ΤΑ ΝΕΑ / The NEW YORK TIMES

Ο Καρλ Μαρξ έγραψε ότι η Ιστορία επαναλαμβάνεται, πρώτα ως τραγωδία και κατόπιν ως φάρσα. Είχε στο μυαλό του την Επανάσταση του 1848, όταν μια δημοκρατική εξέγερση εναντίον της γαλλικής μοναρχίας μετατράπηκε σε βοναπαρτική δικτατορία, ακριβώς όπως είχε συμβεί και με τη Γαλλική Επανάσταση έξι δεκαετίες νωρίτερα.

Το ίδιο μοτίβο επαναλαμβάνεται σήμερα στην Αίγυπτο. Αλλη μια φορά, ένα άπειρο και ανυπόμονο μαζικό κίνημα διαλύεται αφότου κερδίζει την εξουσία. Αλλη μια φορά, οι φιλελεύθεροι τρομαγμένοι από τις αλλαγές των πρώην εταίρων τους επιστρέφουν γονυπετείς στο παλαιό καθεστώς για προστασία. Και όπως το 1848, οι απολυταρχικοί με χαρά παίρνουν και πάλι τα ηνία της εξουσίας.

Εάν ο Στρατός της Αιγύπτου συνεχίσει τη βίαιη καταστολή και οι φιλελεύθεροι συνεχίσουν να τον υποστηρίζουν θα δώσουν το πλεονέκτημα στους σύγχρονους διαδόχους του Μαρξ. «Ισλαμιστές όλου του κόσμου ενωθείτε!», θα πουν, «δεν έχετε τίποτα να χάσετε πέρα από τις αλυσίδες σας». Και, δυστυχώς, θα έχουν δίκιο.

Η εγκαθίδρυση μιας σταθερής δημοκρατίας αποτελεί διαδικασία με δύο στάδια. Πρώτα, ξεφορτώνεσαι το παλαιό καθεστώς και κατόπιν φτιάχνεις μια βιώσιμη δημοκρατική κυβέρνηση. Επειδή το πρώτο στάδιο πήρε δραματικές διαστάσεις, πολλοί πιστεύουν ότι το παιχνίδι τελείωσε όταν απομακρύνθηκε ο δικτάτορας. Ομως το δεύτερο στάδιο είναι πολύ πιο δύσκολο. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα ευρέων συνασπισμών που δημιουργήθηκαν για να ανατρέψουν δικτάτορες αλλά σχετικά λίγοι παρέμειναν ενωμένοι και συμφώνησαν στη μορφή της νέας διακυβέρνησης. Τα κινήματα της αντιπολίτευσης συχνά χάνουν τη δυναμική τους και πέφτουν θύματα σε εσωτερικές συγκρούσεις και ανανεωμένες δυνάμεις του παλαιού καθεστώτος.

Τι ακριβώς συμβαίνει σήμερα στην Αίγυπτο; Χρόνια αυταρχικής διακυβέρνησης σημαίνουν ότι οι πολιτικοί και κοινωνικοί θεσμοί που επιτρέπουν την ειρηνική έκφραση της λαϊκής αντιγνωμίας συστηματικά καταπιέζονταν. Και το κράτος επίτηδες βάθυνε την κοινωνική διχόνοια. Ετσι όταν άρχισε ο εκδημοκρατισμός, η βαθιά ριζωμένη δυσπιστία και εχρθότητα εξερράγη σε εξτρεμιστική ρητορική, μαζικές διαδηλώσεις και βία. Ολα αυτά πάντα φοβίζουν τους φιλελεύθερους, οι οποίοι ζητούν τάξη και μετριοπάθεια και αντιδρούν σε ριζοσπαστικά κοινωνικά πειράματα. Αυτό ίσχυε στην Ευρώπη το 1789 και το 1848 και αυτό ισχύει και για τους αιγύπτιους φιλελεύθερους σήμερα.

Το πρόβλημα είναι πώς αντιδρούν οι φιλελεύθεροι σε τέτοιους φόβους. Κατά τη διάρκεια της μετάβασης στη δημοκρατία στην Ανατολική Ευρώπη στα τέλη του 20ού αιώνα, ο εξτρεμισμός και η θρησκεία δεν αποτελούσαν σημαντικούς παράγοντες. Ετσι, διαφορετικές ομάδες μπόρεσαν να συμφωνήσουν στους κανόνες του παιχνιδιού. Επίσης, δεν ήταν η πρώτη προσπάθεια για δημοκρατία σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες και η Ευρωπαϊκή Ενωση ήταν εκεί για να βοηθήσει. Ομως στην Αίγυπτο και σε άλλες περιοχές του αραβικού κόσμου, η απειλή του εξτρεμισμού τρομοκρατεί τους φιλελεύθερους και χάρη σε χρόνια αυταρχικής διακυβέρνησης, δεν υπάρχει η κουλτούρα του συμβιβασμού, ούτε ένας ισχυρός δημοκρατικός γείτονας προκειμένου να βοηθήσει στη δημοκρατική μετάβαση.

Η Σέρι Μπέρμαν είναι καθηγήτρια Πολιτικών Επιστημών στο Columbia University

Τελευταία Νέα