Ο Γιάννης Σμαραγδής (Γ.Σ.) έγινε κυρίως γνωστός από την ταινία του «Ελ Γκρέκο» –μεγάλη εισπρακτική επιτυχία. Βέβαια, ο Γκρέκο του Γ.Σ. δεν είχε καμιά απολύτως σχέση με τον πραγματικό Δομήνικο Θεοτοκόπουλο, τον Ελ Γκρέκο. Ηταν μια πανάκριβη υπερπαραγωγή, στην οποία συνυπήρχαν σε βαθμό καρικατούρας το κρητικό ντεληκανιλίκι με τον πιο πρωτόγονο και φτηνό αντιδυτικισμό. Κατά τον καθηγητή Νίκο Χατζηνικολάου, ειδικόν στον Γκρέκο, ο Γ.Σ. μετέτρεψε τον κρητικό ζωγράφο «σε ένα είδος Ζορό».

Πριν από τον Γκρέκο, στα χέρια του Γ.Σ. είχε πέσει ο Καβάφης. Ακολούθησε η ταινία για τον Βαρβάκη, με τίτλο «Ο Θεός αγαπάει το χαβιάρι» (!) και σειρά έχει πάρει, απ’ ό,τι διαβάζω, ο Καζαντζάκης. Ποιος θα ‘ναι, άραγε, το επόμενο θύμα;

Ο Γ.Σ., λοιπόν, έδωσε συνέντευξη στην «Καθημερινή» της Κυριακής (1.9.2013). Εκεί, αφού είχε προηγηθεί το απαραίτητο εγκώμιο στον Αντώνη Σαμαρά αλλά και στον Πάνο Παναγιωτόπουλο, υπουργό Πολιτισμού βεβαίως βεβαίως («τον εκτιμώ για την ευρυμάθειά του και την αγάπη του για τις τέχνες»), ο Γ.Σ. αφηγήθηκε ένα περιστατικό από την περίοδο όπου ήταν φοιτητής στο Παρίσι:

Μια βροχερή μέρα […] πήγα στο Λούβρο, να δω τα ελληνικά αγάλματα, μήπως και πάρω δύναμη από την ομορφιά τους. Στάθηκα μπροστά στην Αφροδίτη της Μήλου και ασυναίσθητα ακούμπησα τα δάχτυλά μου στο κάτω μέρος του αγάλματος. Ο γάλλος φύλακας με πλησίασε, και άγρια μου είπε: «Μην το αγγίζετε… Απαγορεύεται!». Ηταν σαν να με μαστίγωσαν. Του είπα: «Δεν μπορείς να μου απαγορεύσεις να αγγίζω κάτι που είναι δικό μας, ελληνικό». […] Πήγα στη διπλανή αίθουσα και ξέσπασα σε λυγμούς. Ετσι, σιγά σιγά επέστρεψα […] στην ελληνική ιδεολογία του μέτρου και της ομορφιάς […] της κατανόησης του δυνατού στον αδύναμο ή στον ηττημένο, αξίες που εμείς οι Ελληνες έχουμε στο κύτταρό μας.

Αίσχος! Ακούς ο αχρείος φύλακας του Λούβρου (Δυτικός παιδί μου! Τι περιμένεις;) να μην αφήνει τον Γ.Σ. να ακουμπάει την Αφροδίτη της Μήλου; Τι θράσος! Ακούς να μην αναγνωρίσει στο πρόσωπό του (μιας και τα κύτταρά του δεν μπορούσε, βέβαια, να τα δει) τον απόγονο των Ελλήνων «του μέτρου και της ομορφιάς»; Υποψιάζομαι, μάλιστα, ότι συνάδελφοι του φύλακα θα εμπόδισαν, με τον ίδιο σκαιό και απαράδεκτο τρόπο, κάποιους Ιρακινούς να αγγίξουν τα εκθέματα στην πτέρυγα με τα ευρήματα από τη Βαβυλώνα. Ασε που θα απαγόρευσαν και σε κάποιους συμπαθέστατους –ίσως λίγο υπερεκδηλωτικούς –Ιταλούς να χαϊδέψουν ή και να φιλήσουν τη συμπατριώτισσά τους Μόνα Λίζα, γνωστή και ως Λα Τζοκόντα! Ολοι αυτοί οι επισκέπτες του Λούβρου μπορεί να ήθελαν απλώς να… ξεπεράσουν τη μελαγχολία τους ή τη νοσταλγία τους για την πατρίδα, οι άνθρωποι. Αλλά είπαμε: από Δυτικούς, που «έτρωγαν βελανίδια όταν εμείς…», τι να περιμένεις;

Οσο για την «κατανόηση του δυνατού στον αδύναμο ή τον ηττημένο, αξίες που εμείς οι Ελληνες έχουμε στο κύτταρό μας», καλό θα ήταν ο Γ.Σ. να ρίξει μια ματιά στην Ιστορία, την οποία τόσο (λέμε, τώρα…) αγαπάει. Θα μπορούσε, έτσι, να πληροφορηθεί ή έστω να θυμηθεί, μεταξύ άλλων, ότι:

– Το 416/15 π.Χ., όταν οι πανίσχυροι Αθηναίοι θύμωσαν επειδή η αδύναμη Μήλος δεν δέχτηκε να γίνει σύμμαχός τους, κυριολεκτικά αφάνισαν το νησί και τους κατοίκους του.

– Το 335 π.Χ. ο Μέγας Αλέξανδρος, έξαλλος με τους Θηβαίους που εξεγέρθηκαν κατά των μακεδόνων κατακτητών τους, ισοπέδωσε την πόλη και πούλησε για σκλάβους τους κατοίκους της.

– Το 1014 ο Βασίλειος ο Βουλγαροκτόνος, μετά τη Μάχη στο Κλειδί, διέταξε να τυφλώσουν και τους 14.000 (!) αιχμάλωτους Βούλγαρους.

– Τον Σεπτέμβριο του 1821, την Αλωση της Τριπολιτσάς ακολούθησε πολυήμερο όργιο σφαγών, βιασμών και πλιατσικολογήματος εκ μέρους των νικητών.

Τέτοια διαχρονική («κυτταρική») κατανόηση για τον αδύναμο και τον ηττημένο!

Ο Ανδρέας Παππάς είναι επιμελητής εκδόσεων και μεταφραστής

Τελευταία Νέα