Αναζήτηση
Μπορεί αρκετοί να θεωρούν ότι ο ύπνος είναι χάσιμο χρόνου. Εχουν όμως διερωτηθεί ποτέ για ποιον λόγο το σώμα μας έχει απόλυτη ανάγκη να βρίσκεται στο κρεβάτι κατά το ένα τρίτο της ημέρας; Αλλωστε εκτός από το σώμα, του οποίου η ανάγκη για ύπνο γίνεται αισθητή, η διαδικασία της ανάπαυσης είναι εξαιρετικά ευεργετική για τον εγκέφαλο και τις λειτουργίες του. Κι αυτό διότι διαδραματίζει απαραίτητο ρόλο κατά τη δημιουργία και εγκατάσταση των αναμνήσεων, ενώ βοηθάει στη δημιουργία νέων νευρικών συνάψεων και στην εκκαθάριση των παλαιών. Ωστόσο η σημαντικότερη λειτουργία του εγκεφάλου κατά τη διάρκεια του ύπνου είναι η εγκεφαλική αποτοξίνωση.
«Αν είναι να κοιμόμαστε μόνο και μόνο για να καταφέρουμε να κρατήσουμε στη μνήμη μας ό,τι συνέβη κατά τη διάρκεια της ημέρας, τότε δεν νομίζω ότι αξίζει να δαπανούμε τόσο πολύ χρόνο στον ύπνο. Ο ύπνος είναι πολλά περισσότερα από τη σωστή λειτουργία της μνήμης» λέει η Μάικεν Νεντεργκάρντ, δανή βιολόγος, υπεύθυνη του Τμήματος Μελέτης Υπνου στην Ιατρική Σχολή του Ρότσεστερ. «Ο ύπνος εξυπηρετεί βασικές εξελικτικές λειτουργίες» εξηγεί.
Οπως έχει φανεί στις περισσότερες επιστημονικές μελέτες τα τελευταία χρόνια και σε αυτές που δημοσιεύτηκαν τον Σεπτέμβριο στην επιστημονική επιθεώρηση «Science», ο ύπνος διαδραματίζει καίριο ρόλο στη διατήρηση της φυσιολογίας του εγκεφάλου. Οταν το σώμα κοιμάται ο εγκέφαλος παραμένει εν μέρει ενεργός διότι έχει να διαχειριστεί σκέψεις και συναισθήματα της ημέρας που πέρασε, να κρατήσει τα χρήσιμα και να πετάξει τα σκουπίδια που δεν χρειάζεται.
Σκεφτείτε, για παράδειγμα, τι συμβαίνει στο σώμα όταν κάνουμε γυμναστική. Σχεδόν πάντα αρχίζουμε γεμάτοι ενέργεια, γρήγορα όμως η αναπνοή γίνεται ακανόνιστη και κοφτή, οι μύες πονούν και οι αντοχές τελειώνουν. Αυτό που συμβαίνει είναι ότι το σώμα δεν μπορεί να αποδώσει το οξυγόνο που χρειάζεται για τους μυς και έτσι αναζητά ενέργεια με αναερόβιους τρόπους.
Οσο διαρκεί αυτή η διαδικασία το σώμα επιβαρύνεται, καθώς συσσωρεύονται τοξικά υποπροϊόνται στα μυϊκά κύτταρα. Αυτά τα τοξικά υποπροϊόντα καθαρίζονται από το ανθρώπινο λεμφικό σύστημα και επιτρέπεται, έτσι, η αποκατάσταση των λειτουργιών του σώματος χωρίς μόνιμες βλάβες. Πώς καθαρίζονται; Μέσω του λεμφικού συστήματος, το οποίο λειτουργεί ως κηδεμόνας του σώματος. Ο,τι περιττό δημιουργείται, το καθαρίζει.
Ο εγκέφαλος δεν επηρεάζεται από τη λειτουργία του λεμφικού συστήματος, παρότι αυτός χρησιμοποιεί μόνο το 20% της συνολικής σωματικής ενέργειας. Με ποιον τρόπο, λοιπόν, απορρίμματα όπως είναι η πρωτεΐνη της νόσου Αλτσχάιμερ (β-αμυλοειδής) καθαρίζονται από τον εγκέφαλο; Πού πηγαίνουν οι τοξίνες που παράγονται έπειτα από κάθε εγκεφαλική λειτουργία;
Οι ειδικοί εξηγούν πως ο εγκέφαλος είναι σαν ενυδρείο με ψάρια. Αν το νερό δεν καθαριστεί τα ψάρια θα ψοφήσουν. Πώς λοιπόν καθαρίζεται ο εγκέφαλος;
Μέχρι πριν από μερικά χρόνια η εντύπωση που είχαν οι ειδικοί ήταν ότι γίνεται ανακύκλωση. Ο εγκέφαλος όντως πετάει τα σκουπίδια του, μεταβολίτες τα λένε οι επιστήμονες. Τους διασπά και τους ανακυκλώνει σε ατομικό – κυτταρικό επίπεδο. Σε περίπτωση που αυτή η διαδικασία μπλοκάρεται, τότε παρατηρείται συσσώρευση μεταβολιτών και εκδηλώνονται ασθένειες όπως είναι η νόσος Αλτσχάιμερ.
Η δρ Νεντεργκάρντ πίστευε ότι αυτή η άποψη δεν μπορεί να αποδειχθεί και εκτιμούσε ότι ο εγκέφαλος έχει το δικό του λεμφικό σύστημα. «Ενα σύνδεσμο αγωγών οι οποίοι καθαρίζουν τις τοξίνες με εγκεφαλονωτιαίο υγρό» λέει. Αυτό το ονόμασε γλυμφατικό σύστημα και απέδωσε στους αγωγούς «συγγένεια» με τα γάγγλια, που είναι υποστηρικτικά κύτταρα του εγκεφάλου με βασική λειτουργία τη διατήρηση της ομοιόστασης και την προστασία των νευρώνων.
Η θεωρία αυτή είχε διατυπωθεί πριν από 100 χρόνια, αλλά δεν υπήρχαν τα μέσα για να αποδειχθεί. Τώρα όμως με τα υπερσύγχρονα μικροσκόπια και τις τεχνικές χρώσεων, η ομάδα των ειδικών από την Ιατρική Σχολή του Ρότσεστερ ανακάλυψε το διάμεσο κενό του εγκεφάλου το οποίο είναι γεμάτο με κυτταρικό υγρό, η κύρια δουλειά του οποίου είναι να απομακρύνει τα τοξικά υποπροϊόντα και τις τοξίνες.
Οταν μέλη της επιστημονικής ομάδας έκαναν ενέσεις με φωσφορίζουσα μπογιά στο εγκεφαλικό διάμεσο ποντικών ανακάλυψαν ότι η μπογιά περνούσε γρήγορα μέσα στον εγκέφαλο και μετά απομακρυνόταν ακολουθώντας συγκεκριμένες διαδρομές.
Ανακάλυψαν επίσης ότι η διαδικασία αποβολής των τοξινών γίνεται πιο γρήγορα κατά τη διάρκεια της αναισθησίας. Οταν τα ποντίκια κοιμόνταν ή ήταν υπό νάρκωση το εγκεφαλικό κενό αυξανόταν 20%, με αποτέλεσμα περισσότερο εγκεφαλονωτιαίο υγρό να ρέει και ο εγκέφαλος να καθαρίζεται πιο γρήγορα από τις τοξίνες του.
Παρόμοιες έρευνες σε ανθρώπους δεν έχουν γίνει ακόμη, αλλά σύντομα η δρ Νεντεργκάρντ θα πάρει από τις αρμόδιες Αρχές το πράσινο φως για να αρχίσει τις μελέτες σε εγκεφάλους ενηλίκων.
