Τους τελευταίους μήνες συζητιέται έντονα η κατάργηση του νόμου ενιαίας τιμής του βιβλίου. Αφετηρία για όλο αυτό μια… μεγαλοφυής έκθεση του ΟΟΣΑ. Η οποία λίγο-πολύ συγκρίνει το βιβλίο με τα καύσιμα.

Λοιπόν. Επειδή στην Ελλάδα όλοι είναι ξερόλες αλλά ελάχιστοι είναι γνώστες, ας πούμε πέντε πραγματάκια, μπας και συνεννοηθούμε. Σύμφωνα με τον νόμο ενιαίας τιμής του βιβλίου, ο εκδότης καθορίζει τη λιανική τιμή πώλησής του. Και όλα τα βιβλιοπωλεία το διαθέτουν σε αυτή την τιμή. Ολα;

Ολα.Από μια τεράστια αλυσίδα μέχρι το χαρτοπωλείο στην Κόνιτσα, όλοι πουλάνε στην τιμή που καθόρισε ο εκδότης (προβλέπεται, δε, και μια έκπτωση της τάξης του 10%).Αρα τα βιβλιοπωλεία δεν ανταγωνίζονται σκληρά για τις τιμές, αλλά προσελκύουν πελάτες μέσω των υπηρεσιών που προσφέρουν και μέσω καινοτομιών που εισάγουν στην επιχείρησή τους. Ποικιλία στους τίτλους, πρόσληψη ενημερωμένων υπαλλήλων, προσωπικές προτάσεις στους αναγνώστες, δράσεις για το παιδικό βιβλίο, συγκρότηση λεσχών ανάγνωσης κ.λπ.

Εύλογα θα αναρωτηθείτε: Γιατί υπάρχει αυτός ο νόμος αποκλειστικά για ένα προϊόν; Μήπως θέλουν να μας κάνουν Σοβιετία; Λοιπόν, όσο κι αν φαίνεται παράξενο, όχι. Ο νόμος υπάρχει επειδή το βιβλίο θεωρείται ξεχωριστό πολιτιστικό αγαθό! Και η πολιτεία οφείλει –έτσι για ποικιλία, βρε αδελφέ –να προστατέψει κάτι τόσο θεμελιώδες για τη διαμόρφωση της ζωής μας.

Ξέρω. Ορισμένοι, τώρα που με διαβάζουν, σηκώνουν το φρύδι τους και λένε αγανακτισμένοι: «Βιβλία; Αν είναι δυνατόν. Εδώ δεν έχουμε να φάμε, τα βιβλία μας μαράνανε! Στην πυρά! Στον λάκκο των λεόντων!». Αυτοί προτείνω να σταματήσουν να διαβάζουν αυτό το κείμενο εδώ και τώρα… Οι υπόλοιποι, οι πιο ψύχραιμοι, ας το συνεχίσουν.

Ερευνες και μελέτες δείχνουν ότι ένας νόμος προστασίας του βιβλίου βοηθάει στην επιβίωση μικρών ανεξάρτητων βιβλιοπωλείων και μικρών ανεξάρτητων εκδοτών. Αν καταργηθεί η ενιαία τιμή η αγορά του βιβλίου θα γίνει συγκεντρωτική και τα βιβλιοπωλεία θα στοιβάζουν αποκλειστικά μπεστ σέλερ, από τα οποία προσδοκούν κέρδος.

Επί προσωπικού, επιτρέψτε μου μία μόνο φράση: Το τελευταίο μου βιβλίο «Το Μήλο βγήκε απ’ τον Παράδεισο» ήταν ανάμεσα στα πέντε μπεστ σέλερ του καλοκαιριού. Κανονικά, λοιπόν, θα έπρεπε να υποστηρίζω τα μπεστ σέλερ, να φοράω μπλουζάκι «ζήτω τα μπεστ σέλερ».

Εδώ όμως είναι η παγίδα. Κατ’ αρχάς, ένα ευπώλητο βιβλίο δεν είναι εξ ορισμού κακό. Μου αρέσει ο κόσμος να διαβάζει μπεστ σέλερ. Αλλά… Ενα μεγάλο αλλά. Πρέπει οι αναγνώστες να διαβάζουν και διαφορετικά πράγματα. Και για να τα διαβάζουν πρέπει να τα βρίσκουν. Και για να τα βρίσκουν κάποιος πρέπει να πιστεύει σε νέους συγγραφείς, ακόμη και αν δεν προσδοκά κέρδος από αυτούς.

Αυτή τη στιγμή δεν είναι καθόλου εύκολο για έναν νέο συγγραφέα να βρει εκδοτική στέγη. Αν καταργηθεί η ενιαία τιμή τότε οι μεγάλες αλυσίδες και τα σουπερμάρκετ (που δεν θα έχουν τον χώρο ενός βιβλιοπωλείου ούτε το εκπαιδευμένο προσωπικό) θα ζητούν ΜΟΝΟ ευπώλητα βιβλία. Και τι θα γίνει με τα πρωτοεμφανιζόμενα ταλέντα; Απλώς ο εκδότης δεν θα παίρνει το ρίσκο γιατί δεν θα έχει πού να το διαθέσει. Κι αυτό γιατί όλοι θα τον πιέζουν για μεγαλύτερες εκπτώσεις. Για να μπορούν να πωλούν όσο το δυνατόν φτηνότερα τα 30-40 μπεστ σέλερ που κυκλοφορούν ετησίως. Τα «υπόλοιπα» βιβλία θα πωλούνται ακριβότερα, αφού δεν θα ενδιαφέρουν τις αλυσίδες.

Ναι, προφανώς ζούμε σε μια άγρια εποχή. Παρ’ όλα αυτά, ανήκω σε εκείνους τους ρομαντικούς που θεωρούν ότι είναι μεγάλης σημασίας να φτάνουν στα χέρια μας βιβλία που πρεσβεύουν ένα μεγάλο εύρος ειδών, ιδεών και ιδεολογιών.

Θα κλείσω με ένα κομβικό γεγονός. Υπάρχουν χώρες στον κόσμο με νόμους ενιαίας τιμής. Και υπάρχουν πολλές χώρες που δεν έχουν. Οι πολιτισμικά εγγύτερες σε εμάς (που είναι και οικονομικοί σύμμαχοί μας στην ευρωζώνη) έχουν νομοθεσία που προστατεύει το βιβλίο: Ιταλία, Γαλλία, Ισπανία, Γερμανία.

Πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα η Γαλλία. Στις 8 Ιανουαρίου η γαλλική Γερουσία αποφάσισε να ενισχύσει τον ήδη υπάρχοντα νόμο προστασίας των βιβλίων (τον περίφημο «νόμο Λανγκ»), έχοντας στο μυαλό τη μονοπωλιακή γιγάντωση του Amazon –το Amazon έχει ευρωπαϊκή έδρα στο Λουξεμβούργο για να αποφεύγει φόρους. Το ασυνήθιστο είναι ότι ο νέος νόμος προτάθηκε από την αξιωματική αντιπολίτευση και ψηφίστηκε ομόφωνα τόσο από τη Δεξιά όσο και από την κυβέρνηση των Σοσιαλιστών.

Το δίλημμα είναι σαφές: θέλουμε να προστατεύσουμε το βιβλίο ή όχι;