Στα εγχειρίδια περί διοίκησης έργων και προγραμμάτων υπάρχει με διάφορες παραλλαγές μια κυνική αλλά συνήθως αληθινή και διδακτική αναφορά για τις διαδοχικές φάσεις κατά την υλοποίηση ενός έργου. Αυτά που διαδραματίζονται στη χώρα μας κυρίως την τελευταία διετία και οι αντικειμενικές δυσκολίες εφαρμογής ενός προγράμματος αλλαγών, κάτω από πραγματικά αντίξοες συνθήκες, έρχονται δυστυχώς να επιβεβαιώσουν ότι οι δέκα αυτές φάσεις όπως καταγράφονται παρακάτω μπορούν να παραλληλιστούν με τις αντίστοιχες φάσεις της πορείας του εκάστοτε κυβερνητικού έργου:

1. Ενθουσιασμός για την ικανότητα επίτευξης των στόχων.

2. Ανεπαρκής προσδιορισμός των απαιτήσεων και των προδιαγραφών για την επίτευξη των στόχων.

3. Ακριτη αποδοχή του πλάνου εργασίας.

4. Αυξανόμενη ανησυχία για την πορεία του έργου.

5. Απογοήτευση από τη δυσκολία ή αδυναμία επίτευξης των στόχων.

6. Σύγχυση.

7. Πανικός.

8. Αναζήτηση των ενόχων για την αποτυχία.

9. Τιμωρία των αθώων.

10. Προαγωγή των «αμέτοχων» στο εγχείρημα.

Για παράδειγμα, η εξαγγελία του στόχου για την επανίδρυση του κράτους χωρίς τη στοιχειώδη προετοιμασία για ένα τέτοιο εγχείρημα και η ανάδειξη στην ηγεσία της Νέας Δημοκρατίας του «μη συμμετέχοντος» Αντώνη Σαμαρά, αντί της Ντόρας Μπακογιάννη, εντάσσονται στην πρώτη και δέκατη φάση αντιστοίχως για την περίοδο διακυβέρνησης του Κώστα Καραμανλή. Η καινοτόμος και σωστή ιδέα του Γιώργου Παπανδρέου για διαφανείς διαδικασίες στελέχωσης μέσω του opengov – η οποία καθυστέρησε σημαντικά στην επάνδρωση του κρατικού μηχανισμού σε μια κρίσιμη για τη χώρα περίοδο – εντάσσεται στη δεύτερη φάση, ενώ η ιδέα για το δημοψήφισμα διεκδικείται εξίσου από τις φάσεις έξι και επτά. Τέλος, με την ολοκλήρωση της μεταβατικής κυβερνητικής περιόδου που διανύουμε κάποιοι σύμφωνα με τη δέκατη φάση προσβλέπουν ξανά στην επιβράβευση κρατώντας ασφαλείς αποστάσεις και από το τρέχον αντικειμενικά επιβεβλημένο εγχείρημα.

Είναι προφανές ότι η επάρκεια της δεύτερης φάσης ταυτίζεται με τον κατάλληλο σχεδιασμό που αποτελεί θεμελιώδη προϋπόθεση για την επιτυχία. Στην αρχή κάθε έργου είναι σημαντικό να προσδιοριστούν και να κοινοποιηθούν σε όλους τους ενδιαφερομένους (πολίτες στη δική μας περίπτωση) οι στόχοι του έργου, το εύρος των παρεμβάσεων, οι παραδοχές που έχουν γίνει, οι κίνδυνοι που υπάρχουν, το χρονοδιάγραμμα υλοποίησης, οι τρόποι επίτευξης του σκοπού αλλά και τα οφέλη που θα προκύψουν από την επίτευξη αυτού. Μόνο έτσι μπορεί να υπάρξει ο μέγιστος βαθμός αποδοχής και συμφωνίας αλλά και η ενεργός συμμετοχή του καθενός στην υλοποίηση των στόχων.

Εξάλλου είναι αναμφισβήτητο ότι στις περισσότερες των περιπτώσεων, ακόμα και αν όλα έχουν μελετηθεί πλήρως, κατά την πορεία υλοποίησης ενός έργου εμφανίζονται πολλές δυσκολίες και απρόβλεπτα γεγονότα, γεγονός που επιβάλλει την ενεργοποίηση της διαδικασίας διαχείρισης κρίσεων και αλλαγών. Οι προσαρμογές αυτές αντιμετωπίζονται διαφορετικά από τους συμμετέχοντες, ανάλογα με την προδιάθεσή τους και το πρίσμα υπό το οποίο ενεργούν στον βαθμό που οι αλλαγές σημαίνουν διαφορετικά πράγματα σε διαφορετικούς ανθρώπους. Συγκεκριμένα, καθώς το κόστος προσαρμογής είναι μεγάλο, η στάση των υπευθύνων και κατ’ επέκταση των πολιτών απέναντι στο ενδεχόμενο αλλαγών διακυμαίνεται ως εξής: μερικοί πραγματοποιούν τις απαιτούμενες αλλαγές, άλλοι απλώς επιθυμούν να γίνουν αλλαγές, μερικοί παρακολουθούν ως απλοί θεατές, άλλοι είτε δεν ενδιαφέρονται για το τι αλλάζει είτε δεν θέλουν οτιδήποτε να αλλάξει, μερικοί τέλος ούτε καν υποψιάζονται ότι κάτι αλλάζει. Αν αυτές οι διαφοροποιήσεις είναι κατανοητό να υπάρχουν στο εκλογικό σώμα και στους απλούς πολίτες, σε καμιά περίπτωση δεν δικαιολογείται να υφίστανται στο πολιτικό προσωπικό της χώρας.

Οι αλλαγές είναι επιβεβλημένες και κανένας δεν δικαιούται να δηλώσει ότι ακόμα και σήμερα δεν γνωρίζει τι διακυβεύεται στη χώρα. Αυτή τη στιγμή που ο κόμπος έχει φτάσει στο χτένι και η απειλή της χρεοκοπίας είναι ορατή, ο τόπος απαιτεί να υπάρξει συνεργασία και συστράτευση και ανθρώπους που θα διαθέτουν τη γνώση αλλά και την απαραίτητη ικανότητα για την ιεράρχηση και επίτευξη των αναγκαίων διορθωτικών αλλαγών. Οπως χαρακτηριστικά είπε ο νέος υπουργός Εσωτερικών Τάσος Γιαννίτσης να κάνουν εφικτό αυτό που σήμερα μοιάζει ανέφικτο.

Ο Στράτος Παπαδημητρίου είναι αναπληρωτής καθηγητής Συστημάτων Μεταφορών στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς

Τελευταία Νέα