Η μείωση του συντελεστή ΦΠΑ σε βασικά αγαθά όπως τα τρόφιμα, αλλά και στη θέρμανση, την ύδρευση, τις μεταφορές και τα φάρμακα, όχι μόνο δεν μειώνει την επιτυχία των προγραμμάτων δημοσιονομικής προσαρμογής αλλά την αυξάνει, υποστηρίζει επιστημονική μελέτη των οικονομολόγων Βασίλη Ράπανου, Γεωργίας Καπλάνογλου και Ιωάννας Μπαρδάκα για λογαριασμό του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών, η οποία μόλις ολοκληρώθηκε.

Το ίδιο ισχύει και για άλλα μέτρα που αμβλύνουν τον χαρακτήρα της αδικίας και της ανισότητας, στο πλαίσιο τέτοιων προγραμμάτων. Συγκεκριμένα, η αύξηση των δαπανών για ενεργές πολιτικές απασχόλησης, όπως η κατάρτιση, των δαπανών για τη στέγαση των φτωχών και κάθε άλλης στοχευμένης πολιτικής για τη μείωση της φτώχειας έχουν ευεργετικά αποτελέσματα στην επιτυχία του προγράμματος δημοσιονομικής προσαρμογής.

Το «κείμενο εργασίας». Ο γνωστός καθηγητής και πρώην πρόεδρος της Εθνικής Τράπεζας, η επίκουρη καθηγήτρια κ. Καπλάνογλου και η οικονομολόγος της Τραπέζης της Ελλάδος κ. Μπαρδάκα απάντησαν με το «κείμενο εργασίας» στο εξής ερώτημα: «Επηρεάζει την επιτυχία της δημοσιονομικής προσαρμογής η πιο ισομερής κατανομή των επιπτώσεών της;». Η απάντηση, όπως προέκυψε έπειτα από μελέτη προγραμμάτων προσαρμογής σε 29 χώρες του ΟΟΣΑ κατά την περίοδο 1971-2009, είναι κατηγορηματική: Ναι. Οσο πιο δίκαιη είναι η κατανομή της λιτότητας τόσο καλύτερα αποτελέσματα φέρνει στο ίδιο το πρόγραμμα. Δηλαδή, τόσο γρηγορότερα μειώνεται το έλλειμμα και το δημόσιο χρέος.

Μάλιστα, τα συγκεκριμένα συμπεράσματά τους σχετικά με τη μείωση του συντελεστή ΦΠΑ στα βασικά είδη μπορεί να ενισχύσουν την επιχειρηματολογία της κυβέρνησης στη διαπραγμάτευση με την τρόικα για τη μείωση του ΦΠΑ στην εστίαση.

Οπως το γνωστό λάθος του ΔΝΤ με τον πολλαπλασιαστή μάς έκανε να συνειδητοποιήσουμε ότι μια υπερβολική δόση λιτότητας μπορεί να «σκοτώσει» όχι μόνο τους πολίτες αλλά και το ίδιο το πρόγραμμα, έτσι και η μελέτη των τριών οικονομολόγων αναδεικνύει τον κίνδυνο από μια λάθος συνταγή λιτότητας. Μια συνταγή που βαθαίνει την ανισότητα.

Οι γνωστοί οικονομολόγοι του ΔΝΤ Ολιβιέ Μπλανσάρ και ο Κάρλο Κοταρέλι στις «10 εντολές» τους, για τη δημοσιονομική προσαρμογή στις ανεπτυγμένες οικονομίες, που δημοσίευσαν τον Ιούνιο του 2010, το είχαν επισημάνει: «Θα είσαι δίκαιος», ανέφερε η 6η εντολή που όμως δεν τηρήθηκε σε πολλές περιπτώσεις χωρών.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ. Αντίθετα, υπάρχουν φωτεινά παραδείγματα χωρών που πρόσεξαν την παράμετρο αυτή, της δικαιοσύνης, και τα πήγαν σαφώς καλύτερα. Ενα τέτοιο παράδειγμα είναι η Σουηδία που εφάρμοσε ένα πρόγραμμα προσαρμογής το 1994-97, έπειτα από τραπεζική κρίση, στο πλαίσιο του οποίου πήρε πολλά μέτρα για την αύξηση των φορολογικών εσόδων αλλά μείωσε τον συντελεστή του ΦΠΑ στα τρόφιμα. Αντίστοιχο παράδειγμα, η Φινλανδία που, επίσης ύστερα από τραπεζική και οικονομική κρίση στις αρχές της δεκαετίας του 1990, ενώ μείωσε τις δημόσιες δαπάνες σε διάφορους τομείς αύξανε κάθε χρόνο κατά 14% τις κοινωνικές μεταβιβάσεις, όπως επιδόματα τέκνων και δαπάνες για ενεργές πολιτικές απασχόλησης.

Γενικώς, στην πλειονότητά τους τα προγράμματα προσαρμογής οδηγούν σε ενίσχυση των ανισοτήτων. Μεταξύ του 2008 και του 2011, το ποσοστό του πληθυσμού που βρισκόταν σε κίνδυνο φτώχειας αυξήθηκε από 23,7% σε 29,9% στην Ιρλανδία, από 22,9% σε 27% στην Ισπανία και από 28,1% σε 31% στην Ελλάδα. Ωστόσο, η μελέτη των Ράπανου, Καπλάνογλου και Μπαρδάκα επισημαίνει ότι αν αποφευχθεί με τα κατάλληλα μέτρα η παγίδα της ανισότητας, τα αποτελέσματα μπορεί να είναι καλύτερα για όλους. «Η υποστήριξη των πιο αδύναμων τμημάτων της κοινωνίας σε περίοδο δημοσιονομικής προσαρμογής», σημειώνεται, «πέρα από τη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής, είναι και κρίσιμος παράγοντας για την επιτυχία του προγράμματος, τη διατηρήσιμη δηλαδή μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος και τη μείωση του δημοσίου χρέους».

Τελευταία Νέα