Αναζήτηση
Με ή χωρίς Μνηµόνιο, έχουµε µπροστά µας δύσκολα χρόνια. Πολλά ή λίγα; Αυτό δεν το ξέρουµε. Αν τα πράγµατα πάνε καλά, αν αντιδράσουµε δηλαδή δηµιουργικά και συντεταγµένα στην κρίση (µεγάλο «αν»), η πορεία µας θα έχει σχήµα «U». Αν τα πράγµατα δεν πάνε καλά, η πορεία µας θα έχει σχήµα «L». Σε κάθε περίπτωση, το σίγουρο είναι ότι έχουµε µπροστά µας δύσκολα χρόνια.
Το ερώτηµα είναι: πώς αντιµετωπίζουµε τις κοινωνικές συνέπειες της κρίσης;
Ας δούµε τι κάνουν οι άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Κατ’ αρχήν, συνηθίζουµε να λέµε και να γράφουµε ότι η κρίση είναι διεθνής, πανευρωπαϊκή κ.λπ. Στην πραγµατικότητα, οι υπόλοιπες 26 χώρες της Ε.Ε. βγήκαν από την ύφεση ήδη από τα µέσατου 2010.
Στις µισές απόαυτές η ανεργία συνεχίζει να αυξάνεται, µε χαµηλότερους όµως ρυθµούς. Η δική µας κρίση είναι βαθύτερη και θα διαρκέσει περισσότερο επειδή είναι διαφορετική.
Οι άλλες ευρωπαϊκές χώρες λοιπόν βγήκαν ή βγαίνουν από την κρίση.
∆ιέλυσε η κρίση την κοινωνική τους συνοχή; Αυτό ισχυρίζονται, συχνά χαιρέκακα, οι εγχώριοι καταστροφολόγοι και αντιευρωπαϊστές κάθε απόχρωσης. Η πραγµατικότητα δείχνει το αντίθετο: η ανεργία στην Ευρώπη αυξήθηκε πολύ λιγότερο από ό,τι στις ΗΠΑ (όπου η κρίση ήταν το ίδιο έντονη), ενώ η φτώχεια και η ανισότητα έµειναν γενικά αµετάβλητες.
Πώς το πέτυχαν αυτό; Η βασική διαφορά της µεγάλης κρίσης του 1929-31 µε τη µεγάλη ύφεση του 2007-09 είναι ότι τότε δεν υπήρχε κοινωνικό δίχτυ ασφαλείας άξιο λόγου – ενώ τώρα ναι. Η κρίση ενεργοποιεί τους αυτοµατισµούς του συστήµατος κοι νωνικής προστασίας. Τα ευάλωτα στρώµατα που πλήττονται από αυτήν ανακτούν µέρος των απωλειών µέσω των µηχανισµών εισοδηµατικής στήριξης: επιδόµατα ανεργίας, οικογενειακά επιδόµατα, επιδόµατα κατοικίας, ελάχιστο εγγυηµένο εισόδηµα. Με αυτά και µε αυτά, η κοινωνική δαπάνη στην Ε.Ε. αυξήθηκε σε 30,7% (από 27,5% του ΑΕΠ το 2007). Το ευρωπαϊκό κοινωνικό µοντέλο κάθε άλλο παρά καταρρέει.
Αυτά στην Ευρώπη. Στην Ελλάδα;
Στην Ελλάδα σπαταλήσαµε 20 χρόνια συζητώντας αν πρέπει ή όχι να βγαίνουν οι µητέρες ανηλίκων στο ∆ηµόσιο στη σύνταξη στα 47. Ετσι επαληθεύτηκε η προ 15ετίας προφητεία του κ. Πολυζωγόπουλου, ότι για να χρεοκοπήσει το σύστηµα κοινωνικής ασφάλισης θα πρέπει πρώτα να χρεοκοπήσει το κράτος. Την ώρα όµως που οι ευνοηµένες οµάδες φώναζαν, οι φτωχές οικογένειες έµεναν χωρίς φωνή. Για τα προβλήµατά τους δεν γίνονταν διαδηλώσεις ούτε επερωτήσεις στη Βουλή. Ετσι αποκτήσαµε το κοινωνικό κράτος που αξίζαµε: γενναιόδωρο µε τους δυνατούς, σκληρό µε τους αδύνατους.
Και τώρα που το χρειαζόµαστε διαπιστώνουµε ότι το κοινωνικό δίχτυ ασφαλείας είναι διάτρητο. Οι εκατοντάδες χιλιάδες εργαζόµενοι που χάνουν τη δουλειά τους έχουν να περιµένουν λίγα πράγµατα από αυτό.
Π.χ. το τακτικό επίδοµα ανεργίας (καλό ως σύστηµα ενίσχυσης της εποχικής απασχόλησης στον τουρισµό και στην ιδιωτική παραπαιδεία) έπειτα από 12 το πολύ µήνες σταµατά – και τότε; Το 2003 είχε θεσµοθετηθεί ένα φιλόδοξο επίδοµα µακροχρόνιας ανεργίας. Εκτοτε όµως ξεχάστηκε. Ο ΟΑΕ∆ που το χορηγεί δεν θεωρεί ότι η ενηµέρωση των πιθανών αποδεκτών για τα δικαιώµατά τους είναι δική του δουλειά. Τα ανέκαθεν αυστηρά εισοδηµατικά κριτήρια δεν αναπροσαρµόστηκαν ποτέ. Αποτέλεσµα: ο αριθµός των δικαιούχων – 733 άτοµα σύµφωνα µε τα τελευταία στοιχεία – δεν φτάνει ούτε το 0,5% των µακροχρόνια ανέργων!
Τα οικογενειακά επιδόµατα για τους περισσότερους µισθωτούς του ιδιωτικού τοµέα φτάνουν τα 8 ευρώ τον µήνα για ένα παιδί, 25 ευρώ για δύο παιδιά. Βέβαια, για τους υπαλλήλους ∆ΕΚΟ, τραπεζών και ∆ηµοσίου τα πράγµατα είναι καλύτερα. Οσο για τους τρίτεκνους και πολύτεκνους, δέχονται καταιγισµό παροχών: από επιδόµατα πολλαπλάσιας αξίας έως πράσινο φως για µετεγγραφή σε πανεπιστήµιο της Αθήνας, ενώ τελευταία έχουν τεθεί υπό την προστασία του ΛΑΟΣ. Και όµως, η συντριπτική πλειονότητα των φτωχών παιδιών ζει σε οικογένειες µε ένα ή το πολύ δύο παιδιά.
Ενώ στην Ευρώπη τα επιδόµατα κατοικίας βοηθούν τις φτωχές οικογένειες να τα βγάλουν πέρα µε το νοίκι και τα άλλα έξοδα, ιδίως σε εποχές κρίσης, ο ΟΕΚ δεν κατέβαλε καθόλου επίδοµα ενοικίου το 2010 («λόγω κρίσης»). Είδατε να διαµαρτυρήθηκε κανείς;
Οσο για ελάχιστο εγγυηµένο εισόδηµα, ως γνωστόν δεν έχουµε καθόλου – µόνοι εµείς στην Ε.Ε. των 27.
Θα µου πείτε: Και τι περιµένω; Τώρα, εν µέσω Μνηµονίου και κρίσης, να κάνουµε για το κοινωνικό δίχτυ ασφαλείας όσα δεν κάναµε τα χρόνια των παχιών αγελάδων;
Αυτό ακριβώς περιµένω. Επειδή η κυβέρνησή µας οµνύει στην κοινωνική συνοχή. Επειδή ακόµη και το αµφιλεγόµενο πρόγραµµα άγριων περικοπών που εφαρµόζει η κυβέρνηση Συντηρητικών – Φιλελεύθερων στη Βρετανία περιέχει µέτρα προστασίας των πιο ευάλωτων στρωµάτων.
Και κυρίως επειδή τώρα, περισσότερο από ποτέ, χρειαζόµαστε ένα κοινωνικό δίχτυ ασφαλείας.
ο Μάνος Ματσαγγάνης διδάσκει Κοινωνική Πολιτική στο οικονοµικό Πανεπιστήµιο αθηνών
Την ώρα που οι ευνοηµένες οµάδες φώναζαν, οι φτωχές οικογένειες έµεναν χωρίς φωνή.
Εχουµε κοινωνικό κράτος γενναιόδωρο µε τους δυνατούς, σκληρό µε τους αδύνατους
