Γιώργος Προβόπουλος: Ο τραπεζίτης της κρίσης

Ο αριθμός που ανακαλεί πρώτο ο απερχόμενος διοικητής είναι το 15%. Τόσο ήταν το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών της ελληνικής οικονομίας τη χρονιά που ανέλαβε. Είχε τοποθετηθεί στην ΤτΕ επί υπουργίας Αλογοσκούφη, αλλά με το χρίσμα του παλαιού του φίλου Γιώργου Σουφλιά. Ο Σουφλιάς τον είχε στρατολογήσει στις αρχές της δεκαετίας του ’90, ορίζοντάς τον επικεφαλής του Συμβουλίου Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων όταν ο ίδιος ήταν υπουργός Εθνικής Οικονομίας στην κυβέρνηση Μητσοτάκη.

Η ΑΦΕΤΗΡΙΑ. Με τον Σουφλιά έμελλε ξανά να συνεργαστεί, καθώς ο Σαρακατσάνος, ως φαιά υψηλότης της καραμανλικής διακυβέρνησης, είχε μεθοδεύσει την εκπαραθύρωση Αλογοσκούφη και τη συγκρότηση διευθυντηρίου για την οικονομία –την περίφημη Διυπουργική Επιτροπή Οικονομικής Πολιτικής. Σε αυτήν την επιτροπή, που συνεδρίαζε υπό τον Καραμανλή –και στην οποία μετείχαν, εκτός από τον Σουφλιά, οι Παπαθανασίου και Χατζηδάκης -, ο Προβόπουλος παρουσίασε για πρώτη φορά τον φοβερό αριθμό 15%. Ο διοικητής της ΤτΕ πρότεινε τότε στην επιτροπή μέτρα, ξεκινώντας με συμβολικές περικοπές στις αμοιβές του πολιτικού προσωπικού και φτάνοντας ώς το πάγωμα σε μισθούς και συντάξεις. «Γιώργο, αυτά που λες πολιτικά δεν γίνονται» ήταν η απάντηση του Καραμανλή.

Μπορεί έξω από το Μαξίμου λίγοι να το είχαν τότε ψυχανεμιστεί, αλλά η ελληνική κρίση κάλπαζε ήδη υπογείως. Εκείνη η σύσκεψη ήταν και η πρώτη σκιά στις σχέσεις του κεντρικού τραπεζίτη με το καραμανλικό σύστημα. Η οριστική ρήξη ήρθε όταν ο Προβόπουλος, προεκλογικά στο παρασκήνιο και δημοσίως αμέσως μετά τις εκλογές της 5ης Οκτωβρίου, προέβλεπε ότι το έλλειμμα του 2009 θα ήταν διψήφιο. Στην αρχή αυτό φαινόταν να βολεύει την κυβέρνηση Παπανδρέου –στη λογική τού «παραλάβαμε χάος» –αν και το οικονομικό επιτελείο (Παπακωνσταντίνου και Σαχινίδης) είχε θορυβηθεί. Από τότε πάντως η φιλονικία για το τι είπε και τι δεν είπε, πότε και σε ποιον ο Προβόπουλος θα συνιστά κομβικό σημείο στην αφήγηση της πρώτης φάσης της ελληνικής κρίσης.

Οι προβλέψεις για το έλλειμμα του 2009 –ή μάλλον ο επικοινωνιακός χειρισμός τους –ήταν κατά κάποιον τρόπο μια αντιπαράθεση αρχετυπική για τις εντάσεις που επρόκειτο να εκδηλωθούν μεταξύ του Προβόπουλου και των πολιτικών στο καυτό τερέν της κλυδωνιζόμενης ελληνικής οικονομίας. Τις περισσότερες φορές αφανώς, ο διοικητής της ΤτΕ ήταν παρών σε όλα τα επεισόδια της περιπέτειας. Εκείνος τηλεφώνησε, την ημέρα που ο Παπανδρέου εξήγγειλε το δημοψήφισμα, στον Βαγγέλη Βενιζέλο από τη Φρανκφούρτη για να τον προϊδεάσει για το τι επρόκειτο να ακολουθήσει στις Κάννες λίγες ώρες αργότερα. Οι ιθύνοντες της νομισματικής ένωσης του είχαν διαμηνύσει ότι η ΕΚΤ δεν μπορεί να εξακολουθήσει να χρηματοδοτεί με τους κανόνες της ευρωζώνης μια χώρα που αναρωτιέται αν θέλει να παραμείνει στην ευρωζώνη.

Πάνω στο δικό του γραφείο βρισκόταν, επτά μήνες αργότερα, έτοιμη η απόφαση για να μην ανοίξουν οι τράπεζες τη Δευτέρα μετά τις εκλογές του Ιουνίου του 2012. Είχε προηγηθεί η φρενίτιδα απόσυρσης των καταθέσεων και οι χρηματαποστολές με C-130 από την Ευρώπη. Το σύστημα είχε ξεπεράσει τα όριά του –ή, σύμφωνα με μια πιο γλαφυρή διατύπωση, «ξύναμε τον πάτο του βαρελιού των τραπεζών και collateral (σ.σ.: εγγυήσεις για την παροχή ρευστότητας) δεν βρίσκαμε».

Ο Προβόπουλος δεν χρειάστηκε τελικά να υπογράψει την απόφαση –που σύμφωνα με μεταγενέστερη δήλωση του ίδιου «θα άνοιγε τις πύλες της κολάσεως». Εβαλε όμως την «υπογραφή» του στο πιο σύνθετο και πιο εύφλεκτο εγχείρημα της ανακεφαλαιοπήσης των ελληνικών τραπεζών. Εκεί κλήθηκε να ισορροπήσει στο τρίγωνο Μαξίμου – Φρανκφούρτη – τραπεζίτες. Η τελική πράξη αυτού του παζαριού –όπου ο Προβόπουλος έπεισε το ΔΝΤ ότι οι εναπομείνασες κεφαλαιακές ανάγκες ήταν 6,4 και όχι 20 δισ. ευρώ –παίχτηκε όταν είχαν ήδη διαρρεύσει οι πληροφορίες ότι η θητεία του δεν επρόκειτο να ανανεωθεί.

Η ΑΥΛΑΙΑ. Ο Προβόπουλος ήθελε να συνεχίσει για άλλα έξι χρόνια στο πόστο του. Το Μαξίμου πάλι δεν είχε εκδηλώσει μέχρι πολύ πρόσφατα τις προθέσεις του –ούτε καν προς τον ίδιο. Το τηλεφώνημα του Σαμαρά έγινε μόλις την προηγουμένη της συνεδρίασης του Γενικού Συμβουλίου της ΤτΕ. Δεν θα μπορούσε η Φρανκφούρτη, αν τον ήθελε, να τον είχε επιβάλει; Η ΕΚΤ έχει πια τη μερίδα του λέοντος στις αρμοδιότητες για την εποπτεία του τραπεζικού συστήματος. Ο κεντρικός τραπεζίτης στην Αθήνα είναι περισσότερο εκπρόσωπος της ΕΚΤ παρά εθνική Αρχή. Αυτονόητο είναι ότι η Φρανκφούρτη έχει λόγο –ιδίως έναντι ενός κράτους-μέλους οικονομικά εξαρτημένου –και για τα πρόσωπα. Σε μια περίοδο που η Ελλάδα προβληματίζει την Ευρώπη όχι τόσο για τα δημοσιονομικά αλλά εξαιτίας του κινδύνου της πολιτικής αστάθειας, ο Γιάννης Στουρνάρας προτιμήθηκε για τη διαδοχή στην ΤτΕ.

Ο Προβόπουλος δεν κρύβει ότι νιώθει αδικημένος από το πολιτικό σύστημα. Αλλά ταυτόχρονα δηλώνει δικαιωμένος από τους χειρισμούς και τις πρωτοβουλίες του «που βοήθησαν τη χώρα να σταθεί όρθια». Με την ίδια αποστασιοποιημένη ματιά απαντά στους συνομιλητές του και για τις όχι πάντα ανέφελες σχέσεις του με τους πολιτικούς. Η άποψή του είναι ότι δεν υπάρχει στην Ελλάδα ακόμη η πολιτική κουλτούρα που επιτρέπει στις ανεξάρτητες Αρχές να κάνουν τη δουλειά τους ως ανεξάρτητες. Βεβαίως, κάποιοι υπενθυμίζουν ότι και ο ίδιος βρέθηκε το 2008 στην ΤτΕ ως εκλεκτός του Καραμανλή και του Σουφλιά.

Μία ημέρα μετά την επίσημη ανακοίνωση ότι αποχωρεί θα μπορούσε κανείς να σημειολογήσει τη δική του πολιτική κουλτούρα από τις κορνίζες που βρίσκονταν σε πρώτη προβολή πίσω από το γραφείο του. Αριστερά φωτογραφία του με τον Κάρολο Παπούλια. Δίπλα μια χειραψία με τον Σαμαρά. Και παραδίπλα, στη μόνη «θερμή» εικόνα, ένας χαμογελαστός Προβόπουλος μαζί με τον Γιάννη Στουρνάρα.

Ισως να μην τον πειράζει, στη μία εβδομάδα που του απομένει στην ΤτΕ, να βλέπει φάτσα-κάρτα τον διάδοχό του. Ισως πάλι να μην είχε προλάβει ακόμη να πετάξει τις φωτογραφίες.