Τι είναι αυτό που κατέστησε τον Γιάλομ ποπ σταρ της υπαρξιακής ψυχοθεραπείας; Οι φανατικοί αναγνώστες του τον αντιμετωπίζουν σαν γκουρού. Η σαρωτική εκδοτική επιτυχία των βιβλίων του Γιάλομ σχετίζεται με το γεγονός ότι ο συγγραφέας χρησιμοποιεί την αφήγηση, για να προσφέρει στους αναγνώστες του οδηγίες χρήσεως του βίου. Εδώ η μυθοπλασία είναι το πρόσχημα: ο αφηγητής διηγείται μια ιστορία, όμως η πλάστιγγα γέρνει στη μεριά της ανίχνευσης της ψυχικής ζωής των ηρώων.

Η περίπτωση Γιάλομ (1931 – ) αποτελεί εκδοτικό φαινόμενο. Βιβλία ψυχοθεραπευτικής αγωγής, επιστημονικά βιβλία, άρθρα, μυθιστορήματα. Τα βιβλία του πουλάνε πολύ, μεταφράζονται, διαβάζονται από ευρύ κοινό. Ο ομότιμος καθηγητής ψυχιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Στάνφορντ είναι ένας από τους σημαντικότερους εν ζωή εκπροσώπους της υπαρξιακής σχολής στην ψυχιατρική. Εχει καταφέρει το ακατόρθωτο: έκανε την ψυχοθεραπεία αφηγηματική μόδα.

Ο Μπαρούχ Σπινόζα (1632-1677) συγγραφέας τη «Ηθικής» γνωστός και ως Μπέντο Σπινόζα υπήρξε εμβληματική μορφή στον χώρο της φιλοσοφίας. Προέβλεψε τον διαχωρισμό κράτους και Εκκλησίας, το φιλελεύθερο δημοκρατικό κράτος, τη γέννηση της φυσικής επιστήμης και έστρωσε τον δρόμο για τον Διαφωτισμό. «Οταν ο Αϊνστάιν μιλούσε για Θεό, μιλούσε για τον Θεό του Σπινόζα», σημειώνει ο Γιάλομ, «ένα Θεό που ισοδυναμεί απόλυτα με τη φύση».

Καθώς ο Σπινόζα έζησε ζωή εξαιρετικά κλειστή και χωρίς εξωτερικό δράμα, ο Γιάλομ εστιάζει την αφήγησή του στην ψυχική ζωή του στοχαστή. Μάλιστα, αποφασίζει να κινήσει παράλληλα δύο αφηγηματικά νήματα, ένα τον 17ο αιώνα, που παρακολουθεί τον βίο και τον στοχασμό του Σπινόζα και ένα τον 20ό αιώνα, που αποτυπώνει την ιδεολογική περιπέτεια του Αλφρεντ Ρόζενμπεργκ, βασικού αντισημίτη ιδεολόγου του ναζισμού. Με τις δικές του εντολές το ERR λεηλάτησε ολόκληρη την Ευρώπη. Το ιδιαίτερο ενδιαφέρον που έδειξε αυτός ο λάβρος αντισημίτης για τον Σπινόζα ορίζει τη συνομιλία των δύο βασικών ηρώων του μυθιστορήματος.

Ετσι λοιπόν, τα κεφάλαια του βιβλίου αναπτύσσονται αντικριστά. Από τη μια ο Εβραίος Σπινόζα, ο διανοητής με την καθαρή σκέψη, τη στοχαστική γενναιότητα και την αδιόρθωτη κοινωνική δυσκαμψία. Ζει στο Αμστερνταμ τον 17ο αιώνα, κάρφος στο μάτι των ομοθρήσκων του. Οι απόψεις του κρίνονται εμπρηστικές, ο ίδιος δεν υποχωρεί και κυρίως δεν καμουφλάρει τις λέξεις του. Η εβραϊκή κοινότητα της εποχής αδύνατον να ανεχθεί αυτόν τον άνθρωπο που θέτει διαρκώς ερωτήματα και υπονομεύει τις απαντήσεις. Στο τέλος τον αφορίζει, κανείς Εβραίος δεν μπορεί να του απευθυνθεί πια. Ο Σπινόζα έχει χριστιανούς συνομιλητές, άλλωστε φοιτά στην ακαδημία κλασικής φιλολογίας του Φρανσίσκους Βαν Ντεν Εντεν, μελετά ελληνικά και λατινικά, γνωρίζει τους αρχαίους σοφούς, ερωτεύεται πλατωνικά και εξ αποστάσεως την ωραία και ιδιαιτέρως ευφυή νεαρή κόρη του δασκάλου του. Ομως το Αμστερνταμ δεν τον κρατά πια, η νεαρή έχει επιλέξει κάποιον άλλον, ο Σπινόζα αντιλαμβάνεται πως για την ολοκλήρωση του έργου του απαιτείται μοναξιά και στοχαστική καθαρότητα. Μεταβαίνει στη Χάγη, εργάζεται ως οπτικός. Γράφει. Αντιλαμβάνεται ότι η λογική «δεν μπορεί να νικήσει το πάθος και ότι πρέπει να μετατρέψει κανείς τη λογική σε πάθος», για να τα βγάλει πέρα. Τα βιβλία του χτυπούν τη θρησκεία στη ρίζα της. Ο εκδότης του τα εκδίδει ανώνυμα, χριστιανοί κι εβραίοι λυσσομανούν. Ο Σπινόζα ήταν ο πρώτος δυτικός άνθρωπος που έζησε φανερά χωρίς θεό.

Τρεις αιώνες αργότερα, ο Ρόζενμπεργκ διαμορφώνει την αντισημιτική ιδεολογία του. Από μαθητής διατυπώνει τις ακραίες θέσεις του. Ερχεται σε σύγκρουση με τους καθηγητές του. Η τιμωρία του είναι να μελετήσει τα ημερολόγια του μέγιστου Γκαίτε. Ιδίως τα σημεία, όπου ο Γκαίτε υποκλίνεται στο πνεύμα του Εβραίου Σπινόζα. Ο Ρόζενμπεργκ μεγαλώνει, εξακολουθεί να μην κατανοεί το «πρόβλημα Σπινόζα». Το πώς ένας Εβραίος επιδεικνύει τόση διανοητική τόλμη και τέτοια πνευματική ισχύ. Στο μεταξύ, μεταβαίνει από την Εσθονία στη Γερμανία, γνωρίζει τον Χίτλερ. Αναδεικνύεται σε ιδρυτικό μέλος του εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος, θαυμάζει τον αρχηγό του. Περνά καταθλίψεις, κάνει ψυχοθεραπεία. Μέσα από την ψυχοθεραπεία του αυτή ανακύπτει ξανά και ξανά το «πρόβλημα Σπινόζα» και η μελέτη των κειμένων του διανοητή.

Τελευταία Νέα