Το 2010 θα είναι καλύτερο από το 2009, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά την οικονομία. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα ξεπεράσουμε ξαφνικά όλα τα προβλήματα, όμως αυτό το συμπέρασμα προκύπτει αν αναλογιστούμε πώς πέρασαν οι τελευταίοι δώδεκα μήνες.

Είχα προειδοποιήσει ότι το 2009 δεν θα ήταν καλή χρονιά, αλλά τελικά ήταν λίγο χειρότερη απ΄ ό,τι περιμέναμε. Δεν έχουμε ακόμη τα στοιχεία που αφορούν την πορεία του ΑΕΠ για το 2009 και δεν θα τα έχουμε για αρκετούς μήνες ακόμη, αλλά η υποχώρηση της ανάπτυξης αναμένεται ότι θα είναι τόσο μεγάλη όσο στις αρχές της δεκαετίας του ΄80, όταν είχε σημειωθεί μία από τις μεγαλύτερες μεταπολεμικές υφέσεις.

Τι προβλέψεις μπορούμε να κάνουμε, λοιπόν, για το 2010, οι οποίες δεν θα φαντάζουν ανόητες σε έναν χρόνο από τώρα; Οι εκτιμήσεις από οργανισμούς και οίκους για την οικονομία είναι αισιόδοξες. Οι προβλέψεις της ΗSΒC για τη βρετανική οικονομία, για παράδειγμα, έχουν αναθεωρηθεί προς τα πάνω. Έτσι, για το 2010 και το 2011 αναμένεται ανάπτυξη 2,2% και 2,5% αντίστοιχα, από 1,7% και 2,3% που προβλεπόταν μέχρι πρόσφατα. Ανάλογες είναι οι ανοδικές αναθεωρήσεις στις προβλέψεις και για άλλες ευρωπαϊκές χώρες, με την ανάπτυξη στην ευρωζώνη να αναμένεται στο 0,3% το 2010, ύστερα από υποχώρηση 4,2% το 2009.

Βέβαια, η ανεργία αναμένεται ότι θα εξακολουθήσει να αυξάνεται μέσα στο 2010 και θα αρχίσει να υποχωρεί το 2011. Καθώς, όμως, η ανάπτυξη θα αρχίσει σταδιακά να αυξάνεται, η κατάσταση στην οικονομία αναμένεται ότι θα αρχίσει να ομαλοποιείται- όπως θα συμβεί και με τα επιτόκια που θα επιστρέψουν σε πιο φυσιολογικά επίπεδα.

Οδηγός οι αναπτυσσόμενες οικονομίες

Είναι πολύ πιθανό ότι ζήσαμε μια κρίση ανάλογη με εκείνη που είχε εκδηλωθεί κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ΄70 και αυτό σημαίνει ότι καθοριστικό ρόλο για την έξοδο από το τούνελ και αυτή τη φορά θα διαδραματίσουν οι αναπτυσσόμενες οικονομίες. Οι χώρες αυτές, βέβαια, είναι σήμερα πολύ πιο σημαντικές για την παγκόσμια οικονομία απ΄ όσο ήταν πριν από 30 χρόνια. Επίσης επηρεάστηκαν από τη σημερινή κρίση πολύ λιγότερο απ΄ όσο οι ανεπτυγμένες.

Στη Δύση πολλές φορές ξεχνάμε ότι υπάρχει και άλλος κόσμος εκτός από τον δικό μας, δηλαδή η Ευρώπη και η Βόρεια Αμερική, και αυτή τη φορά θα είναι ο πρώτος οικονομικός κύκλος στην ιστορία που το μεγαλύτερο ποσοστό της παγκόσμιας ανάπτυξης θα προέλθει από την Ασία και όχι από τη «Γηραιά Ήπειρο» ή την Αμερική. Κλειδί η μείωση των ελλειμμάτων

Τι οφείλουν να κάνουν, όμως, οι ανεπτυγμένες οικονομίες, κυρίως όσες βρίσκονται στην Ευρώπη και την Αμερική, για να βελτιωθούν οι οικονομικές συνθήκες; Μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για πολλές κυβερνήσεις είναι να μειώσουν τα ελλείμματα στον προϋπολογισμό- και για τον λόγο αυτό σημαντικό ρόλο παίζει η πολιτική που θα ακολουθήσει κάθε κυβέρνηση. Είναι πιθανότατα ευκολότερο για μια νεοεκλεγείσα κυβέρνηση να υιοθετήσει πιο σκληρά μέτρα και να καταφέρει να αποκαταστήσει συντομότερα ένα κλίμα εμπιστοσύνης, απ΄ ό,τι να παρουσιάζει λίγα μέτρα κάθε χρονιά (αυξάνοντας τη δυσαρέσκεια).

Τι θα λέμε σε έναν χρόνο από σήμερα

Τι θα λέμε, λοιπόν, σε έναν χρόνο από τώρα; Πρώτον, θα αισθανόμαστε ανακούφιση γιατί η οικονομία θα έχει αναπτυξιακή πορεία. Δεύτερον, θα αναλογιζόμαστε τα προβλήματα που έχει δημιουργήσει το υψηλό δημόσιο χρέος, επομένως δεν θα είμαστε υπερβολικά αισιόδοξοι. Τρίτον, ενδέχεται να υπάρξει κάποιο πισωγύρισμα μέσα στο 2010, μια παύση στην ανάπτυξη που μπορεί να δημιουργήσει ένα νέο σοκ. Οι αγορές είναι ακόμη εύθραυστες, όπως είναι και η εμπιστοσύνη ανάμεσα στους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις. Η προοπτική για πιο περιοριστική νομισματική πολιτική μπορεί να δημιουργήσει πιο πολλούς φόβους απ΄ ό,τι η προοπτική για πιο σκληρή δημοσιονομική πολιτική- και αυτό δεν αφορά μόνο τη Βρετανία αλλά ολόκληρο τον κόσμο.

Το πιο σημαντικό για τις ανεπτυγμένες οικονομίες είναι το πώς θα καταφέρουν να μειώσουν τα μεγάλα χρέη σε κάθε επίπεδο- προσωπικό, επιχειρηματικό, εθνικόώστε να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε καλύτερα την επόμενη ύφεση όταν αυτή θα έρθει. Μήπως, όμως, δεν πρέπει να σκεφτόμαστε μια νέα ύφεση; Ίσως είναι υπερβολικό να μιλάμε για κάτι τέτοιο, τη στιγμή που ίσα που έχουμε καταφέρει να βγούμε από την τρέχουσα, αλλά όσο περισσότερο συνειδητοποιήσουμε ότι η οικονομία κάνει κύκλους τόσο καλύτερα θα είμαστε προετοιμασμένοι για να αντιμετωπίσουμε νέες προκλήσεις.

Ενδέχεται να υπάρξει κάποιο πισωγύρισμα μέσα στο 2010, μια παύση στην ανάπτυξη που μπορεί να δημιουργήσει ένα νέο σοκ