Αναζήτηση
Eξι φοιτητές με δεμένα τα μάτια και την πλάτη γυρισμένη στη θάλασσα στέκονταν κολλητά ο ένας δίπλα στον άλλον σε μια παραλία έξω από τη Λισαβόνα, μια κρύα νύχτα του περασμένου Δεκέμβρη. Απέναντί τους, ο αρχηγός τους – εκείνος έβλεπε – τους έδινε οδηγίες: με κάθε λάθος απάντηση σε ερώτησή του, ο «εξεταζόμενος» θα έκανε ένα βήμα πίσω. Το σενάριο αυτό δεν είναι παρά μια μόνο υπόθεση για το τι προηγήθηκε λίγο πριν τον πνιγμό έξι φοιτητών στις 15 Δεκεμβρίου στην παραλία Μέκο, καθώς ο μοναδικός επιζών, Ζοάο Γκουβέια, επιμένει στη σιωπή. Το μόνο που έχει δηλώσει ο 23χρονος αρχηγός της επιτροπής Οργάνωση Ακαδημαϊκών Καψωνιών (COPA) είναι ότι ένα γιγάντιο κύμα αιφνιδίασε την ομάδα, οι έξι χάθηκαν στην τρικυμία, ενώ ο ίδιος πρόλαβε να τηλεφωνήσει στην αστυνομία, η οποία τον βρήκε λίγο αργότερα να χαροπαλεύει στα κύματα.
Ωστόσο, δεν είναι τυχαίο ότι εκείνη τη νύχτα οι εφτά φοιτητές ήταν ντυμένοι με τη στολή του πανεπιστημίου τους, του Λουσόφονα. Ούτε ότι ένας από αυτούς, ο 24χρονος Πέντρο Νεγκράο, είχε ενημερώσει τους γονείς του ότι θα πήγαινε για ένα διήμερο στη θάλασσα για μια συγκέντρωση φοιτητών, όπου θα προετοίμαζαν τα, καθιερωμένα στα πορτογαλικά ιδιωτικά πανεπιστήμια, καψώνια. Τα καψώνια είναι οι «πράξεις» – όπως τις αποκαλούν – που οργανώνουν οι φοιτητές της Πορτογαλίας στο πλαίσιο μιας τελετουργικής μύησης των πρωτοετών. Πρόκειται για μια παλιά παράδοση της χώρας, η οποία καθιερώθηκε για πρώτη φορά στο Πανεπιστήμιο Κόιμπρα, τον 16ο αιώνα και αναβίωσε μαζί με την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων στη χώρα, τη δεκαετία του ‘80. Η συμμετοχή είναι εθελοντική, ωστόσο η αποχή από την ιεροτελεστία «σε καθιστά αμέσως απόκληρο της πανεπιστημιακής κοινότητας» όπως εξηγεί στους «Νιου Γιορκ Τάιμς» η 28χρονη Ντιάνα Αντούνες, ενθυμούμενη δική της εμπειρία. Ως πρωτοετής, είχε αρνηθεί να συμμετάσχει στην πρόκληση να αναπαραστήσει μια σεξουαλική πράξη αλλά και να γλείψει γιαούρτι από το πόδι ενός άνδρα. «Οι πνιγμοί στην παραλία έφεραν στην επιφάνεια το πραγματικό πρόβλημα: τα νεότερα πανεπιστήμια χρησιμοποιούν τα καψώνια για να δημιουργήσουν μια ταυτότητα, αντί να δώσουν έμφαση στην ποιοτική αναβάθμιση της εκπαίδευσης», δήλωσε η 28χρονη, η οποία σπουδάζει μουσική στη Λισαβόνα. «Δεν υπάρχει κανένα αποδεικτικό στοιχείο που να συνδέει την τραγωδία εκείνης της ημέρας με κάποια δραστηριότητα του πανεπιστημίου» απάντησε η εκπρόσωπος του Πανεπιστημίου Λουσόφονα στον δικηγόρο των οικογενειών των θυμάτων, οι οποίες αναζητούν νομικές ευθύνες για τον χαμό των παιδιών τους.
Το πραγματικό πρόβλημα
«Τα νεότερα πανεπιστήμια χρησιμοποιούν τα καψώνια για
να δημιουργήσουν μια ταυτότητα,
αντί να δώσουν έμφαση στην ποιοτική αναβάθμιση της εκπαίδευσης»
Λέει η 28χρονη Ντιάνα Αντούνες,
η οποία σπουδάζει Μουσική στη Λισαβόνα
«Εμπνέουν αλληλεγγύη»
Διχασμένη η πορτογαλική κοινωνία για τις τελετές μύησης στα ιδιωτικά πανεπιστήμια.
Πριν φτάσει το θέμα στο δικαστήριο, το ζήτημα των «πράξεων» έχει ήδη διχάσει τον φοιτητικό κόσμο, αλλά και ολόκληρη την πορτογαλική κοινωνία. Ενα μέρος της καταδικάζει μια παράδοση η οποία έχει γίνει τρομερά επικίνδυνη. Οι υπόλοιποι αγωνίζονται για τη διατήρηση των «πράξεων» που υποτίθεται ότι εμπνέουν ένα αίσθημα συναδελφικότητας και αλληλεγγύης στη φοιτητική ζωή των νέων.
«Πολλά από τα πανεπιστήμιά μας, και κυρίως τα ιδιωτικά, είναι ποιοτικά υποβαθμισμένα. Γι’ αυτό και οι φοιτητές προσπαθούν απεγνωσμένα να ξαναδημιουργήσουν το αίσθημα ότι οι σπουδές έχουν κάτι το ξεχωριστό» δηλώνει ο Χοσέ Μιγκέλ Καλντάς ντε Αλμέιντα, πρώην διευθυντής του ιατρικού τμήματος του δημοσίου Νέου Πανεπιστημίου. Ο ίδιος τόνισε ότι οι «πράξεις» που αντίκρισε ως διευθυντής «ξεπερνούσαν σε βιαιότητα τα καψώνια που έβλεπε στον στρατό στην Αφρική» όπου είχε υπηρετήσει ως στρατιωτικός γιατρός. Πρόσφατα, φοιτητές είχαν διαδηλώσει έξω από την πανεπιστημιούπολη του Λουσόφονα ζητώντας από την κυβέρνηση να απαγορεύσει τις «πράξεις». Η απάντηση όμως από την κυβέρνηση, διά στόματος της υπουργού Παιδείας, Πάουλα Τεϊσέιρα ντα Κρουζ, ήταν ότι «η απαγόρευση δεν είναι η λύση». Αλλωστε, ακόμα και η Φάτιμα Νεγκράο η οποία έχασε τον γιο της, Πέδρο, πιθανότατα κατά τη διάρκεια μιας «πράξης», το μόνο που ζητά είναι η αλήθεια, και, όπως δήλωσε, «όχι η εξάλειψη των πράξεων, οι οποίες έχουν κάνει ευτυχισμένους τόσους φοιτητές, μαζί και τον γιο μου».
