία του από τις αρπακτικές διαθέσεις του δημάρχου. Στο τέλος της σύγκρουσης, η ζωή του καταστρέφεται. Η σύζυγός του πεθαίνει και αυτός κατηγορείται επειδή εκείνη είχε παλαιότερα σχέση με φίλο του. Τελικά μαθαίνουμε ότι ο Νικολάι διώκεται επειδή οι ιερείς της περιοχής θέλουν να χτίσουν στο κτήμα του έναν ναό. Η ρωσική διαφθορά σε κοινή θέα.

Η ταινία του Κλιντ Ιστγουντ «Ελεύθερος σκοπευτής» αντικατοπτρίζει τα αμερικανικά ήθη όσο και ο «Λεβιάθαν» τη σημερινή κατάσταση στη Ρωσία. Ομως ενώ ο «Λεβιάθαν» εξετάζει τη Ρωσία του Πούτιν με το σταθερό μάτι ενός χειρουργού, ο «Ελεύθερος σκοπευτής» απλώς χαιρετίζει υποτιθέμενες εθνικές αξίες χωρίς να λαμβάνει υπόψη την εφαρμογή τους στον υπόλοιπο κόσμο. Πρόκειται για μια νεοκαουμπόικη ταινία φτιαγμένη από κάποιον που έγινε σταρ μέσα από τα καουμπόικα έργα. Οπως η ρωσική ταινία δείχνει μια χώρα εγκλωβισμένη σε έναν πολιτικό εφιάλτη, έτσι και η αμερικανική δείχνει μια χώρα παγιδευμένη από την ηρωική μυθολογία της –όπως ορίζεται από αναρίθμητες ταινίες για την Αγρια Δύση. Μια μυθολογία άγριου ατομικισμού στην πατρίδα και υπεράσπισης της ελευθερίας και της τάξης στο εξωτερικό.

Ο κόσμος όμως έχει αλλάξει και πολλοί δεν θεωρούν πλέον τον διεθνή ρόλο της Αμερικής ως έκφραση της μοναδικής αθωότητας και καλοσύνης της. Με δεδομένα όσα έχουμε μάθει για τον πόλεμο στο Ιράκ –τα διάφορα ψέματα που διατυπώθηκαν –η ταινία του Ιστγουντ δείχνει ως αποτέλεσμα μάρκετινγκ και όχι στοχασμού και μελέτης.

Με λίγα λόγια, ο «Ελεύθερος σκοπευτής» αποτυγχάνει εκεί όπου πέτυχε ο «Λεβιάθαν». Ο Τζορτζ Οργουελ έχει εξηγήσει ήδη γιατί: «Κάθε προπαγάνδα είναι ψέμα, ακόμα κι όταν λέει την αλήθεια».

H Νίνα Χρουστσόβα, δισεγγονή του ηγέτη της ΕΣΣΔ Νικίτα Χρουστσόφ, είναι καθηγήτρια Διεθνών Σχέσεων σε Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης

Τελευταία Νέα