Αναζήτηση
Ολες οι ενδείξεις πείθουν ότι οι αρµόδιοι του υπουργείου Παιδείας αποφάσισαν να εµπλακούν σε έναν ουσιαστικό διάλογο όσον αφορά τα προβλήµατα που αντιµετωπίζουν σήµερα τα πανεπιστήµια προκειµένου να επιχειρηθεί η ανάταξή τους. Θα προσπαθήσω στο σηµείωµα αυτό να καταγράψω συγκεκριµένες διαπιστώσεις, προϊόν τριακονταετούς και πλέον εµπειρίας µου στο Πανεπιστήµιο Αθηνών.
Διαπίστωση 1η. Η ερευνητική προσπάθεια που γίνεται στα ελληνικά πανεπιστήµια δεν είναι ασήµαντη, όπως για διάφορους λόγους θέλουν να την παρουσιάσουν ορισµένοι κύκλοι. Αρκεί κανείς να µελετήσει προσεκτικά µια πολύ καλή µελέτη που δηµοσιεύτηκε από το Εθνικό Κέντρο Τεκµηρίωσης (ΕΚΤ) µε τίτλο «Ελληνικές ∆ηµοσιεύσεις» και θα βγάλει πολύτιµα συµπεράσµατα. Ενδεικτικά µόνο θα ήθελα να αναφέρω δύο στοιχεία:
α. ο συντελεστής µεταβολής επιστηµονικών δηµοσιεύσεων από το 1993 µέχρι το 2008 είναι 3,98, όταν ο µέσος όρος στην Ε.Ε. είναι 1,87 και στον ΟΟΣΑ 1,65. Τι σηµαίνει αυτό; Oτι η χώρα µας βρίσκεται στην 5η θέση όσον αφορά την αύξηση του αριθµού των δηµοσιεύσεων µεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ.
β. Ο αριθµός των αναφορών στις επιστηµονικές εργασίες που γίνονται στη χώρα µας ανήλθε από 35.044 που ήταν την τετραετία 1993-97 σε 165.981 την τετραετία 2004-08.
Διαπίστωση 2η. Ο τρόπος µε τον οποίο επιλέγονται οι πρυτανικές αρχές είναι εντελώς εσφαλµένος και θέλει ριζική αναδιάρθρωση ώστε η επιστηµονική κοινότητα του κάθε πανεπιστηµίου να εκλέγει τον πλέον κατάλληλο. Το ποσοστό των φοιτητών στην εκλογή των πρυτανικών αρχών αλλά και των άλλων διοικητικών οργάνων συνιστά παγκόσµια πρωτοτυπία. Το 40% των ψήφων διαµορφώνεται από τους φοιτητές. ∆εδοµένου ότι ο µεγάλος όγκος των φοιτητών δεν συµµετέχει στις πρυτανικές εκλογές (κατά τις πρόσφατες πρυτανικές εκλογές στο Πανεπιστήµιο Αθηνών, π.χ., ήταν εγγεγραµµένοι 115.000 και ψήφισαν µόλις 6.000), ο ρόλος των κοµµατικών νεολαιών που βέβαια αποφασίζουν µε τα δικά τους κριτήρια, µετατρέπεται στην πράξη σε καθοριστικό παράγοντα.
Διαπίστωση 3η. Η διοικητική στήριξη των λειτουργιών του πανεπιστηµίου είναι ελλιπής.
Ετσι η πανεπιστηµιακή περιουσία παραµένει ανεκµετάλλευτη.
Η συσσωρευµένη επιστηµονική γνώση δεν αξιοποιείται επιχειρηµατικά ούτως ώστε να υπάρξει στη λογική του πανεπιστηµίου η έννοια της ανάπτυξης. Είναι αναγκαίο να θεσπιστεί νοµική ρύθµιση για την επιλογή «κατάλληλου τεχνοκράτη» ο οποίος θα προΐσταται όλων των διοικητικών υπηρεσιών του κάθε ιδρύµατος.
Διαπίστωση 4η. Κάθε πανεπιστήµιο έχει τη δική του δυναµική, κάτι που φαίνεται άλλωστε και από τις αξιολογήσεις. Ετσι είναι αδύνατον ένας νόµος να καλύπτει όλα τα πανεπιστήµια της χώρας. Εποµένως χρειάζεται ένας γενικός νόµος πλαίσιο και εξειδικεύσεις µέσω νοµοθετηµένων εσωτερικών κανονισµών. ∆ιαπίστωση 5η. Σταπανεπιστήµια λειτουργούν καθηγητές πολλών ταχυτήτων πουδεν περιορίζονται βέβαια µόνο στους καθηγητές πλήρους και µερικής απασχόλησης, κάτι που έχει συνέπεια οι «συνολικές αµοιβές» που διαµορφώνονται για τους καθηγητές των διαφόρωνσχολών και των διαφόρων πανεπιστηµίωννα είναι εντελώς διαφορετικές. Οιειδικοί λογαριασµοί, δυστυχώς,στο θέµα αυτόλειτούργη σαν µε τον χειρότερο τρόπο. Διαπίστωση 6η. Συχνά από διαφόρους προβάλλονται διεθνή πρότυπα για την αναδιάρθρωση και σύµφωνα µε την ελληνική πρακτική ηθεληµένα ή αθέλητα γίνεται µια πραγµατική σαλάτα. Αναµειγνύονται µοντέλα διοίκησης που ισχύουν σε ιδιωτικά πανεπιστήµια της Αµερικής µε µοντέλα που ισχύουν σε ευρωπαϊκά πανεπιστήµια τα οποία όµως ανήκουν σε ιδρύµατα (π.χ. Πανεπιστήµιο Οξφόρδης) µε επιλεγµένα µοντέλα που εφαρµόστηκαν πρόσφατα σε δηµόσια πανεπιστήµια, τα οποία όµως κανείς δεν ξέρει πώς θα λειτουργήσουν. ∆ιαπίστωση 7η. Οι θέσεις των καθηγητών πανεπιστηµίου πλην των περιπτώσεων που ο τίτλος µπορεί να χρησιµοποιηθεί για εµπορικούς λόγους, δεν είναι πλέον επίζηλες. Ετσι η προσφορά υποψηφιοτήτων από σοβαρούς επιστήµονες της διασποράς είναι µάλλον περιορισµένη. Βεβαίως υπάρχουν πολλά κύµβαλα αλαλάζοντα που εµφανίζονται σε διάφορες εκποµπές ή ταλαιπωρούν τους διάφορους δικτυακούς τόπους, όταν όµως η τεκµηρίωση γίνεται στη λογική των µέσων όρων, δεν µπορεί κανείς να συζητήσει σε σοβαρό επίπεδο.
Χωρίς αµφιβολία υπάρχουν και άλλες διαπιστώσεις που ο χώρος δεν επιτρέπει να αναπτυχθούν. Φαντάζοµαι όµως ότι ο διάλογος θα συνεχιστεί.
Ο Εµµ. Γ. Φραγκούλης είναι καθηγητής Βιοχηµείας, πρόεδρος του Τµήµατος Βιολογίας του Πανεπιστηµίου Αθηνών.
Είναι αναγκαίο να θεσπιστεί νοµική ρύθµιση για την επιλογή «κατάλληλου τεχνοκράτη» ο οποίος θα προΐσταται όλων των διοικητικών υπηρεσιών του κάθε ιδρύµατος
