Καθημερινά όλοι γινόμαστε μάρτυρες της συνεχούς κατανάλωσης της λέξης «αριστεία», στις ομιλίες πολιτικών όλου του πολιτικού στερεώματος. Κανείς σοβαρός άνθρωπος, βεβαίως, δεν θα μπορούσε να διαφωνήσει με την προαγωγή της αριστείας σε κάθε πτυχή της δημόσιας και της ιδιωτικής ζωής μας. Μόνο που, πολλές φορές, με τις νομοθετικές πράξεις, τις υπουργικές αποφάσεις και τις ακαδημαϊκές επιλογές μας, ενώ στόχος είναι η αριστεία τελικά προωθείται η… αχρηστία.

Θα εξηγήσω αμέσως τι εννοώ:

1 Ενας νέος νόμος-πλαίσιο για τα πανεπιστήμια δημιουργήθηκε με κύριο ζητούμενο, κατά τους συντάκτες του, την προώθηση της αριστείας. Παρά το ότι πολλοί πανεπιστημιακοί δάσκαλοι διατυπώσαμε από την αρχή τις επιφυλάξεις μας για τη λειτουργικότητα του νόμου, εντούτοις στηρίξαμε την εφαρμογή του, προκειμένου να διαπιστωθεί στην πράξη η λειτουργικότητά του. Προσπαθήσαμε μάλιστα να εφαρμοστεί, για να διαπιστωθεί η λειτουργικότητά του. Σύμφωνα λοιπόν με τον νέο νόμο, για να εξελιχθεί ο άριστος αναπληρωτής καθηγητής Πανεπιστημίου σε καθηγητή απαιτούνται τουλάχιστον έξι μηνών διαδικασίες, υπό την προϋπόθεση ότι όλα τα στάδια θα εξελιχθούν ομαλά. Θα πρέπει κατ’ αρχάς να παρακαμφθεί επιτυχώς η ανυπαρξία της Αρχής Διασφάλισης της Ποιότητας στην Ανώτατη Εκπαίδευση (ΑΔΙΠ) για την πιστοποίηση των ξένων αξιολογητών. Στη συνέχεια, ο ξένος αξιολογητής και οι εμπειρογνώμονες που προτείνονται από τους υποψηφίους χρειάζεται να δεχθούν να κάνουν αξιολόγηση χωρίς αμοιβή. Κατόπιν πρέπει να βρεθούν χρήματα για να εξασφαλιστεί η μετακίνησή του εκλέκτορα από το εξωτερικό και, τέλος, να εξασφαλιστούν χρήματα για να μεταφραστούν στα ελληνικά οι απόψεις του αξιολογητή και των εμπειρογνωμόνων. Αν τώρα γίνει προσπάθεια να παρακαμφθεί η μετακίνηση μέσω τηλεδιάσκεψης, πρέπει να είναι τυχερός ο υποψήφιος για να βρεθεί πιστοποιημένη αίθουσα και να μη διακοπεί η σύνδεση την ώρα της τηλεδιάσκεψης. Ωσπου να γίνουν όλα αυτά, ο άριστος συνάδελφος θα παραμείνει καθηλωμένος στη βαθμίδα του.

2 Μία παγκοσμίως αποδεκτή μέθοδος ανάδειξης των άριστων καθηγητών και ερευνητών όλων των βαθμίδων είναι η επιτυχής διεκδίκηση ερευνητικών προγραμμάτων μέσω του συστήματος των ομότιμων κριτών. Για να ανταμείψει, λοιπόν, τους άριστους, ο υπουργός Ανάπτυξης εξέδωσε την υπ’ αριθμόν 5058 απόφαση ΦΕΚ292/13. Στο άρθρο 32 της απόφασης αυτής, με μια διατύπωση επιεικώς δυσνόητη, θέτει μια σειρά από ασφυκτικούς όρους για την καταβολή ελάχιστων ψιχίων από ερευνητικά προγράμματα ως επιμίσθια σε άριστους καθηγητές και ερευνητές, που με πολλούς κόπους εξασφάλισαν, μάλιστα με σκληρή ανταγωνιστική διαδικασία. Ετσι επιβραβεύεται η «αριστεία» στη χώρα μας. Φαντάζομαι να μη διαφεύγει της προσοχής των συντακτών ότι τέτοιες αποφάσεις θα αποτελέσουν σοβαρό αντικίνητρο για τους έλληνες συναδέλφους της αλλοδαπής να διεκδικήσουν θέσεις σε ελληνικά πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα για να βοηθήσουν την ανάπτυξη της χώρας.

3 Δημιουργήθηκαν μεταπτυχιακά προγράμματα με πόρους ΕΣΠΑ, αρκετά από τα οποία ευδοκίμησαν και επελέγησαν για παρακολούθηση από τους πτυχιούχους διαφόρων σχολών, ακόμη και με δίδακτρα. Αποφοιτούν αριστούχοι επιστήμονες από τα προγράμματα αυτά, αλλά δεν έχουν επαγγελματικά δικαιώματα για να αξιοποιήσουν τις γνώσεις που αποκόμισαν. Και αυτό συμβαίνει διότι οι αρμόδιοι υπουργοί την τελευταία δεκαετία αδιαφορούν να αντιμετωπίσουν το θέμα που κατ’ επανάληψη με επίσημη αλληλογραφία τούς έχει επισημανθεί.

Θα μπορούσα να γράψω δεκάδες παραδείγματα. Προς το παρόν περιορίζομαι σε αυτά, είναι πολύ πιθανό να χρειαστεί να επανέλθω. Μη διερωτώμεθα, πάντως, γιατί πτωχεύσαμε, όταν η «αριστεία» αξιοποιείται μόνο ως εύηχος λέξη για να στολίζει πολιτικές ομιλίες.

Ο Εμμανουήλ Γ. Φραγκούλης είναι καθηγητής Βιοχημείας, πρόεδρος στο Τμήμα Βιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών

Τελευταία Νέα