[Τρίτη άποψη] New Deal ή ασπιρίνες;

Η ασπιρίνη είναι χρήσιμο φάρμακο, βοηθάει στην καλή κυκλοφορία του αίματος, ανακουφίζει από πόνους και πυρετό, χωρίς πάντως κατά κανόνα να εξαλείφει τα αίτια σοβαρών νόσων. Αλλά απέναντι στη μεγάλη οικονομική και κοινωνική κρίση που αντιμετωπίζουμε στην Ευρώπη, με απώτερο κίνδυνο να διαλυθεί η Ενωση, ιατρικές αναλογίες δεν προσφέρονται. Συνταγή θαυματουργή, που αν την ακολουθούσαμε, θα θεραπευόμασταν, δεν υπάρχει. Αυτό που χρειάζεται είναι να αλλάξουμε συνολικά τις οικονομικές πρακτικές, τις εθνικές ειδικότερα, οι οποίες βαθαίνουν την ύφεση, διογκώνουν την ανεργία, εντείνουν τις ανισότητες. Ο εξαναγκασμός, εφόσον έρθει τελικά από τις αγορές, θα πάρει χρόνο, ενώ θα έχει κόστος ανυπολόγιστο –για την ίδια τη δημοκρατική συμβίωση στην ήπειρο. Ο λιγότερο επώδυνος τρόπος θα ήταν μια Νέα Συμφωνία (New Deal) ανάμεσα στις πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις των ευρωπαϊκών χωρών που θα ενέπνεε ξανά εμπιστοσύνη και ελπίδα. Μοιάζει δύσκολη. Μεταξύ των δύο, όμως, πόσο ακόμα γίνεται να σχοινοβατούμε;

Το έντονο ενδιαφέρον για τους άνεργους νέους στις χώρες του Νότου της ευρωζώνης που εκδηλώνει τις τελευταίες ημέρες ο γερμανός υπουργός Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, συνυπογράφοντας μάλιστα με τον γάλλο ομόλογό του και τους υπουργούς Εργασίας των δύο χωρών άρθρο-έκκληση για ένα ευρωπαϊκό New Deal για την απασχόληση των νέων, αξίζει να το χαιρετίσουμε. Δεν αναιρεί την εμμονή στη λιτότητα, η καχυποψία όμως ότι τέτοια λέγονται για προεκλογική κατανάλωση είναι αβάσιμη. Διαφορετικά ζητήματα κυριαρχούν άλλωστε στην πολιτική αντιπαράθεση ενόψει των εκλογών του Σεπτεμβρίου στη Γερμανία, όπου οι πρωτοβουλίες Σόιμπλε προβλήθηκαν πολύ λιγότερο παρ’ όσο στη Γαλλία ή στην Ισπανία, και βέβαια στην Ελλάδα. Χωρίς ωστόσο να υποτιμηθεί η σημασία της παραδοχής του ότι η ανεργία έχει φτάσει σε «απαράδεκτα επίπεδα» στις χώρες που περισσότερο έχουν πληγεί από την κρίση, της έμφασης στην απόκρουση του κινδύνου «να θυσιαστεί μια ολόκληρη γενιά», με το τεράστιο μέγεθος του προβλήματος πρέπει να μετρηθούν όσες πρωτοβουλίες διαγράφονται μέχρι στιγμής. Στο ερώτημα αν πρόκειται για ένα πρώτο βήμα στην κατεύθυνση ενός πραγματικού New Deal ή αν θα μείνουμε σε κάποια μέτρα που θα βοηθήσουν έναν περιορισμένο αριθμό ανθρώπων, η απάντηση εκκρεμεί. Για να ισχύσει το πρώτο, θα απαιτηθεί συνολικός αναπροσανατολισμός της οικονομικής πολιτικής, πολύ ευρύτερη, συντονισμένη κινητοποίηση σε ευρωπαϊκή κλίμακα.

Με το άρθρο τους οι υπουργοί της Γερμανίας και της Γαλλίας προκαταλάμβαναν τη διάσκεψη που διοργάνωσε στο Παρίσι προχθές το (ιδιωτικό) Ιδρυμα Berggruen, όπου συμμετείχαν επίσης οι κυβερνήσεις της Ιταλίας και της Ισπανίας, και σημαίνουσες ευρωπαϊκές προσωπικότητες. Ανοίγοντας τις εργασίες ο Πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ επέμεινε στη μεγάλη ιδέα ενός New Deal, προς προώθηση στην ευρωπαϊκή Σύνοδο Κορυφής του Ιουνίου, και οι παρευρισκόμενοι την υιοθέτησαν. Αλλά οι πρακτικές ιδέες στις οποίες συμφώνησαν ήταν πολύ μικρότερες: άμεση διάθεση 6 δισ. ευρώ από τον κοινοτικό προϋπολογισμό της επόμενης επταετίας για την καταπολέμηση της νεανικής ανεργίας (επένδυση 142 ευρώ ανά άνεργο κάτω των 25 ετών, υπολόγισε η «Ελ Παΐς»…), 16 δισ. από τα διαρθρωτικά ταμεία για θέσεις απασχόλησης και κατάρτισης, καθώς και για καινοτομία, που απευθύνονται σε 55.000 μικρομεσαίες επιχειρήσεις και 780.000 νέους άνεργους, αντίστοιχη κινητοποίηση πόρων της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων. Ακόμα, νέα προγράμματα Erasmus (διεθνικών ανταλλαγών) για μαθητευόμενους νέους. Είχαν προηγηθεί γερμανοϊσπανική συμφωνία για την αποστολή 5.000 άνεργων νέων Ισπανών τον χρόνο στη Γερμανία για εργασία με κατάρτιση, η πρόταση Σόιμπλε να διατεθούν πόροι από τη γερμανική δημόσια τράπεζα KfW για τη χρηματοδότηση μικρομεσαίων επιχειρήσεων στον Νότο. Αυτά και άλλα ανάλογα διόλου ας μην υποτιμηθούν ως σταγόνα στον ωκεανό. Αντίθετα, πρέπει το ταχύτερο να τεθούν σε εφαρμογή: εκτός από τους άμεσα ωφελουμένους, που κανείς δεν επιτρέπεται να αγνοήσει, ίσως να έχουν και πολλαπλασιαστικές επιδράσεις. Είναι εντούτοις φανερό ότι δεν αρκούν.

Δραστικές αλλαγές στην οικονομική πολιτική που ακολουθείται συνολικά στην Ευρώπη δεν εισηγούνται πια μόνο κάποιοι φωτισμένοι οικονομολόγοι ή σκόρπια αντιπολιτευόμενες δυνάμεις. Τέτοια κατεύθυνση υποδεικνύει στη χθεσινή του έκθεση ο ΟΟΣΑ, πιο καθαρά από ποτέ στην ίδια τη Γερμανία. Πιο δειλά, χρονική παράταση για τη μείωση των δημόσιων ελλειμμάτων σε έξι χώρες πρότεινε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η συζήτηση επείγει να προχωρήσει ανοικτά, πέρα από τα επιτελεία κορυφής.