Ενας χαρακτήρας-μαριονέτα, ο Κάμι, έγινε το 2003 ο πρώτος παγκοσμίως τηλεοπτικός χαρακτήρας σε παιδικό πρόγραμμα που έχει το χαρακτηριστικό να είναι θετικός στον ιό του AIDS. Πρόκειται για τη νοτιοαφρικανική εκδοχή του διάσημου κόνσεπτ του «Sesame Street», αυτού του εμβληματικού αμερικανικού προγράμματος για την εκπαίδευση και την κοινωνική αγωγή των παιδιών, το οποίο θεωρήθηκε προφανώς και το καταλληλότερο για να διαμορφώσει τις γενιές που θα μεγαλώσουν σε μια περιοχή η οποία έχει πληγεί περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη στον πλανήτη.

Γιατί ο ιός του AIDS παραμένει κυρίως μια κοινωνική ασθένεια. Μια μολυσματική αντανάκλαση των χειρότερων ελαττωμάτων του κοινωνικού σώματος –κοινωνικός ρατσισμός, περιθωριοποίηση του διαφορετικού και εξαναγκασμός του να επιβιώνει σε κλειστές κοινότητες –που η μιντιακή τους συντήρηση και αναπαραγωγή αποδείχθηκε θανατηφόρος.

Χρειάστηκαν βέβαια φωτογενείς θάνατοι για να κινηθεί και να αναδιπλωθεί το επικοινωνιακό περιβάλλον διαμορφώνοντας μια ποπ κουλτούρα που επιχείρησε να καλλιεργήσει κυρίως την υψίστης σημασίας θεραπευτική αξία της ανοχής, και δη της ερωτικής διαφορετικότητας, με κύριο μέσο την τηλεόραση. Και λίγο αργότερα φωτογενείς εξομολογήσεις, όπως του Μάτζικ Τζόνσον των αμερικανικών γηπέδων, για να ανατραπεί η αντίληψη ότι πρόκειται για ιό που αφορά κλειστές κοινότητες ομοφυλοφίλων, αντίληψη η οποία ενίσχυσε το ομοφοβικό στερεότυπο και πολλαπλασίασε τα θύματα του ιού.

Γιατί από τον θεωρητικό Μποντριγιάρ που ανέλυσε τις κοινωνικές διαστάσεις του AIDS έως τους επιστήμονες που ερευνούν για την ιατρική αντιμετώπισή του, η διαπίστωση είναι ίδια: η περιθωριοποίηση, που σημαίνει σιωπή και τρόμο, διογκώνει το φαινόμενο.

Τον δρόμο της επικοινωνιακής τουλάχιστον αντιμετώπισης των κοινωνικών αιτίων της διάδοσης του ιού έδειξε ο θάνατος του πρώτου φωτογενούς θύματός του το 1985, του Ροκ Χάντσον. Κινήθηκε το Χόλιγουντ που είχε επίγνωση του προβλήματος και εθελοτυφλούσε. Αδραξε την ευκαιρία το τηλεοπτικό θέαμα.

Ακριβώς όπως είχε συμβεί με τη λογοτεχνία του Ντίκενς, του Ουγκώ ή του Τόμας Μαν που βοήθησε να αποστιγματιστούν τα θύματα της φυματίωσης, όπως αργότερα με τη λογοτεχνία του Μαρκ Τουέιν που έγινε εργαλείο για να διαμορφωθεί ένα λαϊκό αίσθημα κατά του ρατσισμού και της δουλείας σε μια Αμερική που χρειαζόταν την κοινωνική ειρήνη για να προχωρήσει στο μέλλον, στις εποχές της τηλεοπτικής ποπ κουλτούρας ανέλαβαν ντοκιμαντέρ δειλά στην αρχή, τηλεταινίες, σειρές αργότερα να πράξουν το ίδιο για τα θύματα του AIDS.

Διόλου εύκολη διαδρομή. Η τηλεοπτική παραγωγή των ΗΠΑ αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα και σε αυτόν τον τομέα. Από τη σιωπή και την ομοφοβία που εξέφραζε ο Εντι Μέρφι με κωμικά τάχα σκετς –ακτιβιστές αποκαλούσαν το AIDS «η ασθένεια του Εντι Μέρφι» –ήρθε η πρώτη τηλεταινία «An early Frost» (1985), με ήρωα έναν νεαρό δικηγόρο ο οποίος επιστρέφει στην οικογένειά του για να της ανακοινώσει ότι έχει προσβληθεί από AIDS, η οποία κέρδισε τέσσερα Εmmy εκείνη τη χρονιά. Ακολούθησε το «Parting Glances» την επόμενη χρονιά, όπου έκανε την πρώτη του εμφάνιση και την έναρξη της καριέρας του ο Στιβ Μπουσέμι.

Αλλά η πραγματική στράτευση πλέον της τηλεόρασης στην προσπάθεια αποστιγματισμού των θυμάτων του AIDS ξεκίνησε με την αλήστου μνήμης σειρά «Σκληροί του Μαϊάμι». Από τις πιο επιτυχημένες, η πρώτη η οποία καθιέρωσε ενδυματολογική μόδα και έγινε καλτ. Ενα από τα επεισόδιά της ήταν η αφήγηση μιας συγκινητικής ιστορίας θύματος του AIDS.

Η συζήτηση άρχισε να διευρύνεται, οι δημόσιες εξομολογήσεις αθλητών, όπως ο Μάτζικ Τζόνσον και ο σταρ τενίστας Αρθουρ Ασι, οι οποίοι δεν ήταν ομοφυλόφιλοι αλλά διαγνώστηκαν θετικοί στον ιό του AIDS, ενίσχυσαν την επικοινωνιακή μάχη για την ανατροπή των στερεοτύπων που καθιστούν τις κοινωνίες ευάλωτες στον ιό.

Αναλαμβάνει δράση το κανάλι των τηλεοπτικών επιτυχιών HBO και μεταφέρει σε μίνι σειρά το βραβευμένο με Πούλιτζερ «Angels in America»: μια καταγγελία του συντηρητισμού της ριγκανικής κοινωνίας και του στιγματισμού των θυμάτων του AIDS. Ωσπου εμφανίζεται στην ιατρική σαπουνόπερα «Γενικό Νοσοκομείο» ο πρώτος, μόνιμος χαρακτήρας, φορέας του AIDS, ένα από τα μέλη της πρωταγωνιστικής ομάδας των γιατρών.

Ολο αυτό το επικοινωνιακό οικοδόμημα είναι η απόδειξη ότι ο στιγματισμός και ο φόβος έχουν αποδειχθεί εξίσου επικίνδυνα για την υγεία του κοινωνικού οργανισμού με τον ίδιο τον ιό.

Τελευταία Νέα